Kwestionowanie rozliczeń przez organy podatkowe – instrumenty ochrony podatnika

Najbardziej znanym sposobem zabezpieczenia rozliczeń podatkowych są interpretacje indywidualne. Wydaje je dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej na wniosek zainteresowanego podmiotu. We wniosku należy skrupulatnie opisać stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe, do którego się on odnosi. Jeżeli elementy stanów faktycznych zostaną opisane w sposób niezgodny z rzeczywistością, taka interpretacja nie będzie chronić podatnika. Interpretacja indywidualna powinna być wydana bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż w ciągu 3 miesięcy.

Jeżeli wnioskujący nie uzyska indywidualnej interpretacji podatkowej we wskazanym terminie, obowiązuje tzw. milcząca interpretacja, co oznacza, że w dniu następującym po upływie powyższego terminu obowiązujące staje się stanowisko zajęte przez wnioskodawcę. To, w jakim zakresie podatnik jest chroniony, zależy od momentu, w którym uzyskał interpretację. Gdy nastąpiło to przed dokonaniem danej czynności, ewentualna późniejsza zmiana interpretacji lub zakwestionowanie rozliczeń nie powoduje konieczności zapłaty zaległego podatku ani należnych odsetek.

Ponadto nie wszczyna się wobec podatnika postępowania o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, a ewentualne wszczęte postępowania umarza się. Natomiast w przypadku uzyskania interpretacji po dokonaniu danej transakcji, uiszczenie należnego podatku jest konieczne, ale podatnik nadal chroniony jest przed zapłatą odsetek i odpowiedzialnością karną skarbową.

Następnym środkiem ochrony, z którego mogą skorzystać podatnicy, są interpretacje ogólne wydawane z urzędu lub na wniosek podatnika przez ministra finansów. Mają one ujednolicić sposób stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej w takich samych stanach faktycznych lub zdarzeniach przyszłych oraz takich samych stanach prawnych. Interpretacja ogólna zawiera wyjaśnienie zakresu oraz sposobu stosowania przepisów prawa podatkowego w stosunku do opisanego zagadnienia.

Wydana interpretacja musi respektować orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości UE oraz sądownictwa administracyjnego. Podatnik powołujący się na interpretację ogólną podlega ochronie w sposób analogiczny jak w przypadku interpretacji indywidualnej. Należy jednak pamiętać, że ochrona nie przysługuje w przypadku czynności i zdarzeń gospodarczych, które stanowią nadużycia prawa w zakresie VAT i unikania opodatkowania.

Wraz z wprowadzeniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania podatnicy uzyskali narzędzie ochrony w postaci tzw. opinii zabezpieczającej, którą wydaje szef Krajowej Administracji Skarbowej. Wniosek może dotyczyć czynności planowanej, rozpoczętej lub dokonanej. Uzyskanie pozytywnej opinii w odniesieniu do konkretnej czynności gwarantuje, że fiskus nie będzie mógł podważać jej skutków podatkowych. Wysokie koszty uzyskania opinii zabezpieczającej (20 tys. zł) powodują, że liczba dotychczas wydanych opinii jest znikoma.

Kolejnym środkiem ochrony, z którego mogą skorzystać podatnicy, jest APA, czyli uprzednie porozumienie dotyczące cen transakcyjnych. Pozwala ono na zabezpieczenie transakcji zawieranych wewnątrz grupy przedsiębiorców poprzez wyeliminowanie możliwości zakwestionowania przez organy podatkowe warunków cenowych określonych w tej transakcji.

Pomimo że zawarcie takiego porozumienia wiąże się ze stosunkowo wysoką opłatą (od 5 tys. do 200 tys. zł w zależności od rodzaju porozumienia i lokalizacji podmiotu), jest to dla podatników rozwiązanie bardzo atrakcyjne – przede wszystkim z uwagi na fakt, że w ostatnich latach wspomniane transakcje są coraz częściej weryfikowane.

1 stycznia 2017 r. do katalogu instrumentów ochrony zostały dodane dwa nowe: objaśnienia podatkowe oraz utrwalona praktyka interpretacyjna. W przypadku gdy podatnik zastosuje się do zawartego w nich stanowiska organu podatkowego, zapewniają one zbliżoną ochronę prawną jak w przypadku interpretacji indywidualnej. Objaśnienia podatkowe wydawane przez ministra finansów mają wyjaśniać praktyczne aspekty stosowania przepisów podatkowych w prosty i zrozumiały sposób.

Natomiast utrwalona praktyka interpretacyjna polega na określeniu zakresu i sposobu stosowania przepisów prawa podatkowego wynikających z wydawanych interpretacji indywidualnych oraz na wskazaniu rozwiązania dominującego w danym przypadku. Aby móc się na nią powołać, konieczne jest porównanie identycznych stanów faktycznych lub odniesienie się do takich samych zdarzeń przyszłych jak przypadek podatnika.

To, jaki okres podlega analizie, zależy od okresu rozliczeniowego podatnika, przy czym poza tym okresem uwzględnia się także 12 miesięcy przed jego rozpoczęciem. W sytuacji gdy okres rozliczeniowy obejmuje rok (np. w CIT lub w PIT), analiza obejmie więc maksymalnie dwa lata, natomiast w przypadku rozliczeń miesięcznych (np. w VAT) – okres 13 miesięcy.

Podatnik, który powoła się na utrwaloną praktykę interpretacyjną, będzie wprawdzie zobowiązany do zapłaty podatku, ale zostaną mu umorzone odsetki od zaległości podatkowej, a ponadto nie będzie mogła zostać zastosowana wobec niego odpowiedzialność karna skarbowa.

Jak widać, katalog dostępnych instrumentów, które mają chronić podatnika przed zakwestionowaniem jego działań przez organy podatkowe, jest dość szeroki. Najistotniejsze jest, by z tego katalogu wybrać właściwe rozwiązanie dostosowane do potrzeb danego przedsiębiorstwa.

Kancelaria Prawna Skarbiec