Odwołanie od decyzji zabezpieczającej
Organy podatkowe zgodnie z treścią art. 33 Ordynacji podatkowej w określonych sytuacjach mogą dokonać zabezpieczenia zobowiązania podatkowego na majątku podatnika lub majątku wspólnym przed terminem płatności, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane.
Przepis ten wskazuje przykładowe sytuacje, które mogą przemawiać za stwierdzeniem, że wykonanie zobowiązania jest zagrożone. Będzie to m.in. trwałe nieuiszczanie wymaganych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, a także zbywanie majątku mogące utrudnić lub udaremnić późniejszą egzekucję. Decyzja organu nie jest ostateczna i podatnik może, a w niektórych sytuacjach powinien się od niej odwołać.
Uzasadniona obawa
Sformułowanie „uzasadniona obawa” jest ogólnym stwierdzeniem, umożliwiającym organom podatkowym dokonanie subiektywnej oceny i kwalifikacji sytuacji. Ordynacja podatkowa nie przewiduje zamkniętego katalogu przypadków spełniających przesłanki „uzasadnionej obawy”, jednakże, jak wskazują sądy administracyjne, ocena organu podatkowego nie może być dokonana w sposób dowolny.
Jak wskazał WSA w Gdańsku w wyroku z 29 stycznia 2020 r., sygn. I SA/Gd 1752/19, „«uzasadniona obawa» to stan, w którym w oparciu o obiektywne przesłanki, zachodzi niepewność co do skutku bądź następstwa czegoś”. Zatem podstawą subiektywnej oceny sytuacji dokonywanej przez organ podatkowy i w konsekwencji uznania, że podatnik nie wykona zobowiązania podatkowego, powinny być obiektywne okoliczności, także te ustalone w ramach innych postępowań.
W praktyce organy podatkowe często wykraczają poza dwa przypadki wymienione explicite w przepisie i wskazują inne sytuacje uzasadniające obawę niewykonania zobowiązania. Należy jednak pamiętać, iż powinny one wówczas przedstawić konkretne okoliczności oparte o zebrany materiał dowodowy w zakresie sytuacji finansowej podatnika.
Jak słusznie wskazał WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 14 stycznia 2020 r., sygn. I SA/Gl 1335/19, pomimo tego że jest to postępowanie uproszczone, nie zwalnia to organów z konieczności podejmowania decyzji w oparciu o posiadane informacje.
Przykładowe, niewymienione w treści przepisu okoliczności wskazujące na „uzasadnioną obawę” to wielkość majątku podatnika, nieprzewyższająca wielkości zobowiązania podatkowego czy posługiwanie się w rozliczeniach podatkowych nierzetelnymi fakturami (por. wyrok NSA z dnia 22 listopada 2019 r., sygn. I FSK 1253/17).
Z kolei w wyroku WSA w Łodzi z dnia 28 stycznia 2020 r., sygn. I SA/Łd 696/19, Sąd uznał, że nierzetelne prowadzenie ksiąg i ewidencjonowanie tzw. pustych faktur nie stanowią przesłanek zabezpieczenia wykonania zobowiązania.
Podsumowując, z uwagi na subiektywny charakter decyzji zabezpieczającej organ podatkowy powinien w szczególny sposób ją uzasadnić w zakresie istnienia „uzasadnionej obawy” oraz przedstawić obiektywne okoliczności i swoje argumenty podatnikowi. Brak w tym zakresie jest brakiem formalnym decyzji i może być podstawą odwołania. Ponadto w sytuacji, gdy podatnik nie zgadza się z argumentacją organu, także powinien ją zaskarżyć.
Wysokość zabezpieczenia
Postępowanie zabezpieczające nie jest postępowaniem wymiarowym i co do zasady organ podatkowy nie musi określać dokładnej wartości zobowiązania podatkowego. Warto podkreślić za Naczelnym Sądem Administracyjnym (wyrok z 15 stycznia 2020 r., sygn. II FSK 461/18), że w toku postępowania zabezpieczającego organ podatkowy nie musi prowadzić całego postępowania dowodowego w celu określenia obowiązku podatkowego i jego wymiaru, gdyż wymagane jest tylko uprawdopodobnienie, że zobowiązanie w określonej wysokości istnieje.
Pomimo uproszczonego charakteru decyzja o zabezpieczeniu powinna zawierać w szczególności okoliczności decydujące o dokonaniu zabezpieczenia oraz określać sposób ustalenia jego wysokości (por. wyrok NSA z dnia 23 września 2016 r., sygn. I FSK 1719/14).
Brak dokładnego sprecyzowania okoliczności oraz sposobu ustalenia wysokości zabezpieczenia może być jedną z podstaw odwołania. Nie chodzi tu jedynie o wskazanie konkretnej kwoty, lecz także o przedstawienie danych, na podstawie których ta kwota została skalkulowana (wyrok NSA z dnia 14 listopada 2019 r., sygn. II FSK 3903/17).
Brak wskazania w uzasadnieniu decyzji, w jaki sposób została ustalona kwota zabezpieczenia lub ustalenie tej kwoty w oparciu o błędne dane/założenia, może być zatem podstawą zarzutu w odwołaniu od decyzji.
Skutki decyzji zabezpieczającej
W następstwie wydania decyzji zabezpieczającej wystawiany jest tytuł wykonawczy, na podstawie którego dokonuje się egzekucji. Podatnik ma prawo wystąpić z wnioskiem do organu podatkowego o przyjęcie zabezpieczenia zaproponowanego przez stronę (np. gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, poręczenia banku, czeku, zastawu rejestrowego), jednak organ podatkowy nie musi się na zaproponowaną formę zgodzić.
Dlatego w wielu przypadkach organ podatkowy może zablokować rachunek bankowy i dokonać na nim zajęcia do wysokości zabezpieczenia, co znacznie wpływa na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i jego płynność finansową.
Biorąc pod uwagę powyższe skutki oraz fakt, że decyzja zabezpieczająca jest wydawana w oparciu o subiektywną analizę organu podatkowego, należy się od niej odwołać.
Odwołanie powinno zawierać konkretne argumenty i podstawy prawne, a także wniosek o wstrzymanie czynności. Termin na wniesienie odwołania to 14 dni od daty doręczenia decyzji o zabezpieczeniu.
