Zmiany w ustawie o emeryturach i rentach

Poza podwyższeniem wieku emerytalnego nowe regulacje zawierają także ważną zmianę sposobu naliczania świadczeń. Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych spowodowała konieczność dostosowania prawa w trzynastu innych ustawach.

Główną zmianą ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest podwyższenie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Dotychczas kobiety osiągały wiek emerytalny w momencie ukończenia 60 lat, a mężczyźni w momencie ukończenia 65 lat.

Podniesienie wieku emerytalnego dotyczy kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 r. i mężczyzn urodzonych po 31 grudnia 1947 r. Od dnia 1 stycznia 2013 r. prawo do powszechnej emerytury nabywać będą osoby – zarówno kobiety, jak i mężczyźni – które ukończą 67 lat, z wyjątkiem roczników kobiet urodzonych przed 30 września 1973 r. i mężczyzn urodzonych przed 30 września 1953 r., którzy mają przypisane odrębne progi wiekowe proporcjonalnie niższe od 67 lat w zależności od liczby lat i przedziałów wiekowych mierzonych kwartalnie w skali roku.

Według nowelizacji 67 lat kobiety osiągną w 2040 r., a mężczyźni w 2020 r. Wynika z tego, że do 67 roku życia będą pracować kobiety urodzone po 30 września 1973 r. oraz mężczyźni urodzeni po 30 września 1953 r. Z reformy wyłączone są kobiety powyżej 59. roku życia oraz mężczyźni powyżej 64. roku życia.

Kolejną zasadniczą zmianę ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi regulacja, polegająca na możliwości wypłaty emerytury częściowej, przysługującej:

• kobietom w wieku co najmniej 62 lat, posiadającym minimum 35-letni staż ubezpieczeniowy, czyli dla kobiet które mają okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący minimum 35 lat.
• mężczyznom w wieku co najmniej 65 lat, mogącym wykazać minimum 40-letni staż ubezpieczeniowy, czyli dla mężczyzn którzy mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący minimum 40 lat.

Zgodnie z nową regulacją emerytura częściowa jest wypłacana w wysokości 50% kwoty emerytury ustalonej poprzez podzielenie podstawy obliczenia – ustalanej na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – przez średnie dalsze trwanie życia dla osób równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Emerytura częściowa nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury.

Prawo do emerytury częściowej nie podlega zawieszeniu, ani świadczenia te nie ulegają zmniejszeniu, tak jak dzieje się w przypadku kontynuowania zatrudnienia u tego samego pracodawcy oraz w przypadku prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przez emeryta. Jeśli osoba pobierająca emeryturę częściową osiągnie wiek emerytalny (dla kobiet od dnia 1 stycznia 1959 r. czyli co najmniej 62 lata i 1 miesiąc do dnia 30 września 1973 r., czyli co najmniej 67 lat, a dla mężczyzn od dnia 1 kwietnia 1949 r., czyli co najmniej 65 lat i 6 miesięcy do dnia 30 września 1953 r. czyli co najmniej 67 lat, a także po zaprzestaniu stosunku pracy odnośnie pracownika będącego pracownikiem emerytura częściowa podlega na wniosek ubezpieczonego zamianie na emeryturę pełną.

Chociaż przepisy wprowadzające emerytury częściowe zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2013 r., to jednak pierwsze osoby dopiero za kilka lat spełnią wymagania stażowe i wiekowe uprawniające do ich otrzymania. W praktyce emerytura częściowa będzie dostępna dla mężczyzn, poczynając od 2014 roku, zaś pierwsze kobiety skorzystają z niej w 2021 roku.

Do określenia okresu ubezpieczeniowego uwzględnia się zarówno okres składkowy, obejmujący m.in. okres ubezpieczenia, czyli np. pracę na podstawie umowy o pracę czy okres pobierania zasiłku macierzyńskiego oraz okres nieskładkowy, obejmujący m.in. okres pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego bądź naukę w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. Wypłata emerytury częściowej przysługuje bez konieczności rozwiązania stosunku pracy i jest zagwarantowana bez względu na wysokość osiąganych dochodów.

Nowe uregulowania są niezmiernie istotne dla osób już pobierających wcześniejszą emeryturę. Jeśli osoby takie ukończyły już wymagany wiek (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn) mogą przejść na świadczenie powszechne. Świadczenie to jest wyliczane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych poprzez zsumowanie zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składki na indywidualnym koncie ubezpieczonego.

Następnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych dzieli wynik przez średnie przewidywalne dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę. Wcześniejszą emeryturę ZUS w większości przypadków nalicza na starych zasadach. Jej wysokość zależy od liczby okresów składkowych i nieskładkowych, podstawy wymiaru oraz aktualnej kwoty bazowej. Osoba pobierająca wcześniejszą emeryturę może sprawdzić, czy świadczenie wyliczone na nowych zasadach będzie większe lub mniejsze oraz wybrać bardziej korzystne dla niej świadczenie.

Od 1 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, dokonując wyliczenia emerytury powszechnej odejmuje od podstawy obliczenia świadczenia pobrane dotychczas emerytury. Obejmuje to przebywających na wcześniejszej emeryturze, a chcących otrzymać emeryturę powszechną: górników, kolejarzy, twórców i artystów, nauczycieli, a także osoby pobierające emeryturę na podstawie przepisów sprzed reformy emerytalnej w 1999 roku.

W celu uzyskania świadczenia powszechnego na starych, korzystniejszych warunkach, osoby mające do tego prawo powinny były złożyć wniosek o jego przyznanie do 31 grudnia 2012 r. Jeśli tego nie zrobiły muszą liczyć się z pomniejszeniem podstawy emerytury.

Zgodnie z nową ustawą emerytalną w przypadku pracowników objętych ochroną stosunku pracy na dzień 1 stycznia 2013 roku lub osób, które mogłyby być nią objęte, jeżeli w tym dniu pozostawałyby w stosunku pracy zachowują prawo do ochrony do osiągnięcia wieku emerytalnego.

To samo dotyczy osób mających ustalone decyzją organu rentowego prawo do: renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, chyba, że prawo do świadczenia ustanie lub wygaśnie przed dniem osiągnięcia wieku emerytalnego. To samo dotyczy prawa do okresowej emerytury kapitałowej.

Kancelaria Prawna Skarbiec