Kancelaria Prawna Skarbiec

Głównym założeniem projektu Ministerstwa Finansów jest nałożenie na podatnika obowiązku uwzględnienia w podstawie opodatkowania dochodów kontrolowanych podmiotów zagranicznych. Szczególne znaczenie dla całej tej regulacji ma precyzyjne zdefiniowanie zagranicznej spółki kontrolowanej oraz jej dochodów, a także przesłanek wyłączających stosowanie tych przepisów.

Przez zagraniczną spółkę kontrolowaną należy rozumieć spółkę, która ma siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym preferencyjny system podatkowy. Chodzi tutaj przede wszystkim o tzw. raje podatkowe. Szczegółowy wykaz państw i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową zawierają rozporządzenia Ministra Finansów:

• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz.U. 2019 poz. 600)) oraz
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. 2019 poz. 599).

Dodatkowo za zagraniczną spółkę kontrolowaną uznawane są również spółki, które co prawda nie mają siedziby w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, ale mają swą siedzibę w jurysdykcjach, które niechętnie współpracują w kwestiach podatkowych. Listę takich Państw publikuje Minister Finansów w drodze obwieszczenia. Obecnie obowiązuje w tym zakresie obwieszczenie z dnia 26 lutego 2021 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325).

Za zagraniczną spółkę kontrolowaną można również uznać taką spółkę, która spełnia łącznie następujące warunki:

• w jednostce tej polski podatnik, samodzielnie lub wspólnie z podmiotami powiązanymi, posiada bezpośrednio lub pośrednio ponad 50% udziałów w kapitale lub ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub ponad 50% prawa do uczestnictwa w zysku lub sprawuje kontrolę faktyczną nad zagraniczną jednostką,
• co najmniej 33% przychodów zagranicznej jednostki osiągniętych w roku podatkowym, pochodzi:
• z dywidend i innych przychodów z udziału w zyskach osób prawnych,
• ze zbycia udziałów (akcji),
• z wierzytelności,
• z odsetek i pożytków od wszelkiego rodzaju pożyczek,
• z części odsetkowej raty leasingowej
• z poręczeń i gwarancji,
• z praw autorskich lub praw własności przemysłowej, w tym z tytułu zbycia tych praw,
• ze zbycia i realizacji praw z instrumentów finansowych,
• z działalności ubezpieczeniowej, bankowej lub innej działalności finansowej,
• z transakcji z podmiotami powiązanymi, w przypadku gdy jednostka nie wytwarza w związku z tymi transakcjami wartości dodanej pod względem ekonomicznym lub wartość ta jest znikoma,
• faktycznie zapłacony podatek dochodowy przez tę jednostkę jest niższy niż różnica między podatkiem dochodowym od osób prawnych, który byłby od niej należny, gdyby jednostka ta była polskim podatnikiem, a podatkiem dochodowym faktycznie przez nią zapłaconym w państwie jej siedziby, zarządu, zarejestrowania lub położenia. Jednocześnie przez podatek faktycznie zapłacony rozumie się podatek niepodlegający zwrotowi lub odliczeniu w jakiejkolwiek formie, w tym na rzecz innego podmiotu.

Warto również wskazać, że ustawodawca wyjaśnił co rozumie przez pojęcie sprawowania kontroli faktycznej nad zagraniczną jednostką. Otóż jest to kontrola, która uwzględniając okoliczności faktyczne, pozwala na wywieranie dominującego wpływu na funkcjonowanie zagranicznej jednostki poprzez wpływ na podejmowanie decyzji na najwyższym szczeblu w sprawach dotyczących zagranicznej jednostki lub możliwość kierowania lub wpływania na jej codzienne działanie, przy czym kontrola faktyczna wynika w szczególności z powiązań umownych, między innymi umowy kreującej zagraniczną jednostkę, decyzji sądu lub innego dokumentu regulującego założenie lub funkcjonowanie tej jednostki, udzielonych pełnomocnictw lub powiązań faktycznych między zagraniczną jednostką i podatnikiem.

Wymienione wyżej przesłanki mają wyodrębnić spółki, które są zakładane za granicą, aby przenosić tam dochody celem opodatkowania ich według korzystniejszych zasad. Nie dotyczy to jednak zagranicznych spółek kontrolowanych, które prowadzą w danym państwie rzeczywistą działalność gospodarczą.

Ustawodawca wskazuje jednocześnie jakie kryteria należy brać pod uwagę w celu dokonania oceny czy zagraniczna jednostka kontrolowana prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, tj. należy badać w takiej sytuacji czy:

• zarejestrowanie zagranicznej jednostki kontrolowanej wiąże się z istnieniem przedsiębiorstwa, w ramach którego ta jednostka wykonuje faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą, w tym w szczególności czy jednostka ta posiada lokal, wykwalifikowany personel oraz wyposażenie wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej;
• zagraniczna jednostka kontrolowana nie tworzy struktury funkcjonującej w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych;
• istnieje współmierność między zakresem działalności prowadzonej przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną a faktycznie posiadanym przez tę jednostkę lokalem, personelem lub wyposażeniem;
• zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi interesami gospodarczymi tej jednostki;
• zagraniczna jednostka kontrolowana samodzielnie wykonuje swoje podstawowe funkcje gospodarcze przy wykorzystaniu zasobów własnych, w tym obecnych na miejscu osób zarządzających.

Przedsiębiorca celem udowodnienia, że prowadzi w danym Państwie rzeczywistą działalność gospodarczą, będzie musiał posiłkować się zatem powyższymi przesłankami, które zresztą przyjęte są także w prawie UE, w tym w szczególności w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Należy jednak wskazać, że tak określone kryteria są dość nieostre i w praktyce Podatnicy mogą mieć problem z dokonaniem prawidłowej oceny czy zagraniczna jednostka prowadzi rzeczywistą działalność. Dlatego negatywnie należy ocenić takie prawodawstwo, które przerzuca na podatnika ciężar udowodnienia swojej niewinności, w sytuacji gdy nie ma on całkowitego wpływu na dokonanie właściwej oceny tej kwestii.

Występuje tutaj ryzyko arbitralnych decyzji organów skarbowych, co do charakteru i zasadności prowadzonej działalności, przez kontrolowaną spółkę zagraniczną. Znajduje to zresztą potwierdzenie w istniejącym już orzecznictwem w tym zakresie.

Konsekwencją wprowadzonych zmian jest zobowiązanie podatników do prowadzenia rejestru zagranicznych spółek oraz ewidencjonowania zdarzeń mających wpływ na dochód osiągany w tych spółkach. Ma być on prowadzony w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu, podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy. Organ podatkowy będzie miał prawo zobowiązać podatnika do przedłożenia w terminie 7 dni prowadzonych ewidencji i rejestrów. Jeżeli podatnik nie zastosuje się do tego żądania albo ustalenie dochodu na podstawie prowadzonych ewidencji i rejestrów nie będzie możliwe, dochód będzie ustalony w drodze oszacowania.

Podatnicy są także obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości dochodu zagranicznej spółki kontrolowanej osiągniętego w roku podatkowym do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek należny.

Mamy więc tutaj po raz kolejny do czynienia z nakładaniem przez Państwo dodatkowych procedur i biurokratycznych obowiązków informacyjnych, co w konsekwencji prowadzi zawsze do zwiększania kosztów administracyjnych ponoszonych przez przedsiębiorców, stanowiących coraz większe dla nich obciążenie.

Ministerstwo Finansów wprowadziło te regulacje pod pretekstem uszczelnienia systemu podatkowego, zmniejszenia zjawiska unikania płacenia podatku, a także przysporzenia większych wpływów budżetowych.

Działania te w istotny sposób przyczyniają się także do zwiększenia barier w prowadzeniu działalności gospodarczej, ograniczenia warunków rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności przedsiębiorstw.

Istnieje także ryzyko naruszenia unijnej swobody przedsiębiorczości. Zgodnie z nią osoby fizyczne i prawne mają prawo wyboru miejsca oraz formy działalności gospodarczej w ramach Unii Europejskiej. Zasada ta pozwala prowadzić przedsiębiorstwo w kraju, w którym, w ramach danego rodzaju działalności, uzyskuje ono najdogodniejsze warunki prawne, inwestycyjne, środowiskowe czy podatkowe. Nie można więc ograniczać przedsiębiorcy prawa do wyboru miejsca, gdzie chce prowadzić działalność, a także nakładać na niego dodatkowe obowiązki, jeśli uzyska z tego tytułu jakieś korzyści (tutaj podatkowe). Istnienie ryzyka takich konsekwencji wprowadzenia nowych regulacji stawia także pod znakiem zapytania główny cel ich wprowadzenia – zwiększenie wpływów do budżetuIstnienie ryzyka takich konsekwencji wprowadzenia nowych regulacji stawia także pod znakiem zapytania główny cel ich wprowadzenia – zwiększenie wpływów do budżetu.

Jak twierdzi mec. Robert Nogacki z Kancelarii Prawnej Skarbiec: „Minister wydaje się czerpać inspirację dla większości swoich inicjatyw legislacyjnych z prawa angielskiego. Pewne koncepcje wyrosłe na gruncie anglosaskim nie przystają jednak dobrze do realiów gospodarczych Polski i pojęcie „kontrolowanych spółek zagranicznych” jest tu idealnym przykładem. Tworzymy w ten sposób niewiarygodnie skomplikowane konstrukcje prawne, które będą uzasadniały lawinowy wzrost zatrudnienia w Ministerstwie Finansów, urzędach kontroli skarbowej i Wywiadzie Skarbowym, natomiast budżetu nie uzdrowią. Cały model finansowania polegający na niekończącym się rolowaniu i pogłębianiu długu publicznego na naszych oczach przestaje działać, ponieważ tego długu nie ma już kto kupować, ani nie ma za co go kupować. My niestety żyjemy u progu pokolenia, które będzie musiało spłacać te wszystkie obligacje, bony skarbowe i produkty wyższej inżynierii finansowej, mające ukryć prawdę o tym, ile w rzeczywistości nasze państwo pożyczyło pieniędzy. Oznacza to, że powinniśmy dbać o ludzi, którzy ciężko pracują i swoją pracą przyczyniają się do wzrostu produktu krajowego brutto, a nie tropić oszczędności tych ludzi za granicą, bo to właśnie tacy ludzie, a nie urzędnicy, będą ten dług spłacać”.

Więcej informacji na powyższy temat znajduje się w sekcji poświęconej zagranicznym spółkom kontrolowanym.

2018-02-21 Kancelaria Prawna Skarbiec (Aktualizacja: 2021-08-31)