Nowelizacja ustawy – Prawo upadłościowe

W kwietniu 2018 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło do konsultacji kolejny projekt zmian w ustawie – Prawo upadłościowe. Podstawowym celem przygotowywanych rozwiązań jest usprawnienie i przyspieszenie postępowań upadłościowych. Ograniczenie czasu ich trwania ma z kolei doprowadzić do redukcji kosztów.

Od czasu wejścia w życie rewolucyjnych zmian w zakresie upadłości konsumenckiej (31 grudnia 2014 r.) obserwuje się lawinowy wzrost zarówno liczby składanych wniosków, jak i prowadzonych na ich podstawie postępowań upadłościowych. I tak w 2015 r. wydano 2 153 postanowienia wobec
5 616 złożonych wniosków, w 2016 r. wydano 4 447 postanowień wobec 8 694 złożonych wniosków, w 2017 r. wydano 5 470 postanowień wobec 11 120 złożonych wniosków. Należy mieć na uwadze, że w okresie poprzednich ponad pięciu lat obowiązywania „starych” przepisów (03.2009-12.2014) ogłoszono upadłość tylko wobec ok. 70 konsumentów.

Proponowane aktualnie zmiany zmierzają do ujednolicenia postępowań upadłościowych prowadzonych wobec osób fizycznych, niezależnie od tego, czy prowadzą one działalność gospodarczą, czy nie. Zatem na gruncie prawa upadłościowego nie będzie już różnicy w sytuacji prawnej między przedsiębiorcą a osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.

Jednym z rozwiązań prowadzących do sprawniejszego prowadzenia postępowań upadłościowych względem konsumentów będzie umożliwienie niewypłacalnym dłużnikom zawierania pozasądowych porozumień z wierzycielami z udziałem licencjonowanych doradców restrukturyzacyjnych, którzy będą jednocześnie czuwać nad ich wykonaniem. Postępowanie o zatwierdzenie układu przewidziane w ustawie Prawo restrukturyzacyjne jest aktualnie możliwe wyłącznie dla przedsiębiorców. Obecna nowelizacja ma to zmienić. Sąd upadłościowy będzie bowiem mógł skierować dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, do postępowania o zatwierdzenie układu, o ile jego możliwości zarobkowe oraz sytuacja osobista wskazują na możliwość zawarcia układu. Zasadniczo układ taki będzie zawierany na 5 lat, chyba że będzie dotyczył wierzytelności zabezpieczonych hipoteką lub zastawem.

Niemniej zmianą budzącą największe emocje, jeśli chodzi o postępowanie upadłościowe prowadzone względem konsumentów, jest propozycja odstąpienia od konieczności badania przez sąd zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub istotnym zwiększeniu stopnia swojej niewypłacalności na etapie rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłości. Intencją ustawodawcy jest ogłaszanie upadłości dłużników, którzy stali się niewypłacalni, o ile nie zachodzą wobec nich precyzyjnie sformułowane przesłanki do oddalenia wniosku. Wina dłużnika w doprowadzeniu do swojej niewypłacalności, niestanowiąca przestępstwa bądź czynności zmierzającej do pokrzywdzenia wierzycieli, będzie analizowana dopiero na etapie ustalania planu spłat, w którym mogą brać udział także wierzyciele. O ile więc zostanie wykazane, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności w sposób zawiniony (umyślnie bądź wskutek rażącego niedbalstwa), będzie mógł spłacać swoje zobowiązania ustalone w planie spłaty wierzycieli przez okres odpowiednio dłuższy – od czterech do siedmiu lat.

Zmianie mają ulec również przesłanki oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, wśród których należy wskazać prawomocne orzeczenie wobec dłużnika zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, prawomocne uznanie czynności dłużnika za dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli oraz prawomocne skazanie dłużnika za przestępstwa określone w przepisach art. 300-302 kodeksu karnego lub art. 586 kodeksu spółek handlowych.

Projekt ustawy usuwa także pojawiające się w praktyce wątpliwości dotyczące możliwości sprzedaży majątku zadłużonego konsumenta w ramach tzw. przygotowanej likwidacji (pre-pack). Zgodnie bowiem z treścią nowelizowanych przepisów także wobec dłużnika niebędącego przedsiębiorcą będzie możliwa likwidacja całego majątku lub poszczególnych jego składników w trybie przewidzianym dotąd wyłącznie dla przedsiębiorców. Niewątpliwie zmiana ta ma szansę przyczynić się do przyspieszenia biegu toczących się postępowań upadłościowych, nie mówiąc już o możliwościach jakie to rozwiązanie daje w kwestii zachowania majątku niewypłacalnego konsumenta.

Godną odnotowania zmianą w przygotowywanym projekcie nowelizacji ustawy jest możliwość umorzenia długów osobom nieposiadającym żadnego majątku, których sytuacja życiowa trwale uniemożliwia spłatę jakichkolwiek zobowiązań już na etapie wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Wydanie orzeczenia będzie poprzedzone wyznaczeniem przez sąd wobec takiej osoby tymczasowego nadzorcy sądowego. Jego zadaniem ma być sprawdzenie, czy rzeczywiście dłużnik nie posiada majątku. O ile taka sytuacja się potwierdzi, sąd wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości, umarzając jednocześnie wszystkie dotychczasowe zobowiązania.

Proponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany należy uznać za krok w kierunku usprawnienia i przyspieszenia postępowań upadłościowych prowadzonych względem osób fizycznych. Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule niniejszego artykułu nie jest jednak proste. Z jednej strony przygotowywane zmiany wychodzą naprzeciw oczekiwaniom tych dłużników, którzy dotychczas nie mogli liczyć na dobrodziejstwo oddłużenia. Dotychczas sądy konsekwentnie oddalały bowiem wnioski, w których odnajdywały negatywne przesłanki do ogłoszenia upadłości. Po wejściu w życie zmian ogłaszanie upadłości będzie zdecydowanie mniej rygorystyczne. Z drugiej strony warto wsłuchać się w głosy przeciwników przepisów promujących nierzetelnych dłużników, którzy w sposób zawiniony doprowadzili do swojej niewypłacalności, a których jedyną sankcją będzie wydłużony okres wykonywania planu spłaty wierzycieli.

Na chwilę obecną nie jest znany ostateczny tekst ustawy, której treść może jeszcze ulec zmianie. O tym, czy planowane zmiany będą mniej lub bardziej korzystne dla konsumentów będzie można powiedzieć dopiero wówczas, gdy znowelizowana ustawa wejdzie w życie. To, co można jednak z pewnością już teraz stwierdzić, to konieczność i potrzeba starannego sporządzenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, odpowiadającego obowiązującym w chwili jego sporządzania przepisom. Bazowanie na niesprawdzonych informacjach, czy korzystanie z niepewnych i nieaktualnych źródeł informacji w zakresie obowiązujących przepisów z pewnością nie przyczyni się do skuteczności prowadzonego postępowania. Zawsze więc warto skorzystać z pomocy kompetentnych i doświadczonych doradców.

2018-09-26 Kancelaria Prawna Skarbiec