Rozłożenie podatku na raty
Raty podatkowe (ang. tax payment in installments; niem. Steuerratenzahlung; fr. paiement échelonné d’impôt), mechanizm umożliwiający rozłożenie zobowiązań podatkowych na dłuższe okresy poprzez ustrukturyzowane porozumienia płatnicze z organami podatkowymi. Fundamentalne narzędzie administracyjne służące podwójnemu celowi: zapewnieniu ciągłości poboru dochodów przy jednoczesnym oferowaniu elastyczności finansowej podatnikom doświadczającym przejściowych trudności lub problemów z płynnością, zachowując równowagę między efektywnością fiskalną a ochroną podatnika stanowiącą podstawę współczesnych systemów administracji podatkowej.
Podstawy prawne i istota instytucji
Układy ratalne stanowią formalne porozumienia między podatnikami a organami podatkowymi pozwalające na zaspokojenie obowiązków podatkowych poprzez serię zaplanowanych płatności w czasie, zamiast wymagania natychmiastowej pełnej zapłaty po dokonaniu wymiaru. Porozumienia te reprezentują dyskrecjonalną władzę administracyjną wykonywaną przez organy podatkowe dla ułatwienia przestrzegania przepisów przy jednoczesnej ochronie interesów państwa poprzez naliczanie odsetek, mechanizmy zabezpieczające i ścisłe monitorowanie zgodności.
Kontraktowy charakter połączony z nadzorem administracyjnym tworzy wiążące zobowiązania prawne dla podatników, przyznając jednocześnie organom ciągłe uprawnienia nadzorcze do monitorowania zgodności, modyfikacji warunków i rozwiązania układów za nieprzestrzeganie. Struktura ta odzwierciedla równowagę między pomocą podatnikowi a ochroną dochodów charakteryzującą współczesną administrację fiskalną. Większość jurysdykcji nakłada opłaty odsetkowe od zaległych sald dla kompensacji wartości pieniądza w czasie i zapobiegania nadużyciom przywilejów ratalnych.
Rozróżnienie od odroczenia płatności
Plany ratalne różnią się fundamentalnie od odroczeń płatności ramami prawnymi, warunkami i konsekwencjami. Odroczenia płatności stanowią tymczasowe zawieszenia obowiązków płatniczych na określone okresy bez wymagania ustrukturyzowanych harmonogramów spłaty. Odroczenia zazwyczaj odpowiadają na nadzwyczajne okoliczności takie jak klęski żywiołowe, kryzysy ekonomiczne lub opóźnienia administracyjne poza kontrolą podatnika.
Kluczowe cechy odroczenia obejmują tymczasowy charakter z ograniczonym czasem trwania i określonymi datami końcowymi, wymóg nadzwyczajnych okoliczności w postaci katastrof, sytuacji awaryjnych lub zakłóceń systemowych, automatyczne przywrócenie gdy pełna płatność staje się należna po wygaśnięciu nadzwyczajnych okoliczności oraz minimalne obciążenie administracyjne z uproszczonymi procesami zatwierdzania.
Rozłożenie podatku na raty stanowi istotne narzędzie wsparcia dla podatników, zwłaszcza przedsiębiorców, doświadczających przejściowych trudności finansowych. Jest to rozwiązanie prawne uregulowane w art. 67a Ordynacji podatkowej, które umożliwia podzielenie kwoty zobowiązania na dogodniejsze do spłaty części.
Ta forma ulgi podatkowej może dotyczyć zarówno bieżących podatków, jak i zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę czy odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek.
Szczególne znaczenie tego instrumentu uwidoczniło się podczas pandemii COVID-19, kiedy wielu przedsiębiorców stanęło w obliczu poważnych wyzwań związanych z utrzymaniem płynności finansowej. Warto jednak pamiętać, że samo złożenie wniosku o rozłożenie zaległości na raty nie wstrzymuje automatycznie procedur egzekucyjnych, co potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku o sygnaturze III FSK 440/21.
Z tego rozwiązania mogą skorzystać nie tylko podatnicy, ale również płatnicy, inkasenci, spadkobiercy oraz osoby trzecie. Decyzja o przyznaniu ulgi ma charakter uznaniowy i jest podejmowana przez organ podatkowy po szczegółowej analizie sytuacji wnioskodawcy, z uwzględnieniem dwóch kluczowych przesłanek: ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego. Przesłanki te nie są wobec siebie konkurencyjne, a ich ocena musi być dokonywana na podstawie zobiektywizowanych kryteriów, takich jak sytuacja majątkowa podatnika, skutki ekonomiczne realizacji zobowiązania czy możliwości zarobkowania.
Istotnym aspektem jest fakt, że organ podatkowy nie może zastosować ulg w spłacie zobowiązań podatkowych z urzędu. Niezbędny jest odpowiednio umotywowany wniosek podatnika, który powinien spełniać ogólne zasady dotyczące podań w postępowaniu podatkowym. Co więcej, organ jest związany treścią złożonego wniosku i nie może zastosować innej ulgi niż ta, o którą wnioskuje podatnik.
Przepisy nie przewidują ograniczeń co do czasu odroczenia terminu płatności, liczby czy wysokości rat. Jednakże w praktyce orzeczniczej podkreśla się, że ustalenie wysokości rat w kwotach niemożliwych do zapłacenia przez podatnika narusza podstawowe zasady postępowania podatkowego, w szczególności zasadę zaufania do organów podatkowych. Realność układu ratalnego musi uwzględniać faktyczne możliwości finansowe podatnika.
Rozłożenie podatku na raty – publikacje Kancelarii Skarbiec
Robert Nogacki: Odroczenie terminu płatności i rozłożenie zapłaty podatku na raty
2020-05-26: Pandemia COVID-19 spowodowała trudności finansowe dla wielu przedsiębiorców. Jednym z dostępnych narzędzi mających na celu poprawę płynności finansowej jest ulga w spłacie zobowiązań podatkowych w postaci odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku na raty. Preferencję tę można zastosować także do terminu zapłaty zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, a także do odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek. Instrument ten jest uregulowany w przepisach podatkowych (art. 67a Ordynacji podatkowej) i obowiązywał przed wprowadzeniem specustaw do spraw walki z koronawirusem. Rozwiązanie to dotyczy nie tylko podatników, lecz także płatników, inkasentów, spadkobierców i osób trzecich.
Robert Nogacki: Złożenie wniosku o rozłożenie zaległości na raty nie zatrzyma fiskusa
2022-07-21: Artykuł omawia wyrok NSA (sygn. akt III FSK 440/21) dotyczący relacji między wnioskiem o rozłożenie zaległości podatkowej na raty a prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym.
Sprawa dotyczyła spółki, której wymierzono zaległość w VAT w wysokości około 161,5 tys. zł. Urząd Skarbowy wyegzekwował należność poprzez zajęcie środków na koncie bankowym w grudniu 2017 r., przed złożeniem przez spółkę wniosku o rozłożenie zaległości na raty.
Spółka kwestionowała działania organu podatkowego, argumentując że sam fakt złożenia wniosku o rozłożenie na raty powinien wstrzymać egzekucję, gdyż świadczy o zamiarze spłaty zobowiązania.
NSA nie zgodził się z argumentacją spółki, potwierdzając że:
- Samo złożenie wniosku o rozłożenie zaległości na raty nie wstrzymuje egzekucji;
- Dopiero wydanie pozytywnej decyzji o zastosowaniu ulgi może stanowić podstawę do wstrzymania egzekucji;
- Decydującym momentem było doręczenie zawiadomienia o zajęciu dłużnikowi, które nastąpiło przed złożeniem wniosku o rozłożenie na raty.
Wyrok podkreśla wagę terminowości działań w postępowaniu administracyjnym oraz fakt, że działania podjęte po fakcie mogą nie przynieść oczekiwanych rezultatów.
Założyciel i partner zarządzający kancelarii prawnej Skarbiec, uznanej przez Dziennik Gazeta Prawna za jedną z najlepszych firm doradztwa podatkowego w Polsce (2023, 2024). Doradca prawny z 19-letnim doświadczeniem, obsługujący przedsiębiorców z listy Forbesa oraz innowacyjne start-upy. Jeden z najczęściej cytowanych ekspertów w dziedzinie prawa handlowego i podatkowego w polskich mediach, regularnie publikujący w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej i Dzienniku Gazecie Prawnej. Autor publikacji „AI Decoding Satoshi Nakamoto. Sztuczna inteligencja na tropie twórcy Bitcoina” oraz współautor nagrodzonej książki „Bezpieczeństwo współczesnej firmy”. Profil na LinkedIn: 18.5 tys. obserwujących, 4 miliony wyświetleń rocznie. Nagrody: czterokrotny laureat Medalu Europejskiego, Złotej Statuetki Polskiego Lidera Biznesu, tytułu „Międzynarodowej Kancelarii Prawniczej Roku w Polsce w zakresie planowania podatkowego”. Specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym, planowaniu podatkowym i zarządzaniu kryzysowym dla biznesu.
