Różne stawki VAT na usługi budowlane i budowlano-montażowe
Usługi budowlane oraz budowlano-montażowe objęte są zasadniczo podstawową stawką podatku VAT, czyli 23%. Przepisy ustawy o VAT dopuszczają jednak możliwość jej obniżenia w zależności od wystąpienia pewnych okoliczności.
Sytuacje, z jakimi mierzą się podatnicy, często jednak wymagają dochodzenia praw na drodze sądowej. Dlatego wcześniej warto zapoznać się z aktualną linią orzeczniczą, tak aby zastosować właściwą stawkę opodatkowania i uniknąć negatywnych konsekwencji.
Obniżona stawka opodatkowania
Obniżona stawka opodatkowania na usługi budowlane została przewidziana w art. 41 ust. 12 ustawy o VAT. Należy wskazać, że dotyczy ona dwóch kategorii świadczeń. Pierwsza to dostawa, budowa, remont, przebudowa, konserwacja, modernizacja i termomodernizacja obiektów budowlanych lub ich części zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.
W pierwszej kolejności powinno się więc ustalić, czy dana nieruchomość, gdzie będą wykonywane usługi, jest objęta tą kategorią, a następnie, czy zakres prac mieści się w obszarze wskazanym w tym przepisie.
Druga kategoria to roboty konserwacyjne (i) obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części poza lokalami użytkowymi, (II) lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych, o ile te kategorie nie zostały ujęte w kategorii pierwszej.
Budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym
W art. 41 ust. 12a ustawy o VAT została wskazana definicja budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Zgodnie z tym przepisem budownictwo to obejmuje „obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, oraz obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, a także mikroinstalację”.
Z kolei art. 41 ust. 12b ustawy o VAT przewiduje ograniczenia w zakresie kwalifikacji obiektu do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, które obejmuje budynki mieszkalne jednorodzinne o powierzchni użytkowej do 300 m2 oraz lokale mieszkalne o powierzchni użytkowej 150 m2.
Skoro obniżoną stawkę stosuje się tylko do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, oznaczałoby to, że np. dom o powierzchni użytkowej 350 m2 nie będzie już objęty społecznym programem mieszkaniowym i w efekcie zastosowanie znajdzie jedynie stawka podstawowa 23%.
Należny jednak spojrzeć na kolejny przepis, którym ustawodawca „złagodził” powyższy absurd. Zgodnie z art. 41 ust. 12c ustawy o VAT, jeżeli powierzchnia budownictwa mieszkaniowego przekracza powyższe limity, obniżoną stawkę podatku w wysokości 8% stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania, która odpowiada udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej, zatem w grę wchodzi proporcja.
Stawka VAT dla usług remontowych wynosi 8%
Stawkę VAT w wysokości 8% można zastosować nie tylko przy budowie, ale również dla opodatkowania prac remontowych, wykonywanych w budynkach i lokalach mieszkalnych. W przypadku realizacji usług remontowych wraz z dostarczanymi materiałami, kluczowe jest określenie, czy transakcja dotyczy dostawy towarów, czy świadczenia usługi, co wpływa na zastosowaną stawkę VAT.
Obniżona stawka 8% ma zastosowanie wyłącznie do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji oraz przebudowy budynków lub ich części, o ile należą one do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Jeżeli którykolwiek z tych warunków nie zostanie spełniony, nie ma możliwości skorzystania z preferencyjnej stawki VAT.
Zgodnie z interpretacjami organów podatkowych, prawidłowe określenie stawki podatku VAT powinno wynikać z zapisów zawartych w umowie dotyczącej wykonania prac remontowych. Jeżeli remont obejmuje całe budynki mieszkalne zbiorowego zamieszkania, obowiązuje 8% stawka VAT. Natomiast jeśli usługa dotyczy jedynie wybranych części budynku, np. zarówno powierzchni mieszkalnych, jak i lokali użytkowych, wówczas zastosowanie znajdą dwie różne stawki: dla części mieszkalnej – 8%, a dla części niemieszkalnej – 23% (interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 30 stycznia 2012 r., sygn. IBPP2/443-1159/11/UH). Zastosowanie odpowiedniej stawki VAT uzależnione jest od treści umowy o wykonanie robót budowlanych – jeżeli obejmuje ona całe budynki mieszkalne, obowiązuje 8% VAT. W przypadku, gdy prace dotyczą wyłącznie wyodrębnionych części budynku, np. lokali usługowych czy garaży podziemnych, usługi te podlegają 23% stawce podatku.
W praktyce zdarza się, że przedsiębiorstwo budowlane, wykonując remont budynku mieszkalnego, korzysta z własnych materiałów zakupionych z naliczonym 23% VAT. W takiej sytuacji istotne jest określenie, co stanowi przedmiot sprzedaży – czy jest to dostawa towarów, czy świadczenie usługi z wykorzystaniem materiałów. Jeśli przedmiotem sprzedaży jest usługa remontowa, nie można jej sztucznie dzielić na poszczególne elementy kosztowe. Podstawą opodatkowania jest bowiem całkowita wartość usługi, obejmująca materiały, robociznę, transport, energię oraz narzędzia, niezależnie od ich jednostkowych kosztów (interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 1 lipca 2014 r., sygn. ILPP2/443-383/14-4/SJ.
Kwalifikacja garażu wolnostojącego
Często podatnicy stają przed dylematem, jaką stawkę zastosować w przypadku budowy garażu wolnostojącego i czy jest różnica między garażem wolnostojącym a tym znajdującym się w bryle budynku. Pomimo iż z logicznego punktu widzenia budowa garażu na nieruchomości mieszkalnej powinna być traktowana podatkowo tak samo, ponieważ ekonomiczny cel tej transakcji jest taki sam (zapewnienie miejsca parkingowego), to, jak się okazuje, od strony przepisów podatkowych jest jednak różnica.
Należy wskazać tu na jednolitą linię orzeczniczą stwierdzającą, że usługa wybudowania garażu wolnostojącego, nawet realizowana łącznie z usługą budowy budynku objętego społecznym programem mieszkaniowym, jest usługą samoistną i nie znajdzie do niej zastosowania obniżona stawka podatku, co oznacza, że budowę budynku możemy opodatkować 8% stawką, a garaż wolnostojący już 23% (wyrok WSA w Białymstoku z dnia 24 października 2018 r., sygn. akt I SA/Bk 569/18).
Wykonanie zabudowy a usługa modernizacji
Często poruszanym tematem w zakresie stawki na usługi budowlano-montażowe jest wykonanie zabudowy o charakterze trwałym w budynku. W szczególności problematyczne jest to, czy taka zabudowa może być kwalifikowana jako modernizacja.
Wytyczne w tym zakresie płyną z wyroku WSA w Łodzi z dnia 8 stycznia 2020 r., sygn. akt I SA/Łd 496/19, gdzie WSA stwierdził, iż: „Z zabudową meblową o charakterze trwałym mamy do czynienia także wówczas, gdy jej demontaż powoduje uszkodzenie elementów zabudowy, a także uszkodzenie trwałych elementów budynku (lokalu), wynikające z usunięcia mocowania elementów zabudowy, także, gdy sama konstrukcja budynku nie doznaje uszczerbku poprzez fakt demontażu mebli”.
Podobne stanowisko można znaleźć w wyroku NSA z dnia 3 lipca 2019 r., sygn. akt I FSK 792/19. Innymi słowy, sądy administracyjne potwierdzają, że usługi montażu trwałej zabudowy np. kuchni mogą korzystać z obniżonej stawki, oczywiście, jeżeli spełnione zostaną pozostałe kryteria.
Podobna sytuacja dotyczy rolet zewnętrznych i wewnętrznych, w przypadku których NSA wypowiedział się, iż stawka 8% ma zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy demontaż tych rolet wymaga naruszenia struktury budynku (wyrok NSA z dnia 20 września 2018 r., sygn. akt I FSK 994/18).
Podsumowując, na podstawie tych wyroków sądów można uznać, że stawka 8% znajdzie zastosowanie zawsze w sytuacji, gdy odłączenie montowanej części budynku spowoduje zmiany/uszkodzenia w bryle budynku.
Roboty konserwacyjne
Druga kategoria świadczeń, w przypadku których można zastosować obniżoną stawkę podatku VAT (8%), dotyczy robót konserwacyjnych, rozumianych jako prace mające na celu utrzymanie sprawności technicznej budynków lub ich części, inne niż prace remontowe.
Przepis nie ma zastosowania do robót konserwacyjnych, jeżeli wartość użytych do takich robót materiałów przekracza 50% wartości świadczenia. Innymi słowy, ustawodawca zdecydował o obniżonej stawce w zakresie świadczeń, w przypadku których przeważającym elementem jest usługa, i to ściśle określona usługa konserwacji budynku.
Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec
