Utworzenie przez fundację spółki celowej

W lipcu 2017 r. fundacja wystąpiła do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z zapytaniem, czy nabycie udziałów w utworzonej przez siebie spółce z o.o. do realizacji statutowych celów uprawnia ją do skorzystania ze zwolnienia z podatku CIT?

Prowadząca m.in. działalność edukacyjną i oświatową fundacja chciała wybudować budynek, a następnie prowadzić w nim przedszkole. Aby tego dokonać, z uwagi na rozmiar przedsięwzięcia, prawne uwarunkowania, jak i ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej dotyczące fundacji, zdecydowała się powołać odrębny twór w postaci spółki celowej.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT zwolnione z podatku dochodowego są dochody podatników, których celem statutowym jest m.in. działalność oświatowa. Z kolei na podstawie art. 17 ust. 1b zwolnienie to ma zastosowanie, jeśli dochód zostanie przeznaczony i wydatkowany na te cele, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, służących bezpośrednio realizacji tych celów.

Fundacja wskazała, iż jest jedynym udziałowcem spółki celowej, co miało być gwarantem tego, że działania spółki będą związane jedynie ze statutowymi celami. Powołując się na ten fakt oraz przywołane przepisy, stała na stanowisku, że dochody wydatkowane na zakup udziałów w tej spółce zwolnione będą z podatku CIT (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 05.09.2017 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.196.2017.1.IZ).

Dyrektor KIS nie podzielił stanowiska fundacji i powołując się na wykładnię gramatyczną definicji „działalności oświatowej” stwierdził, że nie mieści się w jej zakresie zakup udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponadto podniósł, że wskazany w art. 17 ust. 1e katalog celów statutowych oraz innych celów, w których zakresie wydatkowanie dochodów objęte jest zwolnieniem, nie zawiera takiego zakupu.

Pogląd organu poparł WSA w Gliwicach. Rozpatrując skargę fundacji na wydaną interpretację uznał, że „…ze zwolnienia będzie korzystał podmiot, który przeznaczy i wydatkuje swoje dochody na cele statutowe. Wydatkowanie tych środków musi więc dotyczyć takich przedmiotów (praw), które będą realizowały cel statutowy.

Racje ma organ interpretacyjny, że w tym zakresie nie mieści się zakup udziałów w innym podmiocie, nawet jeśli podmiot ten będzie następnie realizował cele objęte preferencją, o której mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p.” (I SA/Gl 1242/17).

Podejmując jakiekolwiek czynności prawne w obrębie fundacji, należy działać bardzo ostrożnie, aby nie narazić jej na utratę należnych przywilejów. Stanowisko Sądu w Gliwicach znajduje potwierdzenie w orzecznictwie (np. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 sierpnia 2009 r. II FPS 4/09, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 października 2009 r. II FSK 1654/07, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 21 lipca 2017 r. I SA/Wr 139/17).

Bardzo istotnym aspektem działalności fundacji jest bezpośredniość realizacji jej celów statutowych. Wyraźnie wskazał to w przywołanym wyroku WSA we Wrocławiu: „…dochód Fundacji wydatkowany na objęcie udziałów w spółce B sp. z o.o. nie korzysta ze zwolnienia podatkowego (…) przyznanie Fundacji jako organizacji pożytku publicznego szczególnych przywilejów podatkowych oznacza, że to właśnie ta organizacja ma bezpośrednio realizować pożyteczne społecznie cele wskazane w jej statucie, w sposób transparentny i dający się w każdej chwili zweryfikować, a więc tak, aby możliwe było ustalenie czy dany wydatek cele te realizuje” (I SA/Wr 139/17).

Owa bezpośredniość realizacji pozwoliła fundacji zachować prawo do zwolnienia, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT w analogicznej sprawie. 30 stycznia 2018 r. w wydanej interpretacji indywidualnej Dyrektor KIS potwierdził, że wydatki na wybudowanie budynku poniesione w celu prowadzenia m.in. działalności oświatowej, które służą realizacji celów statutowych fundacji, należy uznać za poniesione na cele zgodne z art. 17 ust. 1 pkt 4. Tym samym dochód przeznaczony na ich pokrycie podlega zwolnieniu z opodatkowania (0114-KDIP2-1.4010.329.2017.2.KS).

Doniosłe znaczenie ma również celowość działań, na które fundacja przeznacza swoje dochody. Jak wynika z treści art. 17 ust. 1b ustawy o CIT, omawiane zwolnienie ma zastosowanie w przypadku dochodów wydatkowanych na cele określone w tym przepisie, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, służących bezpośrednio realizacji tych celów.

Właściwe rozporządzanie dochodami fundacji, jak również umiejętne wykazanie celowości tych rozporządzeń może zabezpieczyć jej prawo do uzyskania zwolnienia, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 grudnia 2008 r.: „…posłużenie się przez ustawodawcę określeniem kwalifikującym „w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów” niedwuznacznie wskazuje na przykładowe wyliczenie okoliczności (przesłanek) dających podstawę do zwolnienia. (…) przyjęta w powołanym na wstępie przepisie konstrukcja zwolnienia ma charakter celowościowy.

Oznacza to, że dyspozycja tego przepisu obejmuje różne, nieskategoryzowane (poza przypadkiem wyraźnie przez ustawodawcę wyodrębnionym) wydatki, o ile tylko w ostatecznym rachunku ukierunkowane są na osiągnięcie określonych w nim celów” (II FSK 1399/07).

Ideą instytucji fundacji jest, śladem anglosaskiego trustu, ochrona majątku fundatorów. Stanowi również doskonały instrument planowania podatkowego oraz sukcesji majątkowej, a także prowadzenia działalności gospodarczej (art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach).

Zgodnie z treścią art. 1 u.o.f. fundacja powinna realizować cele społeczno-gospodarcze, niepozostające w sprzeczności z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej. Celami wymienionymi wprost w ustawie są: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami.

Fundacja może zostać powołana zarówno przez polskie, jak i zagraniczne osoby fizyczne lub prawne (art. 2 u.o.f.). Polski podmiot ma również prawo utworzyć fundację zagraniczną. Wówczas jej działalność nie będzie związana celami wskazanymi w art. 1 u.o.f. Fundacja zagraniczna może też otworzyć przedstawicielstwo w Polsce (art. 19 ust. 1 u.o.f.).

Bez względu na to czy powołuje się fundację polską, czy zagraniczną, ważne jest, by w trakcie jej działania podejmować tylko takie czynności, które będą zgodne z jej statutem. Co prawda nie ma przeszkód w dokonywaniu w nim zmian w trakcie funkcjonowania fundacji. Chcąc jednak zapewnić realizację celów, do których została powołana, najlepiej zadbać o to już na etapie tworzenia jej statutu.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec