Bitcoin a podatek VAT

Organy podatkowe zgodnie twierdziły, iż wirtualna waluta bitcoin nie może być uznana za prawny środek płatniczy, dlatego też wbrew stanowiskom zajmowanym przez podatników nie podlega zwolnieniu z podatku od towarów i usług. Przykładem mogą tu być interpretacje podatkowe dotyczące obrotu wirtualną walutą np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach nr IBPP2/443-258/13/ICz z dnia 21.06.2013 r., czy interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi nr IPTPP2/443-52/14-6/IR z dnia 07.04.2014 r.

Zmiana w powyższym zakresie nastąpiła wraz z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 22.10.2015 r. w sprawie C-264/14 Skatteverket przeciwko Davidowi Hedqvistowi. Trybunał uznał, iż bezspornym jest, że jedynym przeznaczeniem wirtualnej waluty bitcoin jest funkcja środka płatniczego. Trybunał orzekł, iż świadczenie usług, które polegają na wymianie walut tradycyjnych na jednostki wirtualnej waluty bitcoin i odwrotnie, dokonywane za zapłatą kwoty odpowiadającej marży, wynikającej z różnicy pomiędzy ceną po jakiej przedsiębiorca nabywa waluty, a ceną po jakiej je sprzedaje klientom, stanowi transakcje zwolnione z podatku od wartości dodanej.

Orzeczenie to ma moc wiążącą w państwach członkowskich dla sądów krajowych oraz organów podatkowych, tym samym, obrót bitcoinami jest zwolniony w Unii Europejskiej z podatku VAT, tak jak inne transakcje dotyczące walut, banknotów i monet używanych, jako prawny środek płatniczy. Równocześnie, należy podkreślić, iż od 01.01.2016 r., BITSTAMP stała się pierwszą licencjonowaną giełdą w Europie dokonującą handlu bitcoinami, uzyskując zezwolenie Luksemburskiej Komisji Nadzoru Finansowego, co niewątpliwie wpłynęło na popularność tej waluty.

Zauważyć należy, że powyższe orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości wpłynęło na stanowisko polskich organów podatkowych dotyczące kwestii opodatkowania podatkiem VAT obrotu bitcoinami. I tak Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 6 kwietnia 2016 r., sygn. ILPP5/4512-1-5/16-4/IP uznał, iż zarówno pozyskiwanie waluty bitcoin w ramach tzw. wykopywania, jak i pozyskiwanie w ramach odpłatnego nabycia od podmiotów trzecich a następnie zbywanie tak nabytych jednostek w zamian za złote, może być uznane za usługę zwolnioną od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku od towarów i usług.

Istotne jest podkreślenie, że w przypadku transakcji zbycia bitcoinów podmiotowi z innego państwa członkowskiego dla prawidłowego rozliczenia podatku od towarów i usług niezbędne jest ustalenie miejsca świadczenia usług. Od ustalenia tego faktu, zależeć bowiem będzie miejsce ich opodatkowania. Ponadto, biorąc pod uwagę, iż sam obrót czy pośrednictwo w obrocie jest zwolnione z podatku VAT, wciąż powstaje pytanie, jak wygląda opodatkowanie podatkiem VAT transakcji w przypadku towarów i usług nabytych bądź sprzedanych w zamian za walutę bitcoin od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą czy od osób fizycznych nie prowadzących takiej działalności?

W tym zakresie np. Wielka Brytania zezwala podatnikom na akceptowanie wirtualnej waluty bitcoin w transakcjach gospodarczych chociaż podatek VAT wciąż musi zostać obliczony w walucie narodowej. Tymczasem polskie przepisy prawne nie regulują zagadnienia płatności bitcoinami przez podatników za towary zakupione bądź sprzedawane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Należy tu wskazać, iż Narodowy Bank Polski nie uznaje wirtualnej waluty bitcoin, jako prawnego środka płatniczego (ekwiwalentu pieniędzy), jako że nie jest on emitowany przez bank centralny.

Przeszkodą w tym zakresie jest również fakt, iż system bitcoin jest tak skonstruowany, że zarówno sprzedawca, jak i nabywca są ukryci za rzędem liter i cyfr stanowiących ich prywatny klucz. Nie ma możliwości wykazania, do kogo należy klucz i gdzie dany podmiot ma siedzibę, chyba że sam się ujawni. W tej sytuacji przyporządkowanie obrotu bitcoin do przepisów regulujących podatek VAT może być niemożliwe, jak i niemożliwe będzie następnie rozliczenie tego podatku przez osoby zajmujące się obrotem bitcoinem.

Dodatkowy problem, jaki wiąże się z rozliczaniem podatku od towarów i usług w kontekście obrotu kryptowalutami, takimi jak bitcoin, stanowi kwestia ustalenia kiedy taki obrót podlegał będzie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z ogólnymi zasadami kupujący nie ma obowiązku uiszczenia tego podatku w zakresie w jakim transakcja opodatkowana jest podatkiem od towarów i usług lub jedna ze stron jest zwolniona z tego podatku.

Specyfika transakcji obrotu kryptowalutami sprawia jednak, że inwestor praktycznie nie ma żadnej możliwości ustalenia, czy jego kontrahent jest podatnikiem VAT. Tym samym narażony jest na stan ciągłej niepewności, co do swojej sytuacji prawnej i nie może być pewien, że fiskus nie upomni się o podatek z tytułu danej transakcji.

Warto odnotować również, iż podczas, gdy wyżej powołany wyrok stanowi możliwość harmonizacji w Unii Europejskiej kwestii opodatkowania podatkiem VAT, to osiągnięcie konsensusu na poziomie unijnym będzie o wiele trudniejsze w przypadku innych podatków, takich jak podatek dochodowy od osób fizycznych, czy podatek dochodowy od osób prawnych, gdyż każde państwo posiada inne uregulowania w tym zakresie. Ponadto atak terrorystyczny w Paryżu w 2015 r. zwrócił uwagę na możliwość wykorzystania wirtualnej waluty bitcoin do działalności przestępczej czy prania brudnych pieniędzy.

W tym zakresie na ryzyka związane z obrotem bitcoinami wskazuje się: brak danych identyfikacyjnych oraz weryfikacji kontrahentów, brak organu nadzorczego, trudności z ustaleniem miejsca zawarcia transakcji, fakt, iż operacje mogą zostać wykonane w krajach o niskich wymaganiach w zakresie norm bezpieczeństwa. Tym samym, na razie za wcześnie jest na ocenę wpływu wyżej powołanego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie zwolnienia obrotu bitcoinami z podatku VAT, na inne, niewątpliwie nadchodzące uregulowania prawne dotyczące systemu bitcoin.

Autorzy: Piotr Pracz, radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec (Aktualizacja: 2018-05-09)