Kancelaria Prawna Skarbiec

Badanie due diligence zmierza do całościowej oceny kondycji przedsiębiorstwa (due diligence kontahenta) albo wskazania ryzyk zawieranej transakcji (due diligence transakcji). Często takie badanie jest zlecane w przypadku inwestorów, którzy chcą zainwestować w zakup firmy, albo w przypadku transakcji przejęć, połączeń i podobnych restrukturyzacji, a także istotnych zakupów (np. nieruchomości, zakładów produkcyjnych etc.). Badanie due diligence może mieć bardzo różny charakter i zakres. W szczególności takie badanie może dotyczyć oceny kondycji finansowej, prawnej, podatkowej, handlowej, procesowej czy technologicznej. W związku z tym badanie powinno być wykonywane przez specjalistów, którzy posiadają wiedzę w tym zakresie. Badanie due diligence zakończone jest zazwyczaj raportem, który co do zasady powinien przedstawić silne i słabe strony, szanse i ryzyka dotyczące badanego obszaru.

W przypadku przeprowadzenia due diligence przed dokonaniem transakcji już na wczesnym etapie można zidentyfikować wszystkie czynniki, które mogą stanowić podstawę do rezygnacji z transakcji tzw. deal breaker. Dzięki temu można ograniczyć straty związane z inwestowaniem w nierentowny projekt. Korzyści z due diligence są różne w zależności od obszaru, którego dotyczą.

Przykładowo due diligence finansowy pozwana na zweryfikowanie wartości transakcji w oparciu o finansowe dane kontrahenta. Badanie danych finansowych, przez profesjonalny podmiot pozwoli inwestorowi na weryfikację wartości przedstawionej przez kontrahenta, co w niektórych przypadkach daje realne korzyści finansowe.

Z kolei due diligence prawny zinwentaryzuje obszar prawny w jakim działa kontrahent, jego sytuację prawną oraz zgodność procedur i dokumentów obowiązujących u kontrahenta z regulacjami prawnymi (prawem powszechnie obowiązującym). Tego typu audyt pozwala na uniknięcie kar administracyjnych, grzywien, odszkodowań czy opłat administracyjnych. Zapewnia też profesjonalną weryfikację i stworzenie odpowiednich umów i klauzul, które ograniczą ryzyka albo stworzą nowe możliwości.

Celem due diligence podatkowego jest identyfikacja ryzyk podatkowych oraz weryfikacja prawidłowości rozliczeń kontrahenta. Najczęściej takie badanie skupia się na:

• Ustaleniu czy prowadzone są kontrole podatkowe lub celno-skarbowe, które mogą zakończyć się określeniem podatku do zapłaty,
• Jakie stawki stosowane są do sprzedawanych produktów lub usług oraz przykładowo nieruchomości (zwolnienie czy opodatkowanie), czy prawidłowo rozpoznawany jest obowiązek podatkowy,
• W jaki sposób dokonywane są transakcje unijne lub poza unijne, w szczególności czy jest ryzyko karuzeli podatkowych,
• Na jakich zasadach zawierane są transakcje z podmiotami powiązanymi,
• Czy były podejmowane jakieś restrukturyzacje oraz jak zostały one rozliczone,
• Jak rozliczany jest PIT pracowników.

Z uwagi na różnorodność zagadnień podatkowych due diligence może przybierać różne formy. Niemniej warto zwrócić uwagę, że duża część problemów/ryzyk dotyczy podobnych spółek funkcjonujących na tym samym rynku. Ponadto, rosnąca liczba zmian podatkowych prowadzi do częstych zmian i rozszerzenia metodologii badania. Dla przykładu można wskazać, że ustawa o podatku od towarów i usług miała w 2004 r. 23 strony, podczas gdy w 2022 liczy już 373 i ciągle rośnie. Ponadto stale pojawiają się nowe interpretacje i wyroki zarówno krajowych sądów jak i TSUE, które wpływają na ocenę kondycji firmy pod katem podatkowym.

Due diligance podatkowy można ograniczyć do określonego obszaru (podatku), zagadnienia, lub zlecić całościową ocenę podatkową. Taki audyt można przeprowadzić w stosunku do zawieranej transakcji, wtedy bada się określone zagadnienie, otoczenie podatkowe, przepisy, wskazuje szanse i możliwości. Przykładem mogą być transakcje związane z zakupem nieruchomości, gdzie bardzo istotnym zagadnieniem jest prawidłowe ustalenie właściwej stawki VAT.

Due diligence może dotyczyć także naszych kontrahentów, z którymi zawieramy transakcje. Idealnym przykładem jest tu spółka Lotos, której fiskus zarzucił kilka lat temu brak dochowania należytej staranności w weryfikacji kontrahentów sprzedających spółce towary, przez co nakazał zapłatę VAT w związku z zaangażowaniem w karuzelę podatkową i brakiem możliwości „ściągnięcia” VAT od innych podmiotów łańcucha dostaw.

Koncepcja należytej staranności pojawia się w podatkach coraz częściej. Jest to pojęcie niezdefiniowane, dlatego ciężko jest ustalić, jakie czynności powinny być wykonywane, aby uznać, że podatnik dochował należytej staranności angażując się w transakcje. Z pewnością raport due diligence podatkowy, może być solidną podstawą do wykazania należytej staranności przy podjęciu decyzji o realizacji transakcji. Innymi słowy podatnik, który nie musi być specjalistą w dziedzinie podatków, zleca dokładną weryfikację podatkową specjalistom z tego obszaru, którzy wskazują na ryzyka planowanych transakcji.

2023-03-13