Formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych

Co do zasady kwestie opodatkowania dochodów z jednoosobowej działalności gospodarczej zostały uregulowane w art. 27 ust. 1 oraz art. 30c ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „ustawa PIT”), z pewnymi odstępstwami określonymi w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej „ustawa ryczałtowa”). Dokładniejsze przyjrzenie się tym przepisom powinno ułatwić przedsiębiorcom podjęcie decyzji o wyborze najkorzystniejszej formy opodatkowania swoich dochodów.

Ustawa PIT oraz ustawa ryczałtowa przewidują następujące formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej:

1. zasady ogólne – skala podatkowa ze stawkami 18%* i 32% (*od 2020 – 17% w ujęciu rocznym);
2. podatek liniowy z równą stawką 19%;
3. zryczałtowane formy opodatkowania:

• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• karta podatkowa.

Stosowanie skali podatkowej jest formą podstawową i jej wybór nie wymaga dopełnienia żadnych dodatkowych formalności. Zmiana formy opodatkowania na podatek liniowy bądź ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wymaga złożenia pisemnego oświadczenia do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik osiągnął pierwszy przychód albo do końca roku podatkowego, jeśli pierwszy przychód został osiągnięty w grudniu.

Termin ten obowiązuje zarówno podatników rozpoczynających działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego, jak i tych kontynuujących działalność. Nieco inaczej uregulowano kwestię opodatkowania kartą podatkową.

Stosowanie tej formy wymaga złożenia wniosku do 20 stycznia roku podatkowego, a jeżeli przedsiębiorca rozpoczyna prowadzenie działalności w trakcie roku, stosowny wniosek powinien złożyć przed jej rozpoczęciem. Co ważne, stosowne zawiadomienie podatnik może złożyć bezpośrednio do urzędu skarbowego albo za pomocą formularza CEIDG-1 składanego w urzędzie gminy.

Opodatkowanie dochodów według skali podatkowej jest najbardziej powszechną formą opodatkowania. Jest to skala progresywna, która uzależnia stawkę podatku od wysokości osiąganych dochodów, przy czym podatek jest pobierany dopiero po przekroczeniu tzw. kwoty wolnej od podatku.

Innymi słowy, stawka podatku ulega podwyższeniu dopiero po przekroczeniu pułapu dochodów określonego na poziomie 85 528,00 zł. Dochód poniżej tej kwoty (I przedział dochodów) podlega stawce podatku 18% (od 2020 r. stawka wynosi 17% w ujęciu rocznym), natomiast nadwyżka dochodów ponad kwotę 85 528,00 zł (II przedział dochodów) podlega opodatkowaniu stawką 32%.

Podstawową korzyścią płynącą z wyboru tej formy jest możliwość skorzystania z licznych ulg podatkowych (m.in. ulgi prorodzinnej czy odliczenia darowizn). Jednocześnie skala podatkowa umożliwia wspólne rozliczenie z małżonkiem, co jest dedykowane zwłaszcza tym podatnikom, w przypadku których jeden z małżonków osiąga dochody w I przedziale, a drugi w II przedziale dochodów.

Z kolei podatek liniowy przewiduje jedną stałą stawkę podatku na poziomie 19%, bez względu na wysokość osiąganych dochodów. Ta forma jest bardzo korzystna m.in. dla przedsiębiorców osiągających wysokie przychody i relatywnie niskie koszty (np. działalność usługowa). Opodatkowanie liniowe wyklucza jednak możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem czy skorzystania z większości ulg i odliczeń, jakie przysługują przy skali podatkowej.

Zarówno skala podatkowa, jak i opodatkowanie podatkiem liniowym rodzi także szereg obowiązków, przede wszystkim prowadzenie ewidencji przychodów i kosztów w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, a w niektórych przypadkach w formie pełnych ksiąg rachunkowych.

Zaliczki na podatek odprowadza się w okresach miesięcznych lub kwartalnych, natomiast do dnia 30 kwietnia przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć zeznanie podatkowe za dochody osiągnięte w roku ubiegłym (PIT-36 lub PIT-36L).

W przypadku ryczałtu ewidencjonowanego podatek oblicza się od przychodu, co oznacza, że przedsiębiorcy nie mogą pomniejszyć osiąganych przychodów o poniesione koszty uzyskania przychodu. Zamiast tego przewidziano stosunkowo niższe niż w przypadku skali podatkowej stawki podatku, które zostały określone w wysokości 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 12,5%, 17% lub 20%, w zależności od danej branży.

Możliwość skorzystania z tej formy opodatkowania przysługuje tylko tym osobom fizycznym, które w poprzednim roku podatkowym uzyskały przychód nieprzekraczający 250 000 euro. Podatnik wpłaca miesięczne lub kwartalne zaliczki, a zeznanie podatkowe PIT-28 składa się do 31 stycznia za rok poprzedni. Oprócz relatywnie niższej stawki podatku podstawową zaletą wyboru tej formy opodatkowania jest prowadzenie uproszczonej księgowości.

Ostatnią z możliwych form opodatkowania jest karta podatkowa, w której wysokość miesięcznego podatku ustala naczelnik urzędu skarbowego w drodze decyzji. Podatek nie jest zatem płacony proporcjonalnie od wysokości dochodu (bądź przychodu w przypadku ryczałtu), lecz ustala się go w oparciu o szereg czynników, takich jak rodzaj wykonywanych usług, wielkość zatrudnienia czy liczba ludności miejscowości, w której działalność jest prowadzona.

Ta forma jest przewidziana głównie dla małych przedsiębiorców, wykonujących np. usługi rzemieślnicze. Niewątpliwymi zaletami tej formy opodatkowania jest wystawianie faktur czy rachunków tylko na żądanie Klienta, brak obowiązku składania deklaracji rocznej czy prowadzenia ksiąg podatkowych.

Podatek jest opłacany do 7 dnia miesiąca, a za grudzień do 28 dnia tego miesiąca. Jedynym obowiązkiem administracyjnym jest złożenie w terminie do 31 stycznia za rok poprzedni informacji PIT-16A o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż podatek ulega obniżeniu o kwotę zapłaconej składki.

Przy wyborze formy opodatkowania należy uwzględnić kilka czynników, w tym specyfikę i branżę, w której firma funkcjonuje, strukturę kosztów prowadzenia działalności, a niekiedy także sytuację rodzinną. Niektóre z form opodatkowania przewidują szereg ulg i odliczeń od dochodu bądź podatku.

Inne z kolei redukują obowiązki o charakterze administracyjnym i sprawozdawczym, przez co rozliczenia z fiskusem powinny być prostsze. Wybór właściwej formy powinien w maksymalnym stopniu odpowiadać strukturze prowadzonego biznesu i nie generować niepotrzebnych kosztów.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec