Kupujący nie ma obowiązku badania jakości rzeczy objętej gwarancją

Zgodnie z art. 577 § 2 i § 3 Kodeksu cywilnego: „Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym” (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, ze zm.).

Dwóch przedsiębiorców zawarło umowę, której przedmiotem była dostawa do należącej do kupującego uczelni wyposażenia w postaci sprzętu RTV. W toku jej realizacji kupujący stwierdził wadę sprzętu. W braku przyjęcia przez sprzedającego odpowiedzialności za powstałą wadę kupujący dochodził od sprzedającego, w ramach gwarancji, zapłaty kwoty 7 600 zł pełnej wartości uszkodzonego sprzętu, lub jego wymiany na wolny od wad.

Domagał się także zapłaty kar umownych w kwocie 11 172 zł z tytułu opóźnienia w usunięciu wad. Sąd Rejonowy w Kaliszu w lipcu 2018 r. zasądził od pozwanego sprzedawcy na rzecz powoda pełną żądaną kwotę 18 772 zł, wraz z należnymi odsetkami.

Pozwany przedsiębiorca wniósł od tego wyroku apelację. Jak podnosił sąd pierwszej instancji, błędnie przyjął, że wina za powstałą wadę dostarczanego towaru obarcza jego, podczas gdy mogła ona powstać w czasie, gdy znajdował się on już w rękach powoda np. w trakcie jego instalacji dokonywanej przez podmiot trzeci.

Pozwany wskazał, że przedmiotowa wada była usterką mechaniczną. Dodatkowo do siedziby powoda sprzęt został przetransportowany bezpośrednio od producenta, a więc z pominięciem sprzedającego. Wniósł więc o zmianę zaskarżonego wyroku, względnie uchylenie go w całości i zwrócenie do ponownego rozpatrzenia przez sąd rejonowy.

Sąd Okręgowy w Łodzi uznał apelację sprzedającego za częściowo zasadną, jednak z innych przyczyn od tych, które podniósł w niej pozwany. Sąd wskazał, że strony, zawierając umowę sprzedaży, zawarły dodatkową umowę o udzielenie 24-miesięcznej gwarancji.

Na jej mocy zgodnie ustaliły, że w przypadku nieprzystąpienia przez gwaranta do usunięcia wad w ustalonym przez strony terminie kupujący będzie mógł powierzyć ich usunięcie osobie trzeciej na koszt i ryzyko sprzedawcy-gwaranta, bez utraty udzielonej gwarancji.

Zatem kupującemu wskutek zawarcia tych postanowień umownych nie przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy. Zobowiązany był wezwać gwaranta do usunięcia wad w wyznaczonym terminie, a dopiero po jego upływie był uprawniony do naprawy sprzętu na koszt i ryzyko tego gwaranta.

Dlatego też w świetle tak wyraźnego postanowienia stron nie mają zastosowania przepisy art. 577 § 2 i § 3 Kodeksu cywilnego obligujące gwaranta do zwrotu zapłaconej za wadliwy sprzęt ceny czy też jego wymiany na wolny od wad. Sąd oddalił więc jako bezpodstawne powództwo kupującego w zakresie żądania zapłaty przez sprzedającego kwoty 7 600 zł tytułem zwrotu równowartości uszkodzonego sprzętu.

Z drugiej jednak strony sąd apelacyjny orzekł na korzyść powoda w przedmiocie należnej mu kary umownej za opóźnienie w usunięciu wad dostawy. Sąd wskazał, że mimo wyłączenia zastosowania art. 577 § 2 i § 3 K.c. (a więc braku zobowiązania do zwrotu zapłaconej ceny czy też do wymiany towaru na wolny od wad) przedsiębiorca sprzedający zgodził się na naprawę sprzętu na jego koszt i ryzyko oraz na zapis umowny, którym zobowiązał się do zapłaty kary na rzecz kupującego w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy, i to za każdy dzień opóźnienia w usunięciu wady. A powód wykazał, że wadę zgłosił. Sąd stwierdził, iż opóźnienie to trwało 95 dni, stąd przy dziennej stawce kary w wysokości 114 zł zobowiązał pozwanego przedsiębiorcę do zapłaty na rzecz powoda 10 830 zł, pouczając sprzedającego, że:

„…kupujący nie ma obowiązku badania jakości rzeczy objętej gwarancją ani w chwili wydania, ani później. Obowiązek taki byłby bowiem sprzeczny z samymi założeniami instytucji gwarancji. Konieczną przesłanką odpowiedzialności gwarancyjnej jest ujawnienie się wady przed upływem okresu gwarancyjnego. (…) Na kupującym ciąży obowiązek wykazania tylko istnienia wady, natomiast nie ma on obowiązku udowodnienia, że wada powstała z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej. (…) Ciężar dowodu w powyższym zakresie spoczywa na obowiązanym z gwarancji, który dla obalenia domniemania faktycznego i zwolnienia się z odpowiedzialności powinien wykazać, że wady nie powstały z przyczyn tkwiących w rzeczy sprzedanej” (sygn. akt XIII Ga 1418/18).

Naczelna w obrocie gospodarczo-prawnym swoboda umów dopuszcza daleko posuniętą dowolność stron w ich tworzeniu. Kreując umowy cywilnoprawne, należy jednak uważać, by lekkomyślnie nie wyłączyć zastosowania korzystnych dla siebie regulacji obowiązujących z mocy prawa.

Dla zapewnienia właściwej ochrony swoich interesów w sprawach dochodzenia roszczeń kontraktowych, ale i obrony przed nimi, dobrze jest poradzić się profesjonalnego doradcy – prawnika obeznanego w procedurach cywilnoprawnych, prawie umów, ale i w regułach obowiązujących w obrocie gospodarczo-prawnym.

Przykład tej sprawy pokazuje, że z jednej strony mogłoby to uchronić przedsiębiorcę kupującego przed utratą blisko połowy dochodzonego, a należnego mu roszczenia. Z drugiej zaś właściwie skonstruowana umowa uchroniłaby przedsiębiorcę sprzedającego przed negatywnymi dla niego konsekwencjami dopuszczonych zapisów o karze umownej.

„Powód (…) nie mógł żądać zwrotu zapłaconej ceny, czy wymiany (…) Na marginesie wskazać należy, że żądanie powoda miałoby podstawę prawną, gdyby zostało podniesione w ramach przysługujących mu z ustawy uprawnień z rękojmi za wady fizyczne (…), jednak powód zdecydowanie dochodził tego roszczenia z umowy gwarancji, co jasno oświadczył w pozwie” (sygn. akt XIII Ga 1418/18).

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec