Pakiet VAT e-commerce, czyli zmiany i nowe obowiązki dla firm

Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (nr z wykazu UC60) opublikowanego 29 października 2020 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji celem nowelizacji jest zrealizowanie przez Polskę obowiązku zaimplementowania do swoich ustaw podatkowych rozwiązań przewidzianych w unijnym pakiecie VAT e-commerce. Składają się na niego:

• dyrektywa Rady (UE) 2019/1995 zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do przepisów dotyczących sprzedaży towarów na odległość i niektórych krajowych dostaw towarów (Dz. Urz. UE L 310 z 2.12.2019, s. 1);
• rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) 2019/2026 zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 w odniesieniu do dostaw towarów lub świadczenia usług ułatwianych przez interfejsy elektroniczne oraz specjalnych procedur dla podatników świadczących usługi na rzecz osób niebędących podatnikami, dokonujących sprzedaży towarów na odległość oraz niektóre krajowe dostawy towarów (Dz. Urz. UE L 313 z 4.12.2019, s. 1), a także:
• dyrektywa Rady (UE) 2017/2455 zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE i dyrektywę 2009/132/WE w odniesieniu do niektórych obowiązków wynikających z podatku od wartości dodanej w przypadku świadczenia usług i sprzedaży towarów na odległość (Dz. Urz. UE L 348 z 29.12.2017, s. 7);
• rozporządzenie Rady (UE) 2017/2454 zmieniające rozporządzenie (UE) nr 904/2010 w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 348 z 29.12.2017, s. 1);
• rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) 2017/2459 zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 348 z 29.12.2017, s. 1);
• rozporządzenie wykonawcze (UE) 2020/194 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (UE) nr 904/2010 w odniesieniu do procedur szczególnych dla podatników, którzy świadczą usługi na rzecz osób niebędących podatnikami, prowadzą sprzedaż towarów na odległość i dokonują niektórych krajowych dostaw towarów (Dz. Urz. UE L 40 z 13.02.2020, s. 114).

Celem zmian ma być uszczelnienie wewnątrzwspólnotowego systemu VAT, ale i uproszczenie obowiązków VAT dla przedsiębiorców prowadzących głównie przez internet transgraniczną sprzedaż towarów lub usług na rzecz odbiorców końcowych, którymi są konsumenci (a więc B2C). Pakiet VAT e-commerce miał zacząć obowiązywać już od 1 stycznia 2021 r., ale z uwagi na szerzącą się pandemię koronawirusa, by w tym kryzysowym dla gospodarki okresie dać przedsiębiorcom więcej czasu na przygotowanie się na wdrożenie nowych procedur, Unia przesunęła ten termin na 1 lipca 2021 r.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów, autor projektu nowelizacji, głównymi problemami, jakie ma rozwiązać ustawa, jest poprawa ściągalności VAT i uproszczenie procedur administracyjnych związanych z poborem tego podatku od przesyłek towarów nabytych poza Unią Europejską, a także redukcja związanych z tym kosztów. Wszystko to ma wyrównać szanse europejskich, w tym polskich firm, w konkurencji z przedsiębiorcami spoza UE. Jakie są najważniejsze z proponowanych rozwiązań pakietu VAT e-commerce?

Zdefiniowanie pojęć wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość (WSTO) i sprzedaży na odległość towarów importowanych z państw trzecich (SOTI)

Obecnie w ustawie o VAT funkcjonuje definicja sprzedaży wysyłkowej, odrębnie skonstruowana dla dostaw towarów dokonywanych z terytorium Polski, a odrębnie dla dostaw na jej terytorium, a w zależności od tego różnie kształtują się zasady opodatkowania tej sprzedaży. Od 1 lipca 2021 r. ww. dwie definicje zastąpić ma jedna: wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość, pod którą należy rozumieć dostawę towarów wysyłanych lub transportowanych przez dostawcę lub na jego rzecz, w tym wtedy, gdy dostawca uczestniczy pośrednio w transporcie lub wysyłce towarów z terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium państwa członkowskiego zakończenia wysyłki lub transportu towarów do nabywcy, który jest:

• a) podatnikiem podatku od towarów i usług lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od towarów i usług, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, lub
• b) podatnikiem podatku od wartości dodanej lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów odpowiadającego wewnątrzwspólnotowemu nabyciu towarów, lub
• c) każdym innym podmiotem niebędącym podatnikiem,

przy czym dostarczane towary nie są nowymi środkami transportu ani towarami, o których mowa w art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT (chodzi o towary instalowane lub montowane, z próbnym uruchomieniem lub bez niego, przez dokonującego ich dostawy lub przez podmiot działający na jego rzecz).

Z kolei nowa definicja SOTI, czyli sprzedaży na odległość towarów importowanych, została skonstruowana niemal identycznie jak definicja WSTO, z tą jedynie różnicą, że należy pod nią rozumieć dostawę na terytorium UE towarów wysyłanych lub transportowanych z terytorium państwa trzeciego.

Na mocy omawianego projektu zmian od 1 lipca 2021 r. usługi telekomunikacyjne, usługi nadawcze lub usługi świadczone drogą elektroniczną (usługi TBE), funkcjonujące w procedurze małego punktu kompleksowej obsługi MOSS – Mini One Stop Shop, zostaną objęte uproszczoną procedurą OSS – One Stop Shop.

W ramach MOSS podatnik nie jest zobowiązany dokonywać rejestracji do celów VAT w każdym państwie, w którym siedzibę bądź stałe miejsce zamieszkania ma odbiorca usługi. Nowelizacja ustawy o VAT ma system ten rozszerzyć na inne usługi, WSTO, a także na niektóre krajowe dostawy towarów, stając się tym samym jednym punktem kompleksowej obsługi – OSS.

OSS ma na celu uproszczenie obowiązków VAT nałożonych na przedsiębiorców dokonujących dostaw towarów i świadczących usługi konsumentom niebędącym podatnikami VAT na terytorium UE, poprzez umożliwienie im:

• elektronicznej rejestracji dla celów podatku VAT w jednym państwie członkowskim;
• deklarowania i płacenia należnego podatku VAT w ramach jednej elektronicznej kwartalnej deklaracji;
• współpracy z administracją podatkową państwa członkowskiego siedziby działalności gospodarczej, nawet jeśli dokonywane dostawy mają charakter transgraniczny.

Z uproszczonej procedury OSS, a dokładnie IOSS – Import One Stop Shop, będą mogli korzystać również przedsiębiorcy dokonujący sprzedaży na rzecz konsumentów w UE towarów importowanych z państw trzecich w przesyłkach o rzeczywistej wartości nieprzekraczającej 150 euro.

W związku z powyższym kolejną istotną zmianą wprowadzaną przez pakiet VAT e-commerce jest zwolnienie z VAT dla importu towarów w przesyłkach o wartości nieprzekraczającej 150 euro, jeżeli VAT będzie deklarowany i rozliczany w IOSS. Jeśli przedsiębiorca się na to nie zdecyduje, będzie mógł skorzystać z innej procedury uproszczenia dla importu towarów w przesyłkach o wartości nieprzekraczającej 150 euro. Podatek zostanie pobrany od osoby, dla której towary są przeznaczone przez osobę dokonującą zgłoszenia celnego (np. operatora pocztowego, firmę kurierską), która wpłaci ten pobrany od odbiorcy VAT organom celnym, poprzez dokonanie płatności miesięcznej.

Niejako dla równowagi powyższych udogodnień w zakresie przesyłek o wartości do 150 euro nastąpi likwidacja zwolnienia z VAT dla importu towarów w przesyłkach o wartości nieprzekraczającej 22 euro, przewidzianego obecnie w art. 51 ustawy o podatku od towarów i usług. Jak tłumaczy Ministerstwo Finansów w uzasadnieniu projektu ustawy, celem likwidacji tego zwolnienia jest zatarcie zakłóceń konkurencji pomiędzy dostawcami z UE i spoza niej oraz uszczelnienie systemu VAT poprzez unikanie uszczuplenia dochodów podatkowych.

Nowe przepisy to jak zwykle nowe obowiązki dla przedsiębiorców, zobowiązanych dostosować się do unijnych wymogów implementowanych do krajowej ustawy o VAT. Niektóre z proponowanych rozwiązań będą dla firm dobrowolne, niemniej chcąc zachować konkurencyjność rynkową, i tak powinny się one co najmniej z tymi regulacjami zapoznać.

Z nowelizacji ustawy przede wszystkim wprost wynika obarczenie przedsiębiorców, podatników ułatwiających dostawy towarów przy użyciu interfejsu elektronicznego – a więc np. platformy handlowe, marketplaces, obowiązkiem poboru i zapłaty VAT, co zapewne zwiększy koszty firm związane z realizowaniem tych obowiązków. Zgodnie z projektowanym art. 109b ust. 1 ustawy o VAT podatnik ułatwiający poprzez użycie interfejsu elektronicznego (platforma handlowa, portal internetowy) dokonanie na terytorium Unii Europejskiej:

1) SOTI, innej niż dostawa na odległość towarów importowanych w przesyłkach o wartości rzeczywistej nieprzekraczającej kwoty 150 euro, lub

2) WSTO lub dostawy towarów na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem VAT, innych niż dostawy towarów na terytorium UE przez podatnika nieposiadającego siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium UE, lub

3) świadczenia usług na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem innego niż świadczenie usług, w przypadku których przyjmuje się, że podatnik uczestniczący w świadczeniu tych usług działa w imieniu własnym zgodnie z art. 9a rozporządzenia 282/2011,

jest obowiązany prowadzić ewidencję tych czynności w postaci elektronicznej, zgodnie z wymogami, o których mowa w art. 54c ust. 2 rozporządzenia 282/2011.

Dokonując implementacji unijnych przepisów, Ministerstwo Finansów nie omieszkało wykorzystać okazji, by poszerzyć dostęp organów skarbowych do informacji o podatnikach. W ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej zostanie wprowadzona zmiana, zgodnie z którą w Centralnym Rejestrze Danych Podatkowych (CRDP) będą gromadzone i przetwarzane dane wynikające z udostępnianych na żądanie właściwych organów podatkowych ewidencji, o której mowa w projektowanym art. 109b ust. 1 ustawy o VAT, a także ewidencji, o których mowa w projektowanych art. 130d ust. 1, art. 134 ust. 1 i art. 138h ust. 1 ustawy o VAT.

W związku z planowanym wprowadzeniem w życie pakietu VAT e-commerce przedsiębiorcy muszą pamiętać, że ciążyć na nich będą obowiązki RODO (unijnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych), bo z obawy o wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych administrator gromadzonych danych przed rozpoczęciem ich przetwarzania powinien dokonać oceny skutków w sferze ochrony danych osobowych planowanych operacji przetwarzania.

A omawiana nowelizacja przewiduje nałożenie od 1 lipca 2021 r. m.in. na określonych operatorów interfejsów elektronicznych obowiązku udostępniania drogą elektroniczną, na żądanie organów podatkowych, ewidencji dotyczącej dokonywanych za ich pośrednictwem określonych dostaw towarów i usług na terytorium UE na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT.

Ewidencja będzie zawierać informacje umożliwiające organom podatkowym sprawdzenie, czy VAT od tych transakcji został rozliczony prawidłowo, a także identyfikację podmiotów, które prowadzą sprzedaż za pośrednictwem tych interfejsów. Niemniej odpowiedzialność finansowa, i to wysoka, za niedochowanie wymogów RODO przy gromadzeniu i administrowaniu tych informacji ciążyć będzie oczywiście na przedsiębiorcach.

Proponowana nowelizacja ma wejść w życie z dniem 1 lipca 2021 r., poza regulacjami umożliwiającymi złożenie zgłoszenia informującego o zamiarze skorzystania z procedury szczególnej OSS oraz IOSS, gdyż to przedsiębiorcy będą mogli zrobić już od 1 kwietnia 2021 r. Już dziś przedsiębiorcy powinni przygotować się do nadchodzących zmian, jako że część z nich, jak zwolnienie z VAT przesyłek do 150 euro czy możliwość realizacji obowiązków VAT w ramach procedury jednego punktu kompleksowej obsługi OSS, może się okazać dla firmy bardzo korzystna. Z drugiej strony bardzo negatywne konsekwencje może na nią sprowadzić niedopełnienie wynikających z tych zmian nowych obowiązków.

radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec