Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa a sprzedaż poszczególnych jego składników

Zorganizowana część przedsiębiorstwa (ZCP) jest to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych o określonej funkcji gospodarczej zdolny do prowadzenia samodzielnej (niezależnej) działalności. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 22 marca 2018 r., realizacja określonych zadań gospodarczych powinna być możliwa z wykorzystaniem tego zespołu składników majątkowych i niemajątkowych, a nie dopiero w połączeniu z innymi składnikami majątku czy w połączeniu z przedsiębiorstwem.

Wyodrębnienie funkcjonalne zakłada istnienie wzajemnych interakcji, które funkcjonują w sposób autonomiczny i zorganizowany. Nie są to więc przypadkowo dobrane składniki, lecz precyzyjnie określone. Wyodrębnienie funkcjonalne powinno umożliwiać zorganizowanej części przedsiębiorstwa samodzielne funkcjonowanie, jako niezależny podmiot (por. interpretacja Dyrektora KIS z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt 0111-KDIB1-3.4010.388.2017.1.IZ).

Wyodrębnienie organizacyjne to wyodrębnienie określonych składników majątku w strukturze przedsiębiorstwa. Praktyką jest funkcjonowanie takiej odrębnej struktury na podstawie umowy, porozumienia, regulaminu czy statutu, zarządzenia lub aktu o podobnym charakterze (por. interpretacja z dnia 20 lutego 2018 r., sygn. akt 0111-KDIB1-2.4010.419.2017.3.AK). Ponadto o wyodrębnieniu organizacyjnym można mówić, gdy zorganizowana część przedsiębiorstwa ma miejsce w strukturze organizacyjnej podatnika jako dział, oddział, wydział itp.

Warunkiem wyodrębnienia finansowego jest możliwość przypisania przychodów, kosztów, należności i zobowiązań do zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Nie oznacza to konieczności zachowania pełnej samodzielności finansowej czy prowadzenia odrębnej księgowości. Podatnik powinien prowadzić ewidencję w taki sposób, aby możliwe było wyodrębnienie pozycji dotyczących zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Zatem w przypadku zespołu składników majątkowych i niemajątkowych spełniających powyższe kryteria, możemy stwierdzić, że mamy do czynienia z zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa. W pozostałych przypadkach będzie to zasadniczo sprzedaż poszczególnych składników majątkowych jako osobnych pozycji.

Zasadnicza różnica pomiędzy sprzedażą zorganizowanej części przedsiębiorstwa a sprzedażą poszczególnych składników majątku sprowadza się do opodatkowania VAT. Zgodnie z ust. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest wyłączona z opodatkowania VAT. Z kolei zbycie poszczególnych składników przedsiębiorstwa podlega z kolei opodatkowaniu VAT według właściwej stawki.

W przypadku więc składników majątku wartość transakcji brutto wzrośnie o VAT, ale zasadniczo sama transakcja będzie neutralna podatkowo, tj. jeden podmiot zobowiązany będzie do zapłaty podatku należnego, a drugi będzie mógł odliczyć VAT naliczony. W efekcie w niektórych przypadkach opodatkowanie transakcji VAT będzie korzystniejsze dla stron.

W związku z brakiem opodatkowania zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa podatkiem od towarów i usług nasuwa się pytanie, czy taka transakcja będzie podlegała przepisom o podatku od czynności cywilno-prawnych.

Co do zasady zawarcie transakcji sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilno-prawnych w wysokości 2% lub 1%. Jeżeli jednak w umowie sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie będzie można wyodrębnić składników majątkowych, zastosowanie znajdzie stawka 2%. W efekcie w praktyce w większości przypadków zastosowanie znajduje stawka 2% (por. interpretacja z dnia 8 listopada 2019 r., sygn. akt 0111-KDIB2-2.4014.186.2019.3.MM).

Może się jednak zdarzyć, że zorganizowana część przedsiębiorstwa jest zbywana w ramach transakcji restrukturyzacyjnych np. podział, podział przez wydzielenie. W takich przypadkach opodatkowanie transakcji PCC nie jest do końca pewne, co pokazuje interpretacja z dnia 28 lutego 2019 r., sygn. akt 0111-KDIB2-2.4014.278.2018.2.MM, gdzie organ ostatecznie zgodził się ze stwierdzeniem podatnika, że przeniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa w ramach podziału przez wydzielenie nie rodzi obowiązku rozliczenia PCC.

Autor: radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec