Czerwona kartka dla skarbówki
Wydawało się, iż wyrokiem z dnia 17 lipca 2012 r. sygn. akt P 30/11 Trybunał Konstytucyjny ukrócił samowolę skarbówki uznając za niekonstytucyjny przepis Ordynacji podatkowej dotyczący zawieszenia biegu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego na skutek wszczęcia postępowania karnoskarbowego. Niestety, urzędy skarbowe nadal ignorują wyrok TK, pomimo dokonania w jego następstwie znaczącej zmiany legislacyjnej.
Gdzie leży problem skarbówki?
Każdy przedsiębiorca wie, że zobowiązanie podatkowe przedawnia się w ciągu 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Jednym z wyjątków od tej zasady jest zawieszenie biegu terminu przedawnienia ze względu na wszczęcie postępowania karnoskarbowego.
Pierwsza faza postępowania nazywana jest ad rem (w sprawie). Na tym etapie określony jest tylko czyn i jego kwalifikacja prawna. Efektem czynności, które są podejmowane w fazie ad rem ma być ustalenie osoby podejrzanej. Wtedy następuje przejście do kolejnej fazy postępowania – ad personam (przeciwko osobie) i przedstawienie podejrzanemu zarzutów. To jest moment, kiedy podatnik dowiaduje się o postępowaniu.
Niestety, fazy ad rem i ad personam może dzielić nawet kilka miesięcy. Załóżmy, że nieświadomy toczącego się postępowania podatnik skorzysta z dobrodziejstwa instytucji przedawnienia i wyrzuci dokumenty księgowe.
Takie zachowanie uzasadnia brak wiedzy o postępowaniu i przekonanie, że zobowiązanie, jako przedawnione, już nie istnieje. Po upływie kilku miesięcy podatnika może spotkać przykra niespodzianka: wezwanie do urzędu i przedstawienie zarzutów. Wtedy podatnik dowie się również, że zobowiązanie podatkowe nie przedawniło się.
Trybunalskie zmiany
TK stwierdził, że takie działanie narusza zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. W konsekwencji TK uznał, że zawieszenie biegu terminu przedawnienia może być skuteczne jedynie wtedy, gdy podatnik dowie się o tym. Informację podatnik musi otrzymać przed upływem pięcioletniego okresu przedawnienia. Podatnik musi też wiedzieć, w jakim zakresie prowadzone jest postępowanie.
Między prawem a życiem
Orzeczenie TK miało zlikwidować praktykę wszczynania postępowań karnoskarbowych wyłącznie w celu zawieszania biegu terminu przedawnienia. Skarbówka w ten sposób zyskiwała nieograniczony czas na „szperanie” w papierach niczego nieświadomego podatnika. Jeżeli coś się znalazło – stawiano zarzuty, często w sprawach z pozoru przedawnionych.
Po wyroku TK, w którego następstwie do Ordynacji podatkowej dodano art. 70c nakazujący zawiadomienie podatnika, zarówno o wszczęciu postępowania, jak i o zawieszeniu biegu okresu przedawnienia, organy podatkowe mogą się interesować wyłącznie dokumentami, które zostały precyzyjnie określone w postanowieniu o wszczęciu postępowania.
Kontrolować można tylko te osoby, które zostały zawiadomione zarówno o postępowaniu, jak i zawieszeniu biegu okresu przedawnienia. Niestety, w praktyce urzędy skarbowe często „zapominają” o orzeczeniu TK, jak również o treści art. 70 c Ordynacji podatkowej.
Pomaga im, co najmniej dyskusyjna, wykładnia Ministra Finansów. W efekcie Skarbówka interpretuje przepis Ordynacji podatkowej o zawieszeniu przedawnienia w sposób wygodny dla siebie. W takich sytuacjach warto się odwoływać, aczkolwiek w orzecznictwie sądów administracyjnych, pomimo jasnego rozstrzygnięcia Trybunału, w dalszym ciągu panują rozbieżności.
Na przykład w wyroku z dnia 16 czerwca 2015 r. sygn. akt I FSK 691/14, Naczelny Sąd Administracyjny wbrew dyspozycji art. 70c Ordynacji podatkowej uznał, iż nie jest niezbędne to, aby podatnik był równocześnie wyraźnie zawiadamiany o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wystąpienia wskazanej przyczyny, gdyż skutek taki wynika z mocy samego prawa.
Generalnie jednak kierunek orzecznictwa w tym zakresie jest zgodny z wnioskami płynącymi z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2012 r. Należy mieć nadzieję, że w tym kierunku pójdą również rozstrzygnięcia organów podatkowych.
Kancelaria Prawna Skarbiec
