Będzie łatwiej o upadłość konsumencką

Od wejścia w życie w dniu 31 grudnia 2014 r. nowelizacji przepisów o upadłości konsumenckiej liczba ogłoszonych upadłości wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej wciąż rośnie. W 2015 r. ogłoszono upadłość konsumencką wobec 2 212 osób, rok później takich postępowań było już 4 434, a tylko w pierwszym półroczu 2017 r. ich liczba sięgnęła 2 778 . Warto porównać powyższe zestawienie z liczbą ogłoszonych upadłości konsumenckich w latach 2009-2014, kiedy obowiązywały stare przepisy ustawy. W całym tym okresie liczba prowadzonych postępowań wyniosła łącznie niewiele ponad 60 w całym kraju.

Biorąc pod uwagę dotychczasową dynamikę przyrostu postępowań upadłościowych prowadzonych względem konsumentów, szacuje się, że ich liczba w przeciągu najbliższych 5 lat może zbliżyć się do 10 000 rocznie. To i tak niewiele w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej. W samych tylko Niemczech, liczba upadłości konsumenckich wynosi bowiem aktualnie ok. 90 000 rocznie.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem ustawy, postępowanie upadłościowe prowadzone wobec konsumentów należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym a dopiero, o ile jest to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Ustawodawca przyznał więc prymat doprowadzeniu do oddłużenia konsumenta. Cel ten jest realizowany m.in. przez wyłączenie wobec konsumentów stosowania niektórych przepisów z części ogólnej prawa upadłościowego, takich jak np. oddalenie wniosku z powodu tzw. „ubóstwa masy” czy odstąpienie od obowiązku dochowania terminu na złożenie wniosku. Co więcej, wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może być złożony również przez dłużnika, który ma tylko jednego wierzyciela.

Z dobrodziejstwa ustawy – Prawo upadłościowe, w zakresie przepisów regulujących postępowanie upadłościowe wobec konsumentów korzystają osoby niewypłacalne, przede wszystkim te, które już dawno utraciły nadzieję na skuteczne oddłużenie w inny sposób. Sporą grupę wnioskodawców stanowią także byli przedsiębiorcy, jednak w ich przypadku skuteczne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest bardziej skomplikowane.

Kluczową przesłanką do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest stan niewypłacalności. Niewypłacalnym jest dłużnik, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań finansowych. Powody takiego stanu rzeczy mogą być różne – brak środków do regulowania zadłużenia, zbyt mały majątek niepozwalający na zaspokojenie wierzycieli, trudna sytuacja finansowa, w której znalazł się konsument. Mogą one również wynikać z faktu, że zaciągnięte zobowiązania zwyczajnie go przerosły, np. w sytuacji kiedy dłużnik zaciągnął kredyt w walucie obcej, którego, w wyniku drastycznego wzrostu kursu waluty, nie jest w stanie aktualnie spłacać.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć wyłącznie osoba fizyczna, która, w chwili składania wniosku, nie prowadzi działalności gospodarczej. Nieistotne jest to, czy wcześniej taka osoba była przedsiębiorcą i ewentualnie kiedy swoją działalność zakończyła.

Postępowanie upadłościowe dzieli się na trzy zasadnicze etapy, po zakończeniu których następuje umorzenie wszelkich, niespłaconych w trakcie postępowania upadłościowego, zobowiązań. Następuje więc całkowite oddłużenie dłużnika, a dotychczasowi wierzyciele tracą prawo do występowania wobec dłużnika z jakimikolwiek roszczeniami.

1. Pierwszy etap – zwany „postępowaniem w przedmiocie ogłoszenia upadłości” rozpoczyna się w chwili złożenia wniosku i trwa do dnia wydania przez Sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości bądź postanowienia o jego oddaleniu. Na tym etapie sąd bada sytuację majątkową dłużnika a także okoliczności, które doprowadziły go do stanu niewypłacalności. Sąd bada szczegółowo nie tylko to, czy zachodzą pozytywne przesłanki do ogłoszenia upadłości, lecz również, czy dłużnik nie doprowadził do swojej niewypłacalności umyślnie bądź wskutek rażącego niedbalstwa. Przedmiotem badania sądu są ponadto inne okoliczności, np. czy dłużnik świadomie nie zwiększał swojego zadłużenia oraz niewypłacalności, czy, będąc już niewypłacalnym lub zagrożonym niewypłacalnością, nie zaciągał dalszych zobowiązań, czy informował swoich wierzycieli o swojej sytuacji majątkowej i możliwościach wywiązywania się ze zobowiązań, czy nie wyprzedawał swojego majątku, czy świadomie nie pogarszał swojej sytuacji finansowej przez np. nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę, zrzeczenie się korzyści majątkowych bądź innych roszczeń, takich jak spadek bądź darowizna, czy nie umarzał długów swoim dłużnikom.
2. Drugi etap postępowania, czyli tzw. „właściwe postępowanie upadłościowe” rozpoczyna się z chwilą wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości. W tym dniu zmienia się diametralnie sytuacja prawna dłużnika, traci on bowiem zarząd nad swoim majątkiem, który jest obowiązany wydać syndykowi, nie może również podejmować żadnych rozporządzeń finansowych przekraczających zakres zwykłego zarządu. Z chwilą ogłoszenia upadłości majątek dłużnika staje się masą upadłości, służącą zaspokojeniu jego wierzycieli. Wskutek wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnik (zwany od tej chwili „upadłym”) podlega specjalnej ochronie, tzn. zawieszeniu ulegają wszelkie postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące jego masy upadłości. Jeśli postępowanie takie zostanie wszczęte po ogłoszeniu upadłości może być prowadzone wyłącznie przez syndyka lub przeciwko niemu. Zawieszeniu ulegają także postępowania egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, a zajęte wierzytelności są uchylane. Zadaniem syndyka na tym etapie jest sporządzenie listy wierzytelności, doprowadzenie do likwidacji składników majątku upadłego a, z uzyskanych środków, pokrycie kosztów postępowania oraz proporcjonalne zaspokojenie wierzycieli. Jeżeli przedmiotem likwidacji jest lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym upadły zamieszkuje, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży upadłemu wydziela się środki finansowe, odpowiadające przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości, przez okres od 12 do 24 miesięcy. To dodatkowa okoliczność, przemawiająca za podjęciem decyzji o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, dużo korzystniejsza niż ryzykowanie utraty mieszkania wskutek licytacji komorniczej i grożącej bezdomności.
3. Trzeci etap postępowania, zwany „wykonywaniem planu spłaty wierzycieli” odbywa się już bez udziału syndyka. Rozpoczyna się on z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli. Na tym etapie upadły odzyskuje zarząd nad swoim majątkiem, z zastrzeżeniem jednak, iż w okresie jego wykonywania nie może on dokonywać czynności prawnych, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonywania planu. Wolno mu jednak poprawiać swoją sytuację majątkową, np. przez zwiększanie dochodu pochodzącego z własnej pracy. Plan spłaty wierzycieli polega na określeniu przez sąd, na podstawie aktualnych zdolności zarobkowych upadłego (a nie jego faktycznych zarobków), harmonogramu spłacania wierzycieli. Sąd określa miesięczne raty upadłego, które winien on spłacać wierzycielom, a których nie wykonał on w toku właściwego postępowania upadłościowego. W tym samym postanowieniu sąd określa jaka część zobowiązań upadłego, powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości, zostanie umorzona po jego wykonaniu. Plan spłaty zadłużenia nie może przekraczać 36 miesięcy, może jednak, w wyjątkowych przypadkach, być wydłużony o maksymalnie 18 miesięcy.

Po rzetelnym wykonaniu obowiązków wynikających z planu spłaty wierzycieli następuje, z mocy samego prawa, umorzenie nieuregulowanych w toku postępowania upadłościowego zobowiązań. Dłużnik trwale uwalnia się od swoich długów i rozpoczyna nowy start, bez finansowych obciążeń.

Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się na specjalnym formularzu, który jest dostępny w internecie. Wniosek taki można wypełnić samodzielnie, jednak bezpieczniej jest zwrócić się o pomoc do prawnika lub doradcy restrukturyzacyjnego, którzy dysponują w tym zakresie niezbędną wiedzą i doświadczeniem. Kluczowym bowiem elementem każdego wniosku, często rozstrzygającym o dalszych losach postępowania, jest odpowiednie przedstawienie okoliczności oraz sporządzenie uzasadnienia faktycznego i prawnego samego wniosku. To przecież na ich podstawie sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości bądź oddala wniosek.

Decyzja o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest decyzją ważną. Jest jedną z tych decyzji, które podejmuje się przeważnie raz w życiu. Nie warto zatem ryzykować i zastanawiać się „czy się uda”, tym bardziej, że bez gruntownej znajomości przepisów można się poczuć zagubionym. Zdecydowanie pewniej i bezpieczniej jest zaufać profesjonalistom, którzy nie tylko pomogą przygotować poprawny formalnie wniosek, lecz także będą służyć wsparciem merytorycznym na każdym etapie toczącego się postępowania.

Kancelaria Prawna Skarbiec