Likwidacja sp. z o.o. – fiskus nie zna litości
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest bardzo popularną formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Gdy spółka już działa na rynku, ewentualne problemy dają się rozwiązać przy pomocy sieci doradztwa biznesowego. Wszystko jednak ma swój początek i koniec. Przyczyny likwidacji spółki mogą być różne i pociągają za sobą określone skutki, także w sferze prawa podatkowego.
Majątek do podziału
Procedurę likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością reguluje kodeks spółek handlowych. Zgodnie z jego regulacjami, jednym z ostatnich etapów likwidacji, który następuje zanim spółka zostanie wykreślona z rejestru, jest podzielenie pomiędzy wspólników pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli majątku spółki.
W związku z postępowaniem likwidacyjnym mającym na celu zakończenie bytu prawnego spółki konieczne staje się rozdysponowanie składników jej majątku pozostałych po zaspokojeniu wierzycieli. Majątek dzielony jest pomiędzy wspólników w stosunku do ich udziałów.
Wydanie aktywów spółki wspólnikom stanowi niewątpliwie zdarzenie gospodarcze, którego skutki oceniać należy w świetle przepisów prawa podatkowego. W obecnym stanie prawnym spór pomiędzy spółkami a urzędami skarbowymi dotyczy tego, czy istnieje obowiązek rozpoznania przychodu w związku z przekazaniem majątku likwidacyjnego wspólnikom.
Fiskus nie zna litości
Urzędy skarbowe stoją na stanowisku, że wydanie aktywów wspólnikom w trybie likwidacji spółki generuje przychód podatkowy po stronie likwidowanego podmiotu. Argumentacja fiskusa w tym przedmiocie opiera się na wykładni art. 14a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Przepis ten od 1 stycznia 2015 r. precyzuje zagadnienie skutków podatkowych, które powstają w przypadku zobowiązań polegających na wykonaniu świadczenia niepieniężnego. Zdaniem fiskusa w przypadku gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje zobowiązanie, powstaje u niego przychód w wysokości zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia.
Sądy na ratunek
Odmienne stanowisko prezentują sądy administracyjne. Co do zasady stwierdzają one, że fiskus idzie za daleko, żądając od rozwiązywanych spółek, by płaciły CIT od majątku trafiającego ostatecznie do rąk wspólników.
W jednym z najnowszych orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny podzielił wnioski wyrażone w poprzednich wyrokach, stwierdzając, że spółka przekazująca majątek wspólnikowi w ramach procesu likwidacji nie może osiągnąć jakiejkolwiek korzyści majątkowej i w rezultacie uzyskać przysporzenie stanowiące jej przychód.
Sądy argumentują, że przekazanie aktywów niepieniężnych na rzecz udziałowców jest czynnością o charakterze jednostronnym i nieodpłatnym, a zatem niegenerującym przychodu po stronie spółki.
Poza tym do przekazania majątku na rzecz udziałowców zobowiązuje spółkę kodeks spółek handlowych. Z art. 288 wynika, że podział majątku spółki pomiędzy wspólników następuje już po zakończeniu likwidacji, w szczególności po zamknięciu ksiąg oraz sporządzeniu sprawozdania finansowego. Zatem jeśli spółka miałaby uzyskać przychód z podziału jej majątku, to w praktyce nie miałby kto go zapłacić.
Sprawozdanie likwidacyjne jest ostatnim dokumentem księgowym sporządzanym przez spółkę. To w nim wykazuje się należne i zapłacone ostatnie podatki, także CIT. W tym okresie zatem nie może już powstawać przychód podatkowy.
Przede wszystkim należy pamiętać, że celem art. 14a ustawy o CIT było uszczelnienie systemu podatkowego związanego z możliwą optymalizacją podatkową w postaci wydania majątku rzeczowego w formie dywidendy niepieniężnej. Rozszerzająca interpretacja przepisu, dokonana przez organy podatkowe, słusznie jest przez sądy kwestionowana.
Jak się chronić?
Racjonalna argumentacja sądów nie przekonuje organów podatkowych, które uparcie prezentują stanowisko o opodatkowaniu spółki. Takie działanie fiskusa narusza nie tylko wykładnię przepisów prawa materialnego, ale również przepisy proceduralne.
Stanowią one, że organy podatkowe powinny: dążyć do jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego, wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, oraz budzić zaufanie do podejmowanych przez siebie działań.
Mając na względzie różne podejście urzędów skarbowych i sądów do sprawy opodatkowania spółki podatkiem CIT, w przypadku podziału jej majątku wspólnikom na skutek likwidacji spółki bardzo istotne jest, aby likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością została poprzedzona profesjonalną analizą podatkową. Należy mieć na względzie, iż fiskus zmienia często zdanie w zakresie wykładni przepisów i zazwyczaj prezentuje w swoich decyzjach oraz interpretacjach stanowisko dalece profiskalne.
W szczególności spółki dysponujące zasobnym portfelem aktywów powinny korzystać z profesjonalnego doradztwa podatkowego nie tylko na etapie likwidacji spółki, ale także przez cały okres prowadzenia swojej działalności.
Choćby w bieżącym roku wprowadzono w ustawie o CIT wiele zmian wpływających na organizację przedsięwzięć biznesowych, dotyczących m.in. dokonywania wkładów do spółek kapitałowych oraz wymiany udziałów w tychże podmiotach.
