Formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Co warto wiedzieć, zakładając spółkę? (Część II)

Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i spółką. Wspólnik ponosi odpowiedzialność subsydiarną, co oznacza, iż wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego przez niego wkładu. W umowie zasadnicze znaczenie ma określenie wkładów wnoszonych do spółki przez wspólników, z uwagi na to, że stanowią one majątek spółki. W razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe.

Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu określonych świadczeń na rzecz spółki. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach, jednak co do zasady przewiduje się, że każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wniesionego wkładu.

Spółka partnerska jest spółką osobową utworzoną przez wspólników – partnerów w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce, prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Spółkę można zawiązać w celu wykonywania kilku wolnych zawodów, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, takich jak przykładowo adwokat, aptekarz, architekt, doradca inwestycyjny, rzecznik patentowy, radca prawny, biegły rewident.

Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem zawodu przez pozostałych partnerów lub będące następstwem działań albo zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę bądź innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. W umowie spółki jeden lub kilku partnerów mogą zgodzić się na ponoszenie odpowiedzialności w takim zakresie, w jakim ponosi ją wspólnik spółki jawnej.

Przepisy prawa zakładają, że to od decyzji partnerów będzie zależało, jakie dodatkowe zastrzeżenia będą zawarte w umowie spółki. Mogą one dotyczyć wyłączenia prawa do reprezentowania spółki przez danego partnera, wprowadzenia zasady łącznej reprezentacji czy też uprawnienia do powołania zarządu spółki.

Spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).

Przedmiotowe ograniczenie odnosi się do sumy komandytowej, a więc do oznaczonego kwotowo zakresu odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli. Tym samym komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. Odpowiedzialność komplementariusza względem wierzycieli jest z kolei nieograniczona i osobista, co oznacza, iż ponosi on ujemne konsekwencje działalności spółki całym swoim majątkiem oraz solidarnie z pozostałymi wspólnikami.

Umowa spółki powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Wspólnikami w spółce komandytowej mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, w szczególności spółka z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółka akcyjna. Dozwolone jest również, aby status wspólnika nadany został innym spółkom wskazanym w Kodeksie spółek handlowych, a więc spółce jawnej, komandytowo-akcyjnej, komandytowej czy partnerskiej.

Zakres uprawnień, obowiązków i odpowiedzialności wspólników wpływa przede wszystkim na prawo do reprezentacji spółki oraz prowadzenia jej spraw. W konsekwencji komplementariusz co do zasady zarządza i kieruje spółką. Natomiast rola komandytariusza ogranicza się jedynie do wykonywania przez niego praw kontroli działalności spółki i nadzoru nad nią.

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz, a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Pomimo że ta forma prawna jest na pozór podobna do spółki komandytowej, występują między nimi zasadnicze różnice. Przede wszystkim w spółce komandytowo-akcyjnej funkcjonuje statut (a nie umowa, jak w spółce komandytowej), który powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50 000 złotych. W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli jednak liczba akcjonariuszy przekracza 25, to powołanie rady nadzorczej jest obowiązkowe.

Warto wskazać, że komplementariusz i akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do wniesionych przez nich wkładów, chyba że statut stanowi inaczej. Zasadnicza pozostaje kwestia odpowiedzialności w spółce – akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Natomiast odpowiedzialność ponoszą całym swoim majątkiem w sposób nieograniczony spółka oraz każdy z komplementariuszy.

W sytuacji kiedy w spółce status komplementariusza posiada więcej podmiotów, odpowiadają oni solidarnie. Oznacza to, że w sytuacji kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, wierzyciel spółki może prowadzić ją również z majątku osobistego wspólnika będącego komplementariuszem.