Tajemnica skarbowa w świetle przepisów Ordynacji podatkowej

Tak naprawdę ustawodawca w Ordynacji podatkowej nie sformułował żadnej formalnej definicji tej instytucji. Za to szczegółowo określił jej zakres – zarówno podmiotowy, jak i przedmiotowy. Zakres przedmiotowy związany jest przede wszystkim z powszechnością obowiązku podatkowego.

W ustawie wskazano nie tylko ogólną regułę, zgodnie z którą tajemnica skarbowa dotyczy informacji z deklaracji podatkowych i innych dokumentów składanych w urzędach skarbowych.

Określono tam również szczegółowy katalog obejmujący informacje podatkowe przekazywane organom podatkowym przez podmioty inne niż te wskazane w ogólnej regule: 

• dane zawarte w aktach dokumentujących czynności sprawdzające,
• w aktach postępowania podatkowego,
• kontroli podatkowej,
• kontroli celno-skarbowej oraz aktach postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe,
• dane z dokumentacji rachunkowej organu podatkowego,
• informacje uzyskane przez organy Krajowej Administracji Skarbowej z banków oraz innych źródeł niż dotychczas wymienione,
• informacje uzyskane w toku postępowania w sprawie zawarcia porozumień w sprawach ustalenia cen transferowych,
• dane z akt dokumentujących kontrolę związaną z nadpłatą podatku,
• informacje o wynikach analizy ryzyka,
• informacje i dokumenty dotyczące schematów podatkowych,
• a także dane z akt postępowania w sprawie wydania opinii zabezpieczającej.

Przepisów dotyczących tajemnicy skarbowej nie stosuje się natomiast do udostępnienia pewnych informacji kontrahentowi podatnika prowadzącego działalność gospodarczą.

Dane te obejmują w szczególności:

• kwestię niezłożenia lub złożenia przez podatnika deklaracji lub innego dokumentu, do których złożenia był obowiązany na podstawie przepisów ustaw podatkowych,
• zagadnienie nieujęcia lub ujęcia przez podatnika w złożonej deklaracji lub złożonym innym dokumencie zdarzeń, do których ujęcia był obowiązany na podstawie przepisów ustaw podatkowych,
• a także informacje o zaleganiu lub niezaleganiu przez podatnika w podatkach wynikających z deklaracji lub innego dokumentu, które to są składane na podstawie przepisów ustaw podatkowych.

Ordynacja podatkowa wskazała też na katalog osób, które zostały zobowiązane do przestrzegania tajemnicy skarbowej.

W ramach tej grupy należy wymienić przede wszystkim:

• pracowników izb administracji skarbowej,
• funkcjonariuszy, pracowników Krajowej Informacji Skarbowej,
• wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę, marszałka województwa oraz pracowników urzędów ich obsługujących, członków samorządowych kolegiów odwoławczych,
• a także pracowników biur tych kolegiów, ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz pracowników Ministerstwa Finansów, Szefa Krajowej Administracji Skarbowej,
• osoby odbywające staż, praktykę zawodową lub studencką w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub w innych organach podatkowych,
• przedstawicieli obcej władzy przebywających w siedzibach organów podatkowych, obecnych w toku postępowania podatkowego lub obecnych w toku czynności kontrolnych w związku z wymianą informacji,
• a także członków Rady.

Obowiązek zachowania tajemnicy skarbowej dotyczy zatem wszystkich osób, które w jakikolwiek sposób miały styczność z dokumentacją podatkową, także tych, którym udostępniono określone dane.

Co istotne, w kontekście zachowania tajemnicy skarbowej wszystkie osoby, na których spoczywa taki obowiązek, muszą złożyć przyrzeczenie na piśmie.

W Ordynacji podatkowej wskazano jego szczegółową treść: „Przyrzekam, że będę przestrzegał tajemnicy skarbowej. Oświadczam, że są mi znane przepisy o odpowiedzialności karnej za ujawnienie tajemnicy skarbowej”.

Dodatkowo zachowanie tajemnicy skarbowej obowiązuje także po ustaniu zatrudnienia, zakończeniu stażu lub praktyki oraz rozwiązaniu innego stosunku łączącego dany podmiot z administracją.

Podniosłość zagadnienia tajemnicy skarbowej wyraża się również w specyficznym sposobie przechowywania dokumentów podatkowych. Wszelkie akta sprawy zawierające informacje pochodzące z banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz z innych instytucji finansowych, określone w ustawie o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, uzyskane z obcych państw, a także uzyskane w postępowaniu w sprawie zawarcia porozumień w sprawach ustalenia cen transferowych, należy przechowywać w pomieszczeniach, które zostały zabezpieczone zgodnie z regułami przyjętymi w odniesieniu do ochrony informacji niejawnych.

Co również warte podkreślenia, wszelkie naruszenie tajemnicy skarbowej związane jest z odpowiedzialnością karną. Jak wskazano bowiem w art. 306 § 1 Ordynacji podatkowej: „kto, będąc obowiązanym do zachowania tajemnicy skarbowej, ujawnia informacje objęte tą tajemnicą, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5”.

Z kolei w myśl § 2 tego artykułu: „kto, będąc obowiązanym do zachowania tajemnicy skarbowej, ujawnia informacje określone w art. 182, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5”. Te informacje wskazane w art. 182 Ordynacji podatkowej związane są z informacjami z banków. Ewentualne złagodzenie kary może wynikać jedynie z nieumyślności czynu.

Tajemnica skarbowa stanowi niezwykle ważną instytucję zawartą w przepisach prawa podatkowego. To nie tylko wyraz konstytucyjnego prawa do ochrony prywatności, ale również mechanizm chroniący szeroko rozumiany interes gospodarczy podatnika.

W ramach tajemnicy skarbowej należy dokonać drobnego rozróżnienia – zwykłych informacji skarbowych, a także tych pochodzących z instytucji finansowych. Należy bowiem zauważyć, że te drugie objęte są nawet szerszą ochroną wynikającą z obecnej w prawie bankowym tajemnicy bankowej.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec