Uzasadnienie pozwala podatnikowi skarżyć decyzje podatkowe

Ordynacja podatkowa w art. 210 § 1 określa podstawowe elementy każdej decyzji podatkowej. Zgodnie z pkt 6 przywołanego przepisu decyzja musi zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne. W myśl art. 210 § 4 Ordynacji podatkowej uzasadnienie faktyczne decyzji zawiera w szczególności wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, którym dał wiarę, oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Uzasadnienie prawne zawiera zaś wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa.

Uzasadnienie jest co do zasady elementem obligatoryjnym każdej decyzji – od jego sporządzania organ może odstąpić jedynie wówczas, gdy decyzja uwzględnia w całości żądanie strony, choć i to ograniczenie nie znajduje zastosowania do decyzji organów drugiej instancji (decyzji wydanej na skutek odwołania) oraz decyzji, na podstawie której przyznano ulgę w zapłacie podatku. Wówczas sporządzenie uzasadnienia jest obowiązkowe niezależnie od rozstrzygnięcia.

Uzasadnienie decyzji pozwala przede wszystkim poznać przyczyny wydania przez organ rozstrzygnięcia o określonej treści. Z tego powodu tak istotne jest przedstawienie okoliczności stanu faktycznego sprawy. Wskazanie w uzasadnieniu faktów, które organ uznał za udowodnione, pozwala określić, czy organ wydał decyzję w odniesieniu do rzeczywistego stanu faktycznego sprawy. Jednak także stan faktyczny jest ustalany przez organ, a błędy w jego ustaleniu należą do najczęstszych przyczyn skarżenia decyzji podatkowych.

Z tego powodu konieczne jest także wskazanie dowodów przeprowadzonych przez organ w postępowaniu z jednoczesną ich oceną – wskazanie, które z nich zostały uznane za wiarygodne i tym samym posłużyły do ustalenia stanu faktycznego sprawy.

Nie mniej ważne jest przedstawienie uzasadnienia prawnego. Zawiera ono nie tylko przywołanie przepisów prawa, ale przede wszystkim wyjaśnienie, dlaczego ich zastosowanie (lub niezastosowanie) miało miejsce w danej sprawie. Dzięki temu możliwe jest zbadanie, czy organ właściwie zrozumiał przepisy oraz czy poprawnie je zastosował przy wydawaniu rozstrzygnięcia.

Uzasadnienie co do zasady nie kształtuje sytuacji podatnika, dlatego też nie podlega zaskarżeniu. Odwołanie do organu drugiej instancji lub skargę do sądu administracyjnego składa się w związku z wadliwym rozstrzygnięciem w sprawie. Mimo to uzasadnienie jest kluczowym elementem, który pozwala zaskarżyć decyzję.

Uzasadnienie decyzji to w dużej mierze określenie przyczyny wydania danego rozstrzygnięcia. To zaś pozwala podatnikowi na polemikę z organem. Gdy zdaniem podatnika organ błędnie ustalił stan faktyczny sprawy, jego przedstawienie w uzasadnieniu pozwala na proste odniesienie się do niego i wytknięcie popełnionych błędów.

Uchybienia te są zwykle poprzedzone błędną oceną dowodów lub przeprowadzeniem wadliwego postępowania dowodowego. Także w tym przypadku wszelkie naruszenia mogą być identyfikowane dzięki uzasadnieniu.

Podobnie w przypadku prawnych podstaw wydania decyzji – ich dokładne wyjaśnienie otwiera podatnikowi drogę do polemiki natury prawnej z organem. Uzasadnienie jest więc koniecznym punktem wyjścia przy formułowaniu odwołania lub skargi do sądu. Bez niego sprawdzenie prawidłowości działania organu oraz ocena wydanych rozstrzygnięć byłyby wręcz niemożliwe.

Nie mniej istotny jest fakt, że to dzięki uzasadnieniu decyzji możliwe jest zrealizowanie przez organ podatkowy podstawowych celów postępowania. Zgodnie z przepisami art. 121, 122 i 124 Ordynacji podatkowej postępowanie powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów. Te zaś powinny dążyć do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego.

Organy podatkowe powinny także wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy. Wszystko to nie byłoby możliwe bez uzasadnienia. Także wszystkie naruszenia w tym zakresie dają podstawę do skarżenia decyzji.

Bez uzasadnienia decyzji fikcją w postępowaniu byłaby także zasada legalizmu, w myśl której organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Tylko uzasadnienie pozwala bowiem faktycznie zweryfikować działanie tej zasady w praktyce i w konsekwencji umożliwia podatnikom dochodzenie swoich praw poprzez wnoszenie środków zaskarżenia. Nie oznacza to jednak, że każdy błąd popełniony przez organ daje możliwość skutecznego kwestionowania decyzji.

Tylko istotne błędy mogą bowiem doprowadzić do zmiany rozstrzygnięcia. Do tego trzeba zawsze pamiętać, że postępowanie odwoławcze oraz sądowoadministracyjne to swego rodzaju walka na argumenty z organami podatkowymi. Szansa na zwycięstwo pojawia się jedynie wtedy, gdy nasze argumenty są silniejsze. Ich zbudowanie i przedstawienie to jednak już inne zadanie – często dużo trudniejsze niż znalezienie uchybień w decyzji organu.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec