Fiskus odmówił wydania opinii zabezpieczającej, bo przedsiębiorcy działali zgodnie z prawem

Nowelizacją ustawy – Ordynacja podatkowa (dalej: O.p.) 15 lipca 2016 r. weszły w życie przepisy wprowadzające do obrotu prawnego instytucję tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Od 1 stycznia 2019 r. klauzulę tę organy skarbowe mogą wykorzystywać do oceny głównego celu podjętej przez podatnika czynności, a dokładnie, czy jest nim osiągnięcie korzyści majątkowej.

Unikaniem opodatkowania zgodnie z powołanym nowelizacją art. 119a § 1 O.p. jest osiągnięcie korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, wskutek zamierzenia dokonania lub dokonania czynności, której głównym lub jednym z głównych celów było osiągnięcie tej korzyści, a sposób działania był sztuczny.

Podatnicy, zwłaszcza przedsiębiorcy, bojąc się negatywnych konsekwencji uznania przez fiskus dokonywanych przez nich czynności za sztuczne lub mające na celu jedynie osiągnięcie korzyści podatkowej, wraz z wejściem w życie klauzuli zaczęli masowo składać wnioski o wydanie interpretacji podatkowej.

Jednak organy, powołując się na przepis 14b § 5b pkt 1) O.p., równie masowo odmawiały ich wydania. Przepis ten stanowi bowiem, że „Nie wydaje się interpretacji indywidualnej w zakresie tych elementów stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, co do których istnieje uzasadnione przypuszczenie, że mogą być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem art. 119a…” (Dz.U. 2019 poz. 900).

Co ważne, prócz braku uzyskania potwierdzenia od fiskusa, że dokonywana przez przedsiębiorcę czynność nie zostanie uznana za unikanie opodatkowania, większego uszczerbku taka odmowa organu temu podatnikowi nie przynosiła. Koszt złożenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej to jedyne 40 zł.

Ustawodawca wyciągnął do przedsiębiorców rękę, oferując silniejszą i bardziej doniosłą instytucję – opinię zabezpieczającą, która w odróżnieniu od interpretacji podatkowej chroni przed zastosowaniem klauzuli. Wydaje ją Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Jest jednak jedno „ale”.

Zgodnie z art. 119zc. § 1 zd. 1:

„Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej podlega opłacie w wysokości 20 000 zł. …” (Dz.U. 2019 poz. 900). Przy czym najbardziej dotkliwe jest to, że wpłata 20 000 zł może okazać się dla przedsiębiorcy pieniędzmi wyrzuconymi w błoto. Bowiem nawet jeśli szef KAS odmówi wydania opinii, to wpłaconych pieniędzy nie zwróci.

W listopadzie 2018 r. dwaj wspólnicy wystąpili do szefa KAS z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej w sprawie dokonywanej przez nich transakcji sprzedaży posiadanych udziałów w należących do nich trzech spółkach.

Z przedstawionego przez nich opisu transakcji wynikało, że rok wcześniej zawarli z przyszłym nabywcą ww. udziałów list intencyjny, w którym zastrzeżono, że nabywca dokona zakupu 100% udziałów pod warunkiem, że sprzedający przeprowadzą restrukturyzację spółki polegającą na utworzeniu spółki holdingowej, kumulującej w jej władaniu 100% udziałów w trzech wspomnianych spółkach. Restrukturyzacja obejmować miała również przekształcenie podmiotów niemających formy spółki kapitałowej na spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Jak tłumaczyli wnioskodawcy, nabywca chciał dzięki temu uzyskać pewność, że jedną czynnością prawną zdobędzie kontrolę nad całą grupą spółek oraz ograniczy ryzyko prawne przejęcia poprzez wyeliminowanie spółek cywilnych z grupy nabywanych podmiotów za sprawą ich przekształcenia w formę spółki z o.o.

Prócz wynagrodzenia za sprzedaż udziałów obaj wspólnicy mieli po tej transakcji zająć stanowiska kierownicze w którejś ze spółek, w grupie utworzonej ze sprzedanej spółki holdingowej i spółek należących już wcześniej do nabywcy, czego warunkiem było skuteczne przeprowadzenie restrukturyzacji. W przekonaniu wspólników restrukturyzacja miała również przełożyć się pozytywnie na wartość udziałów spółki.

Ograniczenie transakcji do nabycia całej grupy spółek jedynie od dwóch najważniejszych w jej strukturze podmiotów miało zagwarantować nabywcy minimalizację ryzyka biznesowego, z uwagi na szczególne zaangażowanie w powodzenie transakcji właśnie tej dwójki sprzedających, przy jednoczesnym uzyskaniu jasnej i przejrzystej, gotowej od razu do działania struktury.

Nominalna wartość udziałów w utworzonej spółce holdingowej, jakie objęli dwaj wspólnicy zbywający w zamian za wnoszone do niej udziały w trzech spółkach, w przypadku pierwszego z nich wynosiła 22 696 700 zł (w zamian za wkład niepieniężny w wysokości 22 696 738,90 zł) oraz 21 551 850 (w zamian za aport w wysokości 21 551 897,61 zł).

Korzyścią podatkową dla wspólników, w ramach zbycia udziałów obejmowanych za aport w innej postaci niż przedsiębiorstwo, była możliwość rozpoznania w chwili ich odpłatnego zbycia kosztu uzyskania przychodu w wysokości wartości wkładów niepieniężnych. Jak wynika z informacji organu podatkowego:

„…potencjalna korzyść podatkowa materializuje się poprzez wykazanie kosztów uzyskania przychodów w postaci wartości udziałów wniesionych do Spółki w ramach wymiany udziałów, co powoduje, iż w przypadku zbycia udziałów za cenę 10 851 149 EUR rozpoznane zostaną koszty na poziomie:

Wnioskodawca 1 – 22 696 738,90 PLN, Wnioskodawca 2 – 21 551 897,61 PLN. Wartość korzyści podatkowej w przedmiotowej sprawie stanowi różnica pomiędzy kwotą podatku skalkulowaną w oparciu o wartość nabycia udziałów z uwzględnieniem transakcji wymiany udziałów oraz z jej pominięciem, tj. dla Wnioskodawcy 1 ≈ 4 311 392,39 PLN, dla Wnioskodawcy 2 ≈ 4 093 901,05 PLN. Powyższe kwoty stanowią korzyść w postaci obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego stosownie do art. 119e pkt 1 Ordynacji podatkowej” (informacja DKP1.8011.4.2019 z 26 sierpnia 2019 r.).

Szef KAS, powołując się na treść art. 119c O.p., wskazał, że przepis ten nie klasyfikuje działań podatników jako sztucznych, jeśli dominującym celem ich zastosowania jest cel ekonomiczny. Tworzenie holdingu uzasadnione jest chęcią wzmacniania i rozwoju prowadzonej działalności, zatem nie powinno być nakierowane na wyjście z tworzonej struktury, a motywowane czynnikami o charakterze długofalowym i inwestycyjnym.

A w przedstawionym we wniosku o wydanie opinii stanie faktycznym wymiana udziałów i cała restrukturyzacja spółki była motywowana chęcią sprzedaży udziałów przez ich posiadaczy, stanowiąc alternatywę wobec sprzedaży przedsiębiorstwa.

Organ podatkowy przywołał również korespondencję prowadzoną przez wnioskodawców z doradcami podatkowymi, która jego zdaniem wskazywać miała, że restrukturyzacja była inicjatywą wnioskodawców, a nie nabywcy, i uzasadniona głównie aspektami podatkowymi.

Dlatego też, powołując się na wypełnienie przesłanek klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania, szef KAS odmówił wydania opinii zabezpieczającej. Wskazał na sztuczne zawyżenie kalkulacji kosztów uzyskania przychodu w zakresie przeprowadzonej wymiany udziałów, celowe utworzenie struktury holdingowej jedynie dla możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków poniesionych na nabycie udziałów spółki.

„…transakcja wymiany udziałów, poprzedzająca zbycie udziałów, stanowi w przedmiotowej sprawie o nieuzasadnionym dzieleniu operacji stosownie do art. 119c § 2 pkt 1 (…) Założeniem ustawodawcy, w tym europejskiego, miało być zapewnienie, aby ewentualny wzrost wartości udziałów nie został opodatkowany przed jego rzeczywistą realizacją.

Trudno natomiast uznać, iż skoordynowane działanie motywowane sprzedażą udziałów, wpisuje się w realizację celu ustawy polegającego zasadniczo na odroczeniu opodatkowania.

Jednocześnie posługiwanie się formułą, w której określona restrukturyzacja (tutaj wymiana udziałów) stanowiłaby warunek sine qua non dalszej sprzedaży, nie znajduje uzasadnienia gospodarczego. (…) warunki przeprowadzenia całej czynności zostały arbitralnie ukształtowane przez podmioty jej dokonujące w taki sposób, by stan faktyczny mieścił się w hipotezie norm przepisów materialnego prawa podatkowego (zgodnie z literalnym brzmieniem przepisów), lecz podważał ich cel (Informacja dotycząca odmowy wydania opinii zabezpieczającej w zakresie zbycia udziałów w spółce kapitałowej poprzedzonego bezpośrednio wymianą udziałów”, DKP1.8011.4.2019 z 26 sierpnia 2019 r.).

Przedsiębiorcy nie muszą się jednak godzić z odmową wydania opinii przez organ i stratą wpłaconych 20 000 zł. Zgodnie bowiem z art. 119y § 3 O.p. odmowa wydania opinii zabezpieczającej zawiera pouczenie o prawie wniesienia skargi do sądu administracyjnego. A to, że organy lubią powoływać się na zaistnienie przesłanek do zastosowania klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania, potwierdziła odpowiedź Ministerstwa Finansów z 10 maja 2017 r. na interpelację poselską nr 11902.

Na 6 złożonych wówczas przez przedsiębiorców wniosków o wydanie opinii zabezpieczającej, 2 pozostawiono bez rozpoznania z powodu braków formalnych, 2 były w trakcie rozpatrywania, a 2 odmówiono wydania opinii. To pokazuje, jak dużym problemem dla fiskusa jest instytucja opinii zabezpieczającej.

Wydanie pozytywnej dla podatnika opinii zamknie bowiem organom drogę do opodatkowania dokonanej przez niego czynności. Dlatego „bezpieczniej” jest opinii nie wydać. Stąd powstają takie właśnie twory w postaci uzasadnienia odmowy wydania opinii tłumaczeniem, że: czynność dokonana przez przedsiębiorców jest zgodna z przepisami prawa, ale podważa ich cel.

Przedsiębiorcy wstępujący czy to na drogę administracyjną, czy dalej – sądową, pozyskania opinii zabezpieczającej, przygotowanie i obsługę procesu złożenia skargi do sądu administracyjnego, czy wcześniejszego wniosku o wydanie opinii mogą scedować na specjalizującą się w tym, doświadczoną kancelarię prawną.

Warto jednak pamiętać, by profesjonalny pełnomocnik miał w swojej ofercie także kompleksową reprezentację przedsiębiorców w sporach z organami podatkowymi na każdym etapie. Zgodnie bowiem z art. 119z O.p.: „Złożenie wniosku o wydanie opinii zabezpieczającej nie stanowi przeszkody do prowadzenia czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej” (Dz.U. 2019 poz. 900).

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec