Dodatkowe zobowiązanie podatkowe
Dodatkowe zobowiązanie podatkowe stanowi sankcję finansową o charakterze administracyjnym, nakładaną przez organy podatkowe na podatnika w przypadku stwierdzenia poważnych nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych. Instytucja ta wykracza poza klasyczną konstrukcję odsetek za zwłokę, przyjmując formę quasi-kary administracyjnej obliczanej jako określony procent od kwoty uszczuplonego podatku.
Mechanizm dodatkowego zobowiązania podatkowego polega na nałożeniu na podatnika, oprócz obowiązku uregulowania zaległości podatkowej wraz z odsetkami, dodatkowej kwoty stanowiącej swoistą karę za stwierdzone naruszenia. Do najczęstszych nieprawidłowości skutkujących jego zastosowaniem należą: zaniżenie zobowiązania podatkowego, zawyżenie kwoty zwrotu podatku oraz niezłożenie wymaganej deklaracji podatkowej w terminie. Wysokość sankcji jest zazwyczaj określana procentowo od kwoty uszczuplenia podatkowego, przy czym konkretna stawka zależy od charakteru i wagi stwierdzonego naruszenia.
Geneza tej instytucji wiąże się z potrzebą zwiększenia skuteczności systemu podatkowego w obliczu ograniczonej efektywności tradycyjnych sankcji karnych oraz mechanizmu odsetek za zwłokę. Wprowadzenie dodatkowego zobowiązania podatkowego stanowiło odpowiedź na rosnącą skalę oszustw podatkowych i wyłudzeń, które zagrażały stabilności finansów publicznych. Rozwiązanie to wpisuje się w szerszą tendencję legislacyjną obserwowaną w wielu krajach, zmierzającą do zapewnienia szybkich i skutecznych narzędzi zwalczania nieprawidłowości podatkowych, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesu fiskalnego państwa oraz ochronie zasad uczciwej konkurencji rynkowej.
Dodatkowe zobowiązanie podatkowe pełni trzy zasadnicze funkcje w systemie podatkowym. Funkcja prewencyjna realizuje się poprzez odstraszanie podatników od podejmowania działań niezgodnych z prawem podatkowym – świadomość wysokich sankcji finansowych znacząco zwiększa ryzyko ekonomiczne związane z oszustwami podatkowymi, skłaniając do rzetelnego wywiązywania się z obowiązków fiskalnych. Funkcja egzekucyjna przejawia się w efektywnym uzupełnieniu systemu podatkowego o instrument wymuszający prawidłowe rozliczenia, działający szybciej i skuteczniej niż procedury karne. Funkcja represyjna polega na ukaraniu podatnika za dokonane naruszenia, przy jednoczesnym motywowaniu go do przestrzegania przepisów podatkowych w przyszłości.
W perspektywie międzynarodowej podobne mechanizmy sankcyjne funkcjonują w większości rozwiniętych systemów podatkowych, choć różnią się one szczegółami implementacji oraz wysokością nakładanych kar.
Dodatkowe zobowiązanie podatkowe stanowi zatem kluczowy element współczesnych systemów podatkowych, zapewniający równowagę między prawami podatnika a interesem fiskalnym państwa. Jego uniwersalny charakter, potwierdzony szerokim zastosowaniem w różnych jurysdykcjach, świadczy o skuteczności tej instytucji w budowaniu zaufania do systemu podatkowego oraz egzekwowaniu przestrzegania obowiązków fiskalnych. Jednocześnie sankcja ta pozostaje instrumentem kontrowersyjnym, wymagającym zachowania proporcjonalności między wagą naruszenia a wysokością kary, aby nie naruszać fundamentalnych zasad sprawiedliwości podatkowej.
Publikacje Kancelarii Skarbiec związane z tematyką dodatkowego zobowiązania podatkowego
Robert Nogacki: Dodatkowe zobowiązanie podatkowe, czyli kolejne sankcje podatkowe
Od 1 stycznia 2019 r. dopisano do Ordynacji podatkowej nowy rozdział: „Dodatkowe zobowiązanie podatkowe”. Nazwa dość zwyczajna, niebudząca na pierwszy rzut oka protestu. Rozdział ten jednak tylko z nazwy brzmi łagodnie. W rzeczywistości jest to dodatkowa „sankcja” podatkowa.
Robert Nogacki: Przepisy dotyczące sankcji VAT w postaci dodatkowego zobowiązania
2022-04-05: Częste zmiany przepisów podatkowych mogą powodować problemy w aktualizacji systemów do raportowania, a nawet zaburzyć ich funkcjonowanie. Pomimo tego fiskus jest bezlitosny jeżeli chodzi o egzekwowanie przepisów podatkowych i nakładanie dodatkowych sankcji, nawet jeżeli błąd wynikał z niezamierzonych błędów systemowych. Na szczęście sądy stają w takich przypadkach po stronie przedsiębiorców.
Robert Nogacki: Dodatkowe zobowiązania podatkowe w podatku od towarów i usług
2020-08-11: Dodatkowe zobowiązanie w podatku od towarów i usług ma w polskim prawodawstwie podatkowym długą historię. Po przerwie zostało ponownie wprowadzone do ustawy o podatku od towarów i usług od 2017 r. Sankcja ta uwzględnia zasadę proporcjonalności, ponieważ ogranicza nadużycia podatkowe, różnicuje wysokość nałożonej sankcji w zależności od zachowania podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości lub pozwala na odstąpienie od niej w nieistotnych przypadkach (por. wyrok WSA Łódź z dnia 28 stycznia 2020 r., sygn. I SA/Łd 748/19). Niemniej może także wpływać na funkcjonowanie uczciwych podatników, którzy nie mają nic do ukrycia.
Robert Nogacki: Błędne zastosowanie przepisów o VAT przez podatnika nie może prowadzić do nakładania sankcji VAT przewidzianej polską ustawą – Wyrok TSUE
2021-06-15: Od 1 stycznia 2017 r. obowiązują w polskiej ustawie o podatku od towarów i usług sankcje dla podatników, którzy zaniżają VAT. Podstawowa stawka określona w art. 112b ust. 1 ustawy o VAT wynosi 30%, może być jednak zmniejszona do 20%. Od początku obowiązywania tych regulacji pojawiają się pytania o zgodność tych przepisów z unijną dyrektywą oraz zasadą neutralności VAT. Ostatecznie kwestią tą zajął się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C-935/19, Grupa Warzywna Sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu).
Robert Nogacki: Nakładane na przedsiębiorców sankcje podatkowe VAT muszą być proporcjonalne do wagi naruszeń
2022-10-17: Stosując wobec podatnika dodatkową sankcję finansową przewidzianą w art. 112b ustawy o podatku od towarów i usług, organ nie może tego robić z automatu, a na podstawie stwierdzenia wystąpienia wskazanych w tym przepisie nieprawidłowości. Musi uwzględnić charakter i wagę uchybień oraz stopień zawinienia przedsiębiorcy – stwierdził w wyroku z 27 lipca 2022 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 234/22).
Założyciel i partner zarządzający kancelarii prawnej Skarbiec, uznanej przez Dziennik Gazeta Prawna za jedną z najlepszych firm doradztwa podatkowego w Polsce (2023, 2024). Doradca prawny z 19-letnim doświadczeniem, obsługujący przedsiębiorców z listy Forbesa oraz innowacyjne start-upy. Jeden z najczęściej cytowanych ekspertów w dziedzinie prawa handlowego i podatkowego w polskich mediach, regularnie publikujący w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej i Dzienniku Gazecie Prawnej. Autor publikacji „AI Decoding Satoshi Nakamoto. Sztuczna inteligencja na tropie twórcy Bitcoina” oraz współautor nagrodzonej książki „Bezpieczeństwo współczesnej firmy”. Profil na LinkedIn: 18.5 tys. obserwujących, 4 miliony wyświetleń rocznie. Nagrody: czterokrotny laureat Medalu Europejskiego, Złotej Statuetki Polskiego Lidera Biznesu, tytułu „Międzynarodowej Kancelarii Prawniczej Roku w Polsce w zakresie planowania podatkowego”. Specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym, planowaniu podatkowym i zarządzaniu kryzysowym dla biznesu.