Brak prawa do odliczenia VAT z faktury w przypadku, gdy usługi powinny być objęte odwrotnym obciążeniem
Odwrotne obciążenie polega na „przerzuceniu” na nabywcę obowiązku rozliczenia podatku VAT. Jest to mechanizm promowany przez fiskusa jako narzędzie walki z wyłudzeniami VAT. W związku z tym jest on rozszerzany na kolejne obszary działalności gospodarczej.
Objęty został nim już nie tylko obrót towarowy, ale także usługi (szeroko pojęte usługi budowlane). Przepisy rozszerzające odwrotne obciążenie na kolejne towary i usługi są stosunkowo nowe, a przedsiębiorcy powinni wdrożyć odpowiednie mechanizmy, celem kontroli prawidłowości fakturowania, gdyż błędy mogą nieść za sobą negatywne konsekwencje, o czym poinformował ostatnio Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku z 11 kwietnia 2019 r. w sprawie C-691/17.
Gdzie leży problem?
We wspomnianej sprawie spółka PORR Építési Kft, która zajmowała się budowaniem autostrad i dróg szybkiego ruchu na Węgrzech, otrzymała od dostawców faktury wystawione ze standardową stawką krajową dla dostawy towarów. Spółka zapłaciła te faktury, odliczyła wskazane kwoty VAT, a następnie wystąpiła o ich zwrot.
Jednakże organ podatkowy uznał, iż transakcje gospodarcze wskazane na fakturach dotyczyły w głównej mierze działalności budowlanej, która zgodnie z krajowymi przepisami podlega systemowi odwrotnego obciążenia VAT. W efekcie organ podatkowy odmówił spółce prawa do odliczenia podatku VAT wykazanego na fakturach. Warto dodać, że organ podatkowy nie zakwestionował istnienia transakcji z przedsiębiorstwami będącymi wystawcami faktur.
Z powyższym stanowiskiem nie zgodziła się spółka. PORR wskazała, że organ podatkowy popełnił błąd w ustaleniu stanu faktycznego, stwierdzając, że faktury będące przedmiotem postępowania głównego były przedmiotem procedury odwrotnego obciążenia.
Spółka podkreślała, że nawet jeśli faktury rzeczywiście podlegały procedurze odwrotnego obciążenia, to organ nie weryfikował w ogóle, czy VAT został rozliczony prawidłowo przez te podmioty, i należności skarbowe nie uległy uszczupleniu.
W szczególności PORR zauważył, że organ podatkowy nie wywiązał się ze swojego obowiązku sprawdzenia, czy wystawcy faktur zapłacili podatek VAT i czy nadal mogliby skorygować te faktury. W konsekwencji sprawa trafiła do sądu węgierskiego, który skierował ją dalej do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Stanowisko Trybunału
W wyroku z 11 kwietnia 2019 r. w sprawie C-691/17 TSUE orzekł, że wadliwe opodatkowanie transakcji na zasadach ogólnych, podczas gdy powinna ona zostać rozliczona przy zastosowaniu mechanizmu odwrotnego obciążenia, nie uprawnia nabywcy do odliczenia podatku VAT zapłaconego dostawcy.
Odzyskanie nienależnie zapłaconego VAT z faktur dostawcy powinno odbyć się co do zasady w ramach korekty faktury sprzedaży. Co istotne, dopiero w przypadku, gdy zwrot przez dostawcę usług nie jest możliwy lub nadmiernie utrudniony, zasady neutralności podatkowej i skuteczności wymagają, aby usługobiorca był w stanie skierować wniosek o zwrot bezpośrednio do organów podatkowych.
Sytuacja nie dotyczy jedynie węgierskiego prawa podatkowego. Do tożsamych refleksji doszedł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu, który zawiesił postępowanie w podobnej sprawie (sygn. I SA/Wr 282/18), czekając na wyrok TSUE. Zatem orzeczenie TSUE może mieć bardzo duże skutki dla postępowań w podobnych przypadkach przed sądami krajowymi.
Konsekwencje dla podatników
Wyrok wpisuje się konsekwentnie w stanowisko Trybunału, że nie można odliczać podatku VAT nienależnie wykazanego na fakturach. Wyrok potwierdza jednak ponownie stawiane już wcześniej przez sąd unijny tezy, że w przypadku otrzymania faktur z wykazanym nienależnie podatkiem można żądać zwrotu tego podatku bezpośrednio od organów podatkowych, jeżeli ubieganie się o jego zwrot od wystawcy faktur byłoby „niemożliwe lub nadmiernie utrudnione”.
Przepisy krajowe nie przewidują jednak w chwili obecnej takiej procedury, a wnioskowanie do fiskusa jedynie na podstawie wyroku TSUE skończyłoby się długim i kosztownym postępowaniem, bez 100% szans na odzyskanie podatku.
W konsekwencji podatnicy, którzy odliczyli VAT z nieprawidłowo wystawionych faktur, nie będą mieli do tego prawa. Jeżeli istnieje możliwość odzyskania kwot od kontrahenta, to warto niezwłocznie skorygować problematyczne rozliczenia, co będzie wiązało się z mniejszymi odsetkami i zmniejszeniem ryzyka sankcji w VAT. Z kolei, jeżeli środków nie można odzyskać od kontrahenta, sprawa jest dużo trudniejsza i ciężar podatku VAT, biorąc pod uwagę brak krajowych regulacji, może spoczywać na podatniku (nabywcy usługi).
Co zrobić?
Warto wcześniej zabezpieczyć firmę przed negatywnymi skutkami błędnego fakturowania przez kontrahentów. Najbezpieczniej jest tę kwestię każdorazowo, możliwie jak najprecyzyjniej ujmować w umowie lub porozumieniu na wykonanie określonych czynności lub dostawę określonych towarów.
Niezależnie od powyższego warto wypracować ścieżkę akceptacji i weryfikacji faktur zakupowych, która pozwoli na ograniczenie błędów do minimum i identyfikowanie problematycznych faktur znacznie wcześniej. Warto przy tej okazji skorzystać także z pomocy profesjonalnych doradców, którzy nie tylko mogą przeanalizować pojedyncze pozycje (faktury), ale także umożliwią wypracowanie odpowiednich procedur.
Kancelaria Prawna Skarbiec
