Restrukturyzacja szansą na uratowanie dłużnika

Beneficjentami prawa restrukturyzacyjnego są dłużnicy niewypłacalni lub zagrożeni niewypłacalnością. Jego celem zaś jest zapobieżenie ogłoszeniu upadłości dłużnika dzięki przeprowadzeniu działań restrukturyzacyjnych.

W ustawie Prawo restrukturyzacyjne ustawodawca wprowadził cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, które pozwalają dłużnikowi na zawarcie układu z wierzycielami. Wspólnym celem tych postępowań jest uniknięcie upadłości dłużnika.

Postępowania restrukturyzacyjne wszczynane są zazwyczaj na wniosek dłużnika, jednak ustawa przewiduje od tego pewne wyjątki. Układ z wierzycielami zostaje zawarty, o ile za układem wypowie się wymagana większość wierzycieli uprawnionych do głosowania.

Postępowanie to przeznaczone jest dla dłużników, jeżeli suma wierzytelności spornych wobec nich nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie to odbywa się w zasadniczej części bez udziału sądu. Dłużnik samodzielnie stara się doprowadzić do zawarcia układu z wierzycielami w drodze indywidualnych negocjacji.

Jak wygląda procedura? Dłużnik podpisuje umowę z doradcą restrukturyzacyjnym, który pomaga mu przygotować propozycje układowe, sporządza plan restrukturyzacyjny, spis wierzytelności, w tym wierzytelności spornych, uczestniczy w głosowaniu wierzycieli, a następnie składa sprawozdanie o możliwości wykonania układu.

W postępowaniu tym sąd nie zwołuje zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem – głosy są zbierane przez doradcę. Jeśli układ zostaje przyjęty, dłużnik składa do sądu wniosek o jego zatwierdzenie. Sąd ma dwa tygodnie na wydanie postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu. Od dnia wydania takiego postanowienia dłużnik realizuje układ.

Podobnie jak postępowanie poprzednie, przyspieszone postępowanie układowe przeznaczone jest dla dłużników, jeżeli suma wierzytelności spornych wobec nich nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Uproszczenie trybu tego postępowania polega m.in. na ułatwieniach w ustalaniu wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Jeśli wierzyciel zgłosi zastrzeżenia do spisu wierzytelności sporządzonego przez nadzorcę sądowego, to takie wierzytelności zostają przeniesione do spisu wierzytelności spornych, co nie ma wpływu na podejmowanie dalszych czynności, takich jak np. głosowanie. W postępowaniu tym nie sporządza się również spisu inwentarza.

Od chwili otwarcia przyspieszonego postępowania układowego dłużnik traci prawo do wykonywania zobowiązań, które mają zostać objęte układem. Ponadto, z mocy prawa, zawieszeniu ulegają postępowania egzekucyjne dotyczące tych wierzytelności. Na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego sędzia-komisarz może uchylić także zajęcia dokonane przed dniem otwarcia postępowania, o ile jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa.

Majątek dłużnika staje się „masą układową”. Dłużnik nie traci nad nim prawa zarządu, jednak jest w nim ograniczony wyłącznie do czynności zwykłego zarządu. Podejmowanie czynności przekraczających zwykły zarząd wymaga zgody nadzorcy sądowego. Przyspieszone postępowanie układowe powinno zakończyć się w ciągu dwóch miesięcy od dnia jego otwarcia.

Postępowanie układowe przeznaczone jest dla dłużników, jeżeli suma wierzytelności spornych wobec nich przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Dłużnikowi przysługuje zakres ochrony przed wierzycielami podobny jak w przyspieszonym postępowaniu układowym. Poza tym dłużnik ma także ograniczone prawo do zarządu masą układową – czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają zgody nadzorcy sądowego.

Aby otworzyć to postępowanie układowe, trzeba uprawdopodobnić zdolności dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

Wyższy udział wierzytelności spornych skutkuje wydłużeniem procedury ustalania wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Wiąże się też z bardziej sformalizowaną procedurą ustalania składników masy układowej. Głosowanie nad układem przeprowadza się po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.

Postępowanie to zapewnia najlepszą ochronę majątku dłużnika przed wierzycielami. Postępowanie sanacyjne może być prowadzone niezależnie od udziału wierzytelności spornych w ogólnej sumie wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. W postępowaniu sanacyjnym dłużnik zostaje pozbawiony zarządu własnego nad masą sanacyjną – do wykonywania tego zarządu wyznacza się zarządcę sądowego.

Podobnie jak w przypadku postępowania układowego, dłużnik we wniosku powinien uprawdopodobnić zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania sanacyjnego i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

W postępowaniu sanacyjnym zawieszeniu z mocy prawa ulegają postępowania egzekucyjne dotyczące wszelkich wierzytelności, a więc nie tylko tych, które zostały objęte układem.

Działania restrukturyzacyjne podejmowane w ramach postępowania sanacyjnego mogą prowadzić do bardzo głębokiej ingerencji w funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika, dając zarządcy narzędzia wcześniej dostępne wyłącznie w postępowaniach upadłościowych, obejmujących likwidację majątku.

I tak: w postępowaniu sanacyjnym z mocy prawa wygasają wszelkie udzielone przez dłużnika pełnomocnictwa oraz prokura. Ponadto zarządca może dostosować poziom zatrudnienia do aktualnych potrzeb przedsiębiorstwa, może odstąpić od jeszcze niewykonanych umów wzajemnych, a także sprzedać, ze skutkiem egzekucyjnym, wybrane składniki majątku dłużnika.

Wspólnym celem postępowań restrukturyzacyjnych jest doprowadzenie do zawarcia układu z wierzycielami, dzięki któremu dłużnik zrealizuje plan restrukturyzacyjny i zażegna widmo bankructwa. Sercem każdego z opisanych postępowań są zatem propozycje układowe.

Składając je, dłużnik może zaproponować wierzycielom restrukturyzację zobowiązań przez odroczenie terminu ich wykonania, rozłożenie spłaty na raty, redukcję ich wysokości czy konwersję wierzytelności na akcje lub udziały. Wskazany w ustawie katalog możliwych propozycji nie jest zamknięty.

Dzięki temu dłużnik może dowolnie je kształtować, a nawet je łączyć. Propozycje układowe mogą przewidywać np. zaspokojenie wierzycieli przez likwidację majątku dłużnika. Możliwy jest także podział wierzycieli na grupy, obejmujący poszczególne kategorie interesów.

Aby układ został przyjęty, konieczne jest jego przegłosowanie. Głosowanie nad układem odbywa się na zwołanym specjalnie w tym celu zgromadzeniu wierzycieli. Aby układ został skutecznie zawarty, w zgromadzeniu musi wziąć udział co najmniej jedna piąta wierzycieli uprawnionych do głosowania. Za układem musi wypowiedzieć się większość głosujących wierzycieli, mających łącznie co najmniej ²⁄₃ sumy wierzytelności.

Przyjęty w taki sposób układ sąd zatwierdza postanowieniem. Po prawomocnym zatwierdzeniu, postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone, a dłużnik przystępuje do realizacji planu restrukturyzacyjnego.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec