Opodatkowanie fundacji i stowarzyszeń

Przede wszystkim w kontekście opodatkowania fundacji i stowarzyszeń zastosowanie znajduje art. 17 ust. 1 pkt ustawy o CIT. Zgodnie z tą regulacją wolne od podatku są między innymi dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele.

Jedyne zastrzeżenie w tym zakresie zostało sformułowane w art. 17 ust. 1c ustawy o CIT. Według tej regulacji przepis dotyczący zwolnienia od podatku nie ma zastosowania w: przedsiębiorstwach państwowych, spółdzielniach i spółkach, przedsiębiorstwach komunalnych mających osobowość prawną, dla których funkcję organu założycielskiego pełnią jednostki samorządu terytorialnego lub ich jednostki pomocnicze utworzone na podstawie odrębnych przepisów, a także samorządowych zakładów budżetowych oraz jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, będących podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych – jeżeli przedmiotem ich działalności jest zaspokajanie potrzeb publicznych pośrednio związanych z ochroną zdrowia w zakresie: wodociągów i kanalizacji, ścieków komunalnych, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych oraz transportu zbiorowego.

Stowarzyszenie lub fundacja, chcąc skorzystać ze zwolnienia, musi zatem precyzyjnie określić w statucie przedmiot swojej działalności. Przedmiot ten musi natomiast wpisywać się w zakres katalogu sformułowanego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 września 2003 r. (sygn. akt III SA 3422/01), „charakter przepisów prawa podatkowego, których podstawową zasadą jest równość i powszechność opodatkowania, implikuje, jak już podniesiono w cytowanym w sprawie orzeczeniu NSA z dnia 31 sierpnia 1999 r. /I SA/Łd 932/97/, niedopuszczalność stosowania wykładni tak rozszerzającej, jak i zawężającej. Oznacza to, że dla możliwości nabycia prawa do zwolnienia przewidzianego omawianym przepisem uprawniające do niego cele działalności muszą jasno wynikać ze statutu”. Omawiana przez Naczelny Sąd Administracyjny sprawa dotyczyła stowarzyszenia, które błędnie uznało, iż zrzeszanie właścicieli motocykli oraz przybliżanie członkom wiadomości o działalności zagranicznych klubów, a także udostępnianie literatury fachowej jest równoznaczne z prowadzeniem działalności kulturalnej oraz w zakresie kultury fizycznej i sportu.

Stowarzyszenia i fundacje często tracą zatem prawo do zwolnienia ze względu na stosowanie nieprecyzyjnych określeń w statucie, a także nieaktualizowanie danych. Organizacja może bowiem rozszerzać swoją działalność, ale powinno mieć to odzwierciedlenie w jej statucie. Co również istotne w kontekście zwolnienia podatkowego, dopuszczalne jest nie tylko bezpośrednie prowadzenie działalności wymienionej w przepisach, ale również jej wspieranie. To wspieranie powinno jednak zostać wyraźnie wskazane w statucie organizacji. Z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika również, że zwolnienie może dotyczyć także dochodów przeznaczonych na opłacenie podatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów związanych z realizowaniem celów statutowych.

Finalnie warto wskazać, że organy administracji skarbowej dość restrykcyjnie podchodzą do kwestii zwolnień uwarunkowanych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. Jeżeli organy podatkowe będą miały jakiekolwiek wątpliwości co do zakresu działalności fundacji lub stowarzyszenia oraz tego, czy zakres ten mieści się w katalogu wskazanym w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, najprawdopodobniej odmówią zwolnienia.

W kontekście opodatkowania fundacji i stowarzyszeń warto również wskazać na zasady opodatkowania różnego rodzaju dotacji, które otrzymuje taka organizacja. W tym zakresie ustawodawca przewidział zwolnienie dotyczące dotacji pochodzących ze środków samorządu, instytucji rządowej lub zagranicznej w formie: bezzwrotnej pomocy (art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o CIT), dotacji z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego (art. 17 ust. 1 pkt 47 ustawy o CIT), a także kwot otrzymanych od agencji rządowych, jeżeli agencje otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa (na przykład NFOŚ lub PFRON).

Istotnym zagadnieniem w kontekście opodatkowania fundacji i stowarzyszeń jest również podatek dochodowy od składek członkowskich. Należy wskazać, iż składki członkowskie przeznaczone na działalność statutową stowarzyszenia są zwolnione z podatku dochodowego na mocy art. 17 ust. 1 pkt 40 ustawy o CIT. Nie będą natomiast zwolnione te składki, które zostały przeznaczone na cele gospodarcze. Takie stanowisko potwierdzają orzeczenia organów podatkowych. Między innymi Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 23 września 2014 r., znak ITPB3/423-324/13/14-S/KK, uznała, że „przychody Stowarzyszenia ze składek członkowskich wydatkowane w większości na zorganizowaną sieć radiową nie będą korzystały ze zwolnienia określonego w przepisie art. 17 ust. 1 pkt 40 ustawy. Należy bowiem zauważyć, że zorganizowana sieć radiowa służy (jest wykorzystywana) dla wykonywanej działalności gospodarczej w postaci przekazywania zleceń przewozu”. Z kolei w odniesieniu do fundacji, art. 12 ust. 4 pkt 4 ustawy o CIT stanowi, że fundusz założycielski nie jest zaliczany do przychodów i nie podlega opodatkowaniu.

W wielu sytuacjach, przy odpowiednim ukształtowaniu sytuacji prawnej fundacji lub stowarzyszenia, organizacje te mogą zostać całkowicie zwolnione z opodatkowania. Kluczową kwestią jest jednak precyzyjne określenie zakresu działalności takiego podmiotu.

2019-09-10 Kancelaria Prawna Skarbiec