Podatkowe metody weryfikacji cen transferowych

Ceny transferowe weryfikuje się, stosując metodę, która jest najbardziej odpowiednia w danych okolicznościach. Ustawowy katalog przewiduje pięć możliwych sposobów: metodę porównywalnej ceny niekontrolowanej, ceny odprzedaży, rozsądnej marży „koszt plus”, marży transakcyjnej netto oraz podziału zysku, którą określa się za pomocą analizy rezydualnej oraz analizy udziału. Dodatkowo na mocy nowelizacji ustawy o CIT od 1 stycznia 2019 r. istnieje możliwość zastosowania również innej metody, o ile nie jest możliwe zastosowanie którejś z metod wskazanych powyżej.

Metoda MPCN była przez długi czas najczęściej stosowaną metodą określania dochodów podmiotów powiązanych. Polega ona na porównaniu ceny danego przedmiotu transakcji ustalonej w transakcjach między podmiotami powiązanymi z ceną stosowaną w innych, porównywalnych transakcjach przez podmioty od siebie niezależne. W ten sposób można określić wartość rynkową transakcji zawartej między podmiotami powiązanymi.

Można przy tym brać pod uwagę ceny stosowane przez dany podmiot na tym samym lub porównywalnym rynku w transakcjach z podmiotami niezależnymi albo ceny stosowane w porównywalnych transakcjach przez inne podmioty niezależne.

Elementem wyróżniającym tę metodę jest przede wszystkim czynnik, który podlega porównaniu. W pozostałych metodach kryterium porównania stanowią określone wskaźniki rentowności. Tutaj natomiast przedmiotem badania jest cena transakcji.

Drugą metodą weryfikacji cen transferowych jest metoda ceny odprzedaży. Polega na obniżeniu ceny określonej w transakcji danego podmiotu z podmiotem niezależnym o marżę ceny odprzedaży. Oczywiście przyjmuje się, że dobra lub usługi zostały uprzednio nabyte przez dany podmiot od podmiotu z nim powiązanego.

Z kolei marża ceny odprzedaży to suma, która zapewnia podmiotowi odprzedającemu pokrycie jego kosztów bezpośrednich i pośrednich związanych z dokonaną transakcją oraz gwarantuje zysk. Metoda odprzedaży możliwa jest do zastosowania jedynie w ściśle określonych przypadkach: gdy istnieje łańcuch kupna-sprzedaży, gdy nie ma zmian przedmiotu transakcji oraz gdy okres pomiędzy zakupem towaru a jego odprzedażą jest stosunkowo krótki.

Z kolei metoda „koszt plus” opiera się na określeniu poziomu sumy bazy kosztowej i narzutu zysku kalkulowanego w odniesieniu do bazy kosztowej. Rynkowa wartość narzutu zysku może zostać określona dzięki poziomowi zysku, jaki dany podmiot uzyskuje w porównywalnych transakcjach z podmiotami niepowiązanymi w kontekście takiej samej bazy kosztowej lub chociażby porównywalnej bazy kosztowej.

Trudność zastosowania tej metody polega na konieczności zachowania tożsamości kategorii kosztów bezpośrednich, pośrednich i kosztów ogólnych zarządu w transakcji badanej i transakcjach porównywalnych.

Jedną z alternatywnych metod jest metoda marży transakcyjnej netto. Jej celem jest określenie wskaźnika finansowego, który odzwierciedlałby relację pomiędzy marżą zysku netto a odpowiednią bazą. Marżą zysku netto jest natomiast odliczenie od przychodu osiągniętego w wyniku danej transakcji kontrolowanej kosztów związanych z realizacją tej transakcji.

W praktyce metoda marży transakcyjnej netto jest dość podobna do metody „koszt plus” lub metody ceny odprzedaży. Wszystko zależy natomiast od specyfiki danej branży i istotnych okoliczności transakcji. Co ważne, w metodzie marży transakcji netto dobór odpowiednich kryteriów porównywalności nie odgrywa szczególnej roli.

Wspomniane wyżej metody, czyli metoda MPCN, ceny odprzedaży i „koszt plus”, w praktyce powodują wiele problemów. Nie zawsze możliwe jest bowiem ich zastosowanie. Dzieje się tak przede wszystkim w przypadku, gdy przedmiotem transakcji są znaczące aktywa niematerialne lub transakcje o dość skomplikowanym charakterze. Alternatywą do metod transakcyjnych są tzw. metody zysku transakcyjnego, czyli metoda podziału zysków i metoda marży transakcyjnej netto.

Metoda podziału zysków polega natomiast na określeniu łącznych zysków, jakie podmioty powiązane osiągnęły w związku z daną transakcją, a także podziału tych zysków. Oczywiście podziału dokonuje się w takiej samej proporcji, w jakiej tego podziału dokonałyby podmioty niezależne.

Co również istotne, podziałowi podlega nie tylko zysk, ale również ewentualna strata. Metoda podziału zysków w odróżnieniu od wcześniej wymienionych metod transakcyjnych nie wymaga ścisłej porównywalności przedmiotu transakcji. Ważniejsze są w tym kontekście kryteria porównywalności.

Nowelizacja, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2019 r., umożliwiła stosowanie metod poza tymi wyszczególnionymi w katalogu z ustawy o CIT. W branży budowlanej w odniesieniu do zbywanych nieruchomości popularna jest na przykład tzw. szósta metoda weryfikacji, czyli techniki wyceny.

W tym przypadku pomija się dane porównawcze, ponieważ najczęściej trudno je znaleźć. Specyficzne nieruchomości różnią się zarówno przeznaczeniem, jak i lokalizacją oraz wykończeniem. Zasadne jest zatem wzięcie pod uwagę wyceny dokonanej przez niezależnych ekspertów.

Co do zasady nie ma żadnej hierarchii stosowania metod weryfikacji cen transferowych. Podmiot zobowiązany powinien jedynie wybrać metodę najbardziej odpowiednią w danej sytuacji. Ten wybór musi zostać odpowiednio opisany w analizie porównawczej lub analizie zgodności.

Niewątpliwie jednak podmioty powiązane winny się w tej kwestii kierować ogólną zasadą, zgodnie z którą ceny powinny zostać ustalone na warunkach, jakie zaakceptowały podmioty niepowiązane w podobnych okolicznościach.