Odliczenie VAT w ramach overbookingu

Do dnia 30 listopada 2008 r. w ustawie o podatku od towarów i usług obowiązywał art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a) stanowiący, że obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem przypadków, gdy zostały one nabyte przez podatników świadczących usługi turystyki, jeżeli w skład usługi turystyki opodatkowanej na zasadach innych niż określone w art. 119 wchodzą usługi noclegowe lub gastronomiczne albo jedne i drugie. Przepis ten został uchylony z dniem 1 grudnia 2008 r.

Jednak w wyroku z dnia 2 maja 2019 r. wydanym w sprawie C‑225/18 Grupa LOTOS S.A. przeciwko Ministrowi Finansów Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że przepis art. 168 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej sprzeciwia się uregulowaniom prawa krajowego, które rozszerzałyby zakres wyłączenia prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej.

TSUE chodziło o zakaz naruszania klauzuli standstill. Jest to klauzula pozwalająca państwu członkowskiemu na utrzymywanie obowiązujących w tym państwie przed dniem przystąpienia do Unii Europejskiej ograniczeń co do możliwości odliczania VAT przez podatników, także po wejściu tego państwa do UE.

Jednakże naruszeniem tej klauzuli jest rozszerzanie zakresu tych ograniczeń już po przystąpieniu przez kraj do struktur Wspólnoty. Polska przystąpiła do Unii w 2004 r., a rozszerzenie ww. ograniczeń zostało wprowadzone z dniem 1 grudnia 2008 r.

TSUE stwierdził, że pozbawienie przedsiębiorcy prawa do odliczenia VAT naliczonego z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych od innego podatnika, a które przedsiębiorca ten refakturuje na rzecz swoich klientów, możliwe jest tylko wówczas, gdy nie świadczy on usług turystyki.

Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT, prowadzący od października 2008 r. działalność gospodarczą w zakresie zakwaterowania, jest właścicielem hotelu, w którym oprócz noclegu oferuje gościom także możliwość zakupienia śniadania, które przygotowuje we własnym zakresie.

Przedsiębiorca chce się jednak rozwijać, stąd planuje poszerzyć swoją ofertę o sprzedaż obiadów i kolacji. W tym celu nabywać będzie od innych przedsiębiorców usługi gastronomiczne, które następnie odsprzeda gościom hotelowym.

Zamierza również stosować w swojej działalności tzw. overbooking. Polega on na przyjmowaniu rezerwacji usług hotelu od większej liczby klientów, niż hotel ten jest w stanie pomieścić. W tego typu działalności występują bowiem sytuacje, gdy część rezerwacji jest odwoływana, nierealizowana, stąd poprzez overbooking przedsiębiorca chce niwelować skutki takich zdarzeń.

Natomiast w sytuacji pełnego, ponad miarę wykorzystania dokonanych rezerwacji będzie nabywał usługi zakwaterowania, a także gastronomiczne we własnym imieniu, ale na rzecz swoich klientów. Przedsiębiorca zwrócił się do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z zapytaniem, czy w tak opisanym stanie faktycznym będzie mógł odliczać VAT naliczony na fakturach za nabyte od innych przedsiębiorców usługi, które następnie odsprzeda.

W maju 2020 r. organ podatkowy uznał, że przedsiębiorca jest w błędzie i nie będzie mógł korzystać z odliczenia w podatku od towarów i usług w zakresie faktur dokumentujących nabycia usług od innych przedsiębiorców, dokonywanego celem zrealizowania własnej usługi wobec klientów.

Organ przytoczył wyrok TSUE z 2 maja 2019 r. w sprawie Grupa Lotos przeciwko Ministrowi Finansów, wskazując, że zgodnie z tezą tego wyroku warunkiem koniecznym korzystania z odliczenia VAT jest odsprzedaż usług noclegowych i gastronomicznych wyłącznie przez podatnika świadczącego usługi turystyczne.

Nie odnajdując legalnej definicji „usług turystyki” w ustawie o VAT, odwołał się do art. 307 dyrektywy Rady UE z 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, a którego implementacją do polskiego prawa podatkowego jest art. 119 ustawy o VAT.

Dyrektor stwierdził, że w rozumieniu tych przepisów za usługę turystyki można uznać usługę zorganizowanych lub indywidualnych wyjazdów wypoczynkowych połączonych z rekreacją i rozrywką.

Zatem usługą turystyki może być tylko usługa składająca z się z więcej niż jednego świadczenia, a świadczący ją musi działać na rzecz klienta w imieniu własnym i na własny rachunek.

Gdy więc przedsiębiorca nie nabywa usługi bezpośrednio na korzyść turysty, a usługa jest świadczeniem pojedynczym, to nie spełnia definicji usługi turystyki.

Organ powołał się również na wyrok TSUE z 22 października 1998 r. w sprawach C-308/96 i C-94/97, w którym zawarto, że podmiotu prowadzącego hotel nie można automatycznie uznawać za świadczącego usługi turystyczne, jeżeli oferuje wyłącznie usługę hotelową, a nie usługę kompleksową, której jednym z elementów jest nocleg.

Z dokonaną przez organ wykładnią przepisów nie zgodził się jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. Rozpoznając wniesioną przez przedsiębiorcę skargę, przyznał, że w ustawie podatkowej nie zostało zdefiniowane pojęcie „usług turystyki”.

Wykładni tej definicji dokonał natomiast Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z: 4 września 2009 r., sygn. akt I FSK 1252/07; z 20 czerwca 2011 r., sygn. akt I FSK 897/10; z 2 lipca 2015 r., sygn. akt I FSK 763/14, stwierdzając, że usługi hotelarskie, w ramach których świadczone są tylko usługi gastronomiczne, bez usług dodatkowych, właściwych biurom podróży (jak transport, organizacja wypoczynku), są usługami turystyki, o których mowa w art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a) ustawy o VAT.

Sąd nie doszukał się w art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a) ustawy o VAT odesłania do definicji usług turystyki zawartej w art. 119. Z kolei wbrew wykładni organu, z treści tego przepisu można wnioskować, że prawo do odliczenia podatku od towarów i usług z faktur dokumentujących nabycie usług gastronomicznych przysługuje wszystkim, którzy zakupili je, świadcząc usługi turystyki, które nie były opodatkowane na podstawie art. 119, bo nie były świadczone kompleksowo w zakresie właściwym dla biur podróży.

Dlatego też poznański sąd uznał, że podatnik VAT świadczący usługi hotelowe, stanowiące podstawowy składnik szerszej kategorii usług turystyki, o których mowa w art. 88 pkt 1 pkt 4 lit. a), może – o ile usługi te są opodatkowane na zasadach innych niż określone w art. 119 – rozliczyć podatek naliczony od nabytych usług gastronomicznych. Uchylając zaskarżoną przez przedsiębiorcę interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, orzekł:

„Niedopuszczalna jest więc sytuacja, w której podatnik prowadzący działalność hotelarską i w związku z tym nabywający usługi gastronomiczne w celu ich odprzedaży na rzecz swoich klientów, pozbawiony byłby prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu tych usług.

W ten sposób ciężar ekonomiczny podatku poniósłby nie ostateczny konsument, jakim jest gość hotelowy, a przedsiębiorca. Jak już wskazano, najważniejszą cechą podatku od wartości dodanej jest jego neutralność (…) stanowisko organu jako sprzeczne z zasadą neutralności podatku od towarów i usług, nie może być uznane za prawidłowe i zaakceptowane” (wyrok z 14 października 2020 r., sygn. akt I SA/Po 416/20).

Niekorzystne dla przedsiębiorców rozumienie przepisów prawa to dość częsta praktyka fiskusa. Zapewnienie większych wpływów do kasy Skarbu Państwa możliwe jest bowiem nie tylko poprzez zwiększanie podatnikom podstawy opodatkowania, ale też poprzez odbieranie im możliwości jej pomniejszenia.

Przykład tej sprawy pokazuje jednak, że przedsiębiorcy potrafią skutecznie chronić swoje firmy przed takimi działaniami organów, zwłaszcza korzystając z dostępnego na rynku wsparcia radców prawnych, doradców podatkowych czy też całych wyspecjalizowanych w tego typu postępowaniach kancelarii prawnych.

Autor: radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec