Czynności wyłączone z pojęcia samodzielnej działalności gospodarczej

Na wstępie należy podkreślić, że ustawa o VAT precyzuje pojęcie działalności gospodarczej wykonywanej samodzielnie i jest to odmienne podejście niż w przypadku innych podatków czy przepisów Ordynacji podatkowej.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody.

Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Definicja ta odnosi się więc do podmiotu, a nie do prowadzonej przez niego działalności. Innymi słowy, podatnikami są wszyscy producenci, niezależnie od wykonywanych czynności, a nie jedynie producenci zajmujący się jedynie procesem produkcyjnym.

Oznacza to, że podatnikiem może zostać osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, którą można zaliczyć do kategorii producentów, handlowców czy usługodawców.

W uproszczeniu ciągłość działalności gospodarczej oznacza, że czynności podejmowane przez podmiot dokonywane są nie jednorazowo, lecz przynajmniej z zamiarem ciągłego wykonywania. W tym przypadku warto wskazać na stanowisko sądów administracyjnych w zakresie sprzedaży działek stanowiących majątek prywatny podatnika VAT.

Sądy wskazują, że w sytuacji, gdy podatnik sprzedaje większą liczbę działek, a jego działania są podejmowane kolejno w sposób uporządkowany, taki podmiot należy uznać za podatnika VAT. W związku z tym w wielu przypadkach podmioty wolą kwestię opodatkowania VAT potwierdzić wcześniej w drodze wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej.

Przedsiębiorcy działający na rynku skupieni są w głównej mierze na osiąganiu zysku i maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa. Zatem w większości przypadków zastosowanie znajdzie przesłanka zarobkowego charakteru.

O niezarobkowym charakterze działań można mówić wówczas, gdy czynności podejmowane są pro bono, i to w zakresie niezwiązanym z prowadzoną działalnością. Również w przypadku częściowej odpłatności, np. dofinansowania przez gminę do zakupu biletów, organy podatkowe potwierdzają, że czynności te nie są związane z działalnością gospodarczą.

Należy zaznaczyć, że ustawa o VAT nie wprowadza definicji samodzielności. Samodzielność działania odnosi się głównie do kwestii praktycznych i nie zawsze pokrywa się z pojęciem niezależności. Z kolei w art. 15 ust. 3 ustawy o VAT zostały wskazane sytuacje, których nie można uznać za działalność gospodarczą wykonywaną samodzielnie. Przepis ten dotyczy w szczególności przychodów ze stosunku pracy oraz przychodów z wykonywania wolnego zawodu i zrównanych z nimi.

Zatem warunek samodzielności działania wyklucza z kategorii podatników pracowników i inne osoby związane z pracodawcą, wykonujące prace na podstawie innych umów, gdzie odpowiedzialność za tę pracę ponosi pracodawca, który wypłaca wynagrodzenie.

Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że działalność nie jest prowadzona samodzielnie, jeżeli przy jej prowadzeniu przedsiębiorca korzysta wyłącznie lub w znacznej części z organizacji i infrastruktury podmiotu, na rzecz którego świadczy usługi, nie ponosi przy tym ekonomicznego ryzyka prowadzenia działalności oraz nie odpowiada wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem działalności (wyrok TSUE w sprawie C-202/90).

Ciekawym problemem na gruncie samodzielności wykonywania usług są menedżerowie zatrudnieni w spółkach na podstawie kontraktów menedżerskich. Przeważającym poglądem w orzecznictwie jest rozdzielenie funkcji członka zarządu, która wykonywana jest niesamodzielnie, od czynności menedżerskich wykonywanych już samodzielnie i w konsekwencji uznanie menedżera za podatnika VAT (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 września 2014 r., I FSK 1479/13).

Z drugiej strony można wskazać na niedawną interpretację Dyrektora KIS, który przyznał, że nie ma podatku VAT od usług zarządzania, ponieważ nie stanowią one działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług (interpretacja nr 0111-KDIB3-1.4012.403.2017.11.ABU).

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec