Pożyczka dla firmy a zwolnienie z VAT i PCC

Firmy mogą pożyczać sobie pieniądze bez konieczności opodatkowywania tych transakcji VAT-em. Przysługuje im jednak prawo rezygnacji z tego zwolnienia, co pozwala na zoptymalizowanie ciężaru w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Pożyczka przedsiębiorców

Jedna ze spółek pożyczyła pieniądze drugiej, będącej podmiotem powiązanym. Obie firmy były czynnymi podatnikami VAT. Pożyczkodawca podkreślał, że finansowania w tej formie udzieli jednorazowo, co oznacza, że nie prowadzi profesjonalnej działalności pożyczkowej na wolnym rynku na rzecz innych podmiotów. Suma pożyczki nie przekraczała 3 procent wartości jego aktywów, a jej obsługa nie będzie wymagać istotnego zaangażowania pracowników.

Spółki wystąpiły do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej o wydanie interpretacji odnośnie tego, jakie skutki w podatku od towarów i usług wywoła ta pożyczka. Czy będzie podlegać przepisom ustawy o VAT, a jeśli tak, to czy kwotę pożyczki należy wliczyć do obrotu przy obliczaniu proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 3 ustawy o VAT?

Co z odliczeniem VAT?

Prowadzący działalność gospodarczą nabywając towary i usługi z VAT-em, które w tej działalności później wykorzystują do czynności również opodatkowanych VAT-em, mają prawo do odliczenia tego podatku z faktur dokumentujących nabycie. W praktyce niejednokrotnie część działalności firmy nie podlega lub korzysta ze zwolnienia z VAT. Zakupów wykorzystanych w tej części przedsiębiorcy nie mogą „użyć” do obniżenia swojego zobowiązania w VAT.

Przedsiębiorcy muszą więc ze swoich wydatków wyodrębniać te zakupy, które wykorzystują do działalności opodatkowanej VAT i w ich zakresie mogą odliczyć VAT. Jeśli nie są w stanie dokładnie określić, w jakiej części poczynione zakupy posłużyły do działalności opodatkowanej a w jakiej nie, wówczas mogą zastosować przewidzianą w art. 90 ustawy o VAT proporcję.

Jak ustala się proporcję VAT?

W oparciu o art. 90 ust. 3 i 4 ww. ustawy, proporcję ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty VAT należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo. Określa się ją procentowo w stosunku rocznym na podstawie obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy, w odniesieniu do którego jest ustalana proporcja.

Na potrzeby rozliczeń VAT istotne znaczenie dla firm odgrywa więc wielkość rocznego obrotu, który uwzględniany jest w mianowniku. Im wyższy bowiem obrót, tym niższa proporcja i mniej podatku do odliczenia.

Pożyczka jako odpłatne świadczenie usług

Dyrektor KIS ocenił, że transakcja pożyczki przeprowadzona między spółkami wypełnia definicję działalności gospodarczej zawartą w ustawie o VAT. Zgodnie bowiem z jej art. 15 ust. 2 zd. 2, działalność ta obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Organ stwierdził, że przekazanie pieniędzy, a  więc wartości niematerialnych, na określony czas i za wynagrodzeniem, którym jest oprocentowanie, spełnia cechy ciągłego wykorzystywania tych  środków w celach zarobkowych. Dlatego pomimo tego, że udzielona przez przedsiębiorcę pożyczka ma charakter jednorazowy, to podlegać będzie opodatkowaniu VAT jako odpłatne świadczenie usług.

Usługi udzielania kredytów lub pożyczek zwolnione z VAT

Dyrektor KIS przyznał jednak, że zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, zwolnione z podatku są usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu takich, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Obrót z udzielania pożyczek nie wlicza się do proporcji

Jak stanowi art. 90 ust. 6 pkt 2 ustawy, do obrotu uwzględnianego w mianowniku proporcji nie wlicza się obrotu z transakcji, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 w zakresie, w jakim transakcje te mają charakter pomocniczy. Organ podatkowy zgodził się więc, że udzielenie jednorazowej pożyczki nie może zostać uznane za przejaw podstawowej działalności spółki, a jej kwota nie angażująca więcej niż 3% wartości aktywów spółki nie będzie miała istotnego wpływu na jej ogólną sytuację finansową. Stąd przedmiotową pożyczkę można uznać za transakcję o charakterze pomocniczym (interpretacja Dyrektora KIS  z 4 października 2024 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.469.2024.2.MSO).

Istotne właściwe ukształtowanie transakcji

Przedsiębiorcy w zakresie udzielania sobie pożyczek mogą korzystać ze zwolnienia z VAT. Mogą, ale nie muszą. Przepisy ustawy (art. 43 ust. 22) przewidują możliwość rezygnacji z tego zwolnienia. Po co przedsiębiorcy mieliby rezygnować? Zgodnie z art. 2 pkt 4 lt. a) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, nie podlegają temu podatkowi czynności cywilnoprawne inne niż umowa spółki i jej zmiany, w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług. Rezygnacja ze zwolnienia z VAT może więc uwolnić transakcję pożyczki od ciężaru PCC, co będzie bardzo korzystne dla przedsiębiorców, jeśli pożyczkobiorca wykorzysta pożyczoną kwotę do czynności opodatkowanych, co pozwoli mu na odliczenie i odzyskanie zapłaconego VAT.

Przedsiębiorcy – pożyczkodawcy muszą pamiętać o przesłance „pomocniczego charakteru” pożyczki, bo warunkuje ona możliwość niewliczania kwoty udzielonej pożyczki do rocznego obrotu uwzględnianego przy obliczaniu proporcji VAT. Tu mogą rodzić się spory między przedsiębiorcami a organami podatkowymi, bo to one dokonują oceny marginalności przeprowadzanej transakcji w odniesieniu do głównej, podstawowej działalności firmy. Istotną rolę odgrywa więc właściwe ukształtowanie transakcji, które pozostawi fiskusowi jak najmniej pola do podjęcia niekorzystnej dla przedsiębiorcy oceny.

Autor: Robert Nogacki, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców