Kancelaria Prawna Skarbiec

W nowelizacji ustawy o PIT, którą Sejm uchwalił 27 października 2017 r. znalazł się przepis zakazujący rozliczania w podatkowych kosztach otrzymanego w spadku lub darowiźnie majątku. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2018 r. i ma zastosowanie także do rozliczeń wcześniejszych spadków i darowizn. Oznacza to, że osoby, które odziedziczyły rodzinną firmę kilka lat temu, od 1 stycznia 2018 r. już nie mogą rozliczyć w podatkowych kosztach otrzymanego majątku.

Obecnie polscy przedsiębiorcy najczęściej nabywają dobra ruchome oraz nieruchome w ramach zysków, które wypracowali w rodzinnych firmach istniejących nierzadko z pokolenia na pokolenie. Można zatem powiedzieć, że niejednokrotnie stanowią one ich jedyny majątek rodzinny. Niestety, taka sytuacja może nie zabezpieczyć majątku rodzinnego przed potencjalnymi wierzycielami przedsiębiorstwa Dodatkowo nie sprzyja zaplanowaniu właściwej sukcesji niniejszego majątku na przyszłe pokolenia.

Biorąc pod uwagę zmiany wynikające z nowelizacji ustawy o PIT dotyczące zakazu rozliczania w podatkowych kosztach otrzymanego w spadku lub darowiźnie majątku, odchodzący na emeryturę przedsiębiorcy stoją przed poważnym problemem sukcesji rodzinnych przedsiębiorstw oraz związanymi z nią dobrami majątkowymi.

Rozwiązaniem – pozwalającym na odseparowanie aktywów od majątku firm rodzinnych, zabezpieczenie przed przyszłymi wierzycielami oraz zaplanowanie sukcesji majątkowej – może być założenie fundacji zagranicznej. Warto zatem przyjrzeć się rozwiązaniom prawnym innych państw, które z powodzeniem mogą być wykorzystywane także przez osoby mieszkające w Polsce lub posiadające tutaj majątek.

W przypadku zabezpieczenia sukcesji rodzinnego majątku przez przyszłe pokolenia należy założyć, iż celem fundatora będzie stworzenie fundacji, której beneficjentami będą jego dzieci, ale dopiero po jego śmierci i pod pewnymi warunkami, takimi jak np. ukończenie studiów wyższych, założenie rodziny i posiadanie potomstwa. Jednocześnie fundacja ma angażować część środków/dochodów na cele charytatywne.

Fundacja prywatna pozwoli na ochronę majątku przed rozdrobnieniem w wyniku spadkobrania oraz oddzieli majątek przekazany od majątku osobistego fundatora. Fundator może elastycznie ukształtować statut fundacji i sposób realizacji zamierzonych przez niego celów fundacji. Fundacja będzie właścicielem przekazanego majątku, stąd wierzyciele osobiści zarówno beneficjentów, jak i fundatora, nie będą mieli dostępu do jej aktywów.

Fundacja prywatna typu Discretionary Irrevocable Foundation to osoba prawna, której celem jest zarządzanie majątkiem przekazanym przez daną osobę fizyczną, w sposób przez nią określony i dysponowanie tym majątkiem zgodnie z wolą założycieli fundacji. Powstaje w ten sposób określona masa majątkowa, gromadzona w celu późniejszego jej dystrybuowania na rzecz zdefiniowanej grupy sukcesorów. Ani fundator, ani sukcesorzy nie mają jednak prawa do swobodnego korzystania z aktywów fundacji. Nie mają również wpływu na decyzje co do sposobu zarządzania majątkiem.

W przeciwieństwie do fundacji utworzonej pod rządami prawa polskiego, fundacja prywatna nie musi posiadać żadnych celów użyteczności publicznej i jej dokumenty fundacyjne mogą wprost wskazywać, że wyłącznym celem fundacji jest dobro konkretnych osób, wskazanych z imienia i nazwiska sukcesorów majątku fundacji (ang. Beneficiaries).

Decyzje w przedmiocie dystrybucji środków podejmuje odrębnie powołany do tego organ reprezentacyjno-zarządczy – Rada Fundacji (ang. Board of Trustees). Wymagane jest aby co najmniej jeden z członków Rady Fundacji miał siedzibę w kraju rejestracji fundacji oraz posiadał odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie potrzebne do wykonywania takiej funkcji.

Beneficjentem fundacji interesu prywatnego może zostać zarówno fundator, jak i członkowie rady fundacji, protektor, czy też jakakolwiek inna osoba trzecia, bez żadnych ograniczeń. Beneficjenci i ich dane są również w pełni poufne. Nie ma żadnych ograniczeń co do liczby beneficjentów. Co ważne, fundacja w żadnym stopniu nie odpowiada swoim majątkiem za ich prywatne długi.

W zaproponowanej powyżej strukturze fundacja prywatna nie prowadzi żadnej bieżącej działalności gospodarczej, oprócz takiej jaka wymagana jest w celu stałego zarządu i zachowania majątku fundacji (tzw. private-benefit foundation). Fundacja taka może jednak pełnić funkcje podmiotu bezpośrednio kontrolującego swoje zależne spółki operacyjne. Dzięki takiemu rozwiązaniu fundacja staje się jednocześnie pośrednim właścicielem aktywów zgromadzonych w spółkach zależnych oraz beneficjentem zysków generowanych z ich bieżącej działalności gospodarczej.

W przypadku realizacji jasno sprecyzowanych prywatnych interesów fundatora lub jego rodziny warto rozważyć założenie fundacji w kraju, gdzie praktyka fundacji prywatnych jest długoletnia, jak np: w Austrii, Księstwie Liechtenstein, Monako lub na Malcie.

Fundacje w niniejszych krajach mają podobną strukturę i wymogi formalne, a wybór konkretnej jurysdykcji powinien zależeć od charakteru posiadanego majątku i efektów, jakie chce osiągnąć fundator.

Rozważając możliwość powołania fundacji prywatnej, warto pamiętać, iż:

• fundacja prywatna wcale nie musi lokować swojego majątku w kraju gdzie znajduje się jej siedziba, ale może korzystać z usług bankowości szwajcarskiej czy austriackiej;
• nie ma przeszkód, aby fundacja prywatna zawierała umowy poddane prawu innego państwa niż państwo siedziby fundacji oraz jurysdykcji sądów innego państwa.

Reasumując należy stwierdzić, iż zagraniczne fundacje prywatne mogą stanowić ochronę majątku przekazywanego z pokolenia na pokolenie, a także skuteczne narzędzie do zarządzania takim majątkiem. Dzięki fundacji zagranicznej polscy przedsiębiorcy mogą osiągnąć cele niemożliwe do zrealizowania przy użyciu wyłącznie krajowych instrumentów prawnych.

Planując tego rodzaju przedsięwzięcie należy gruntownie przemyśleć i skonsultować z kompetentnym doradcą strategię działania. Jakkolwiek dotychczasowe rozstrzygnięcia organów podatkowych potwierdzają, że fundacje nie podlegają reżimowi przepisów o zagranicznych spółkach kontrolowanych, to nie oznacza, że spór z fiskusem jest całkowicie wykluczony. W szczególności trzeba wziąć pod uwagę rosnące kompetencje polskich organów podatkowych, które pozwalają im na kwestionowanie transakcji, jako pozornych, sztucznych i ukierunkowanych jedynie na uzyskiwanie korzyści podatkowych.

Istotnym jest również uwzględnienie faktu, że coraz powszechniej wdrażany jest standard raportowania CRS, obejmujący wymianę informacji finansowych, w tym na potrzeby podatkowe. W praktyce oznacza to, że gdy rzeczywistym beneficjentem rachunku bankowego w państwie, które uczestniczy w wymianie, będzie polski rezydent podatkowy, to informacja w tym zakresie zostanie przekazana do polskich organów podatkowych.

2018-05-18 Kancelaria Prawna Skarbiec