Połączenie spółek – skutki podatkowe
Procesy restrukturyzacyjne przedsiębiorstw, w szczególności połączenia spółek, stanowią istotny element współczesnego obrotu gospodarczego. W obliczu dynamicznie zmieniających się warunków ekonomicznych, w tym kryzysów gospodarczych jak ten wywołany pandemią COVID-19, przedsiębiorcy coraz częściej sięgają po różnorodne formy łączenia podmiotów gospodarczych.
W praktyce wyróżniamy trzy podstawowe typy transakcji przejęć:
– Nabycie aktywów (asset purchase) – gdzie nabywca przejmuje wybrane aktywa i zobowiązania spółki, nie zaś samą spółkę
– Nabycie udziałów/akcji (stock purchase) – gdzie następuje bezpośredni zakup udziałów od wspólników/akcjonariuszy
– Połączenie (merger) – gdzie jedna spółka łączy się z drugą, tworząc jeden podmiot, przy czym jedna ze spółek staje się spółką przejmującą, a druga spółką przejmowaną, która przestaje istnieć
Każda z tych form niesie ze sobą określone konsekwencje podatkowe, szczególnie w zakresie podatku CIT, które wymagają szczegółowej analizy i planowania. Z perspektywy podatkowej często mówi się, że nabywcy preferują zakup aktywów, podczas gdy sprzedający preferują sprzedaż udziałów, choć każdy wypadek wymaga też osobnej, uważnej analizy.
Kluczowym aspektem przy planowaniu połączeń (merger) jest właściwe uzasadnienie ekonomiczne transakcji. Organy podatkowe, w szczególności Szef Krajowej Administracji Skarbowej, bacznie przyglądają się takim operacjom pod kątem potencjalnego unikania opodatkowania. Praktyka pokazuje jednak, że odpowiednio umotywowane połączenie, nawet jeśli przynosi korzyści podatkowe, może zostać uznane za zgodne z prawem, jeśli służy przede wszystkim realizacji uzasadnionych celów gospodarczych, takich jak:
- Uproszczenie struktur organizacyjnych i zwiększenie efektywności zarządzania
- Redukcja kosztów operacyjnych i administracyjnych
- Optymalizacja procesów biznesowych w ramach grup kapitałowych
- Dostosowanie do zmieniających się warunków rynkowych
Proces połączenia spółek zazwyczaj obejmuje trzy kluczowe etapy:
- Przygotowanie i podpisanie listu intencyjnego lub term sheet
- Zawarcie wiążącej umowy w realizacji której następuje przejęcie (asset purchase / stock purchase) / merger)
- Zamknięcie transakcji (closing)
Szczególną uwagę należy zwrócić na aspekty due diligence, które powinno obejmować nie tylko kwestie prawne i podatkowe, ale również finansowe, operacyjne oraz techniczne aspekty działalności łączących się podmiotów. Jest to kluczowe dla prawidłowej wyceny oraz identyfikacji potencjalnych ryzyk transakcyjnych.
W kolejnych artykułach przyjrzymy się szczegółowo różnym aspektom łączenia spółek, analizując konkretne przypadki i rozstrzygnięcia organów podatkowych, które pomogą przedsiębiorcom w planowaniu i przeprowadzaniu procesów konsolidacyjnych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa podatkowego.
Warto podkreślić, że według badań akademickich, wskaźnik niepowodzeń w procesach fuzji i przejęć waha się między 50% a 80%. Kluczowymi czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo sukcesu transakcji są: strategiczne uzasadnienie połączenia, przejęcia podmiotów z pokrewnych branż, nabycie firm prywatnych zamiast publicznych, przeprowadzanie transakcji w okresach niskiej aktywności na rynku M&A, oraz koncentracja na synergiach kosztowych i kapitałowych zamiast przychodowych. Doświadczenie pokazuje również, że podmioty dokonujące regularnych fuzji osiągają lepsze wyniki niż podmioty sporadycznie dokonujące przejęć, co wynika z rozwiniętych kompetencji w zakresie M&A i możliwości uczenia się na podstawie wcześniejszych transakcji. W kontekście procesu transakcyjnego, negocjowane transakcje zazwyczaj przynoszą lepsze rezultaty niż te realizowane w formie aukcji, które często prowadzą do zawyżenia ceny nabycia i ograniczają możliwość przeprowadzenia szczegółowego due diligence.
Połączenia spółek – publikacje Kancelarii Skarbiec
Robert Nogacki: Przejęcie spółki osobowej przez spółkę kapitałową bez CIT
2023-04-03: Spółki mogą dokonać połączenia bez podwyższenia kapitału zakładowego, jeżeli spółka przejmująca ma udziały lub akcje spółki przejmowanej, albo udziały lub akcje nabyte. Taki sposób połączenia pozwala zmniejszyć koszty oraz skrócić czas połączenia. Wątpliwości budzi jednak kwestia jak takie połączenie powinno być traktowane na potrzeby ustawy o CIT, w szczególności pod kątem powstania przychodu po stronie spółki przejmującej.
Robert Nogacki: Połączenie odwrotne przez przejęcie spółki – czy to unikanie opodatkowania?
2021-11-22: Polska spółka córka w ramach funkcjonującego holdingu zamierzała przejąć zagraniczną spółkę matkę. W celu uniknięcia zarzutu o unikanie opodatkowania złożyła wniosek o opinię zabezpieczającą do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Co istotne, do przygotowania wniosku podeszła profesjonalnie – wyczerpująco i merytorycznie uzasadniając celowość transakcji.
Robert Nogacki: Celem przejęcia spółki matki przez spółkę córkę nie zawsze musi być unikanie opodatkowania
2020-09-22: Spółka córka zamierza przejąć 100% majątku swojej spółki matki. Obie spółki należą do tej samej międzynarodowej grupy kapitałowej. Jako cel przejęcia wskazała m.in.: potrzebę uproszczenia struktur organizacyjnych, redukcję kosztów działalności czy zwiększenie efektywności zarządzania. Wszystko to dyktowane jest przede wszystkim kryzysem gospodarczym wywołanym pandemią COVID-19. Szef Krajowej Administracji Skarbowej odkrył w tym przejęciu korzyść podatkową, niemniej z uwagi na wykazane przez spółkę uzasadnione cele ekonomiczne połączenia, nie uznał tej korzyści za dominującą i nie odmówił wydania opinii zabezpieczającej.