Akcyza
Akcyza (łac. accisia, fr. accise), pośredni podatek konsumpcyjny nakładany na wybrane grupy wyrobów oraz samochody osobowe, stanowiący jedno z podstawowych źródeł dochodów budżetu państwa. W systemie polskim regulowana jest ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym wraz z licznymi aktami wykonawczymi, przy czym jako podatek zharmonizowany w Unii Europejskiej podlega szczegółowym regulacjom wspólnotowym określonym w dyrektywach Rady UE.
Charakterystyczną cechą akcyzy jest jej selektywność – w przeciwieństwie do podatku od towarów i usług obejmuje jedynie ściśle określone kategorie wyrobów. Do podstawowych grup wyrobów akcyzowych należą wyroby energetyczne (paliwa silnikowe, oleje opałowe, gaz, węgiel), energia elektryczna, napoje alkoholowe (piwo, wino, wyroby spirytusowe), wyroby tytoniowe (papierosy, tytoń, cygara oraz wyroby nowatorskie jak podgrzewany tytoń) oraz samochody osobowe przy ich pierwszej rejestracji na terytorium kraju lub nabyciu wewnątrzwspólnotowym.
Konstrukcja podatku akcyzowego opiera się na zróżnicowanym systemie opodatkowania. Podstawą opodatkowania jest zazwyczaj ilość wyrobu wyrażona w jednostkach naturalnych – litrach dla paliw i alkoholi, kilogramach dla tytoniu, kilowatogodzinach dla energii elektrycznej, sztukach dla papierosów. W przypadku samochodów osobowych podstawą jest ich wartość. Stawki akcyzy przyjmują formę kwotową (określona kwota na jednostkę miary), procentową (procent wartości) lub mieszaną, łączącą oba elementy, jak w przypadku papierosów.
Kluczową instytucją systemu akcyzowego jest procedura zawieszenia poboru akcyzy, umożliwiająca produkcję, magazynowanie i przemieszczanie wyrobów akcyzowych bez konieczności natychmiastowej zapłaty podatku. Procedura ta realizowana jest w ramach składów podatkowych – miejsc, gdzie wyroby mogą być wytwarzane i przechowywane bez obowiązku zapłaty akcyzy. Dopiero wyprowadzenie wyrobów poza tę procedurę, oznaczające ich przeznaczenie do konsumpcji, skutkuje powstaniem zobowiązania podatkowego. W obrocie uczestniczą również zarejestrowani odbiorcy, uprawnieni do odbierania wyrobów przemieszczanych w procedurze zawieszenia z innych państw członkowskich, oraz zarejestrowani wysyłający, mogący wysyłać wyroby już dopuszczone do obrotu.
Przemieszczanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy na terytorium Unii Europejskiej odbywa się przy wykorzystaniu systemu EMCS (Excise Movement and Control System) – elektronicznego systemu wymiany dokumentów między administracjami podatkowymi państw członkowskich. System ten zastąpił papierowe dokumenty towarzyszące, wprowadzając elektroniczny administracyjny dokument (e-AD) oraz automatyczną weryfikację i monitorowanie przemieszczeń.
System akcyzowy przewiduje liczne zwolnienia od podatku, które można podzielić na przedmiotowe i podmiotowe. Zwolnienia przedmiotowe dotyczą określonych celów przeznaczenia wyrobów – przykładowo paliwa wykorzystywane w żegludze (z wyjątkiem rekreacyjnej), transporcie kolejowym czy lotnictwie są zwolnione z akcyzy. Podobnie energia elektryczna wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, procesy mineralogiczne i metalurgiczne czy węgiel i koks używane do celów opałowych w gospodarstwach domowych korzystają ze zwolnienia. Zwolnienia podmiotowe przysługują przedstawicielstwom dyplomatycznym, organizacjom międzynarodowym oraz siłom zbrojnym NATO stacjonującym na terytorium Polski.
Istotnym elementem systemu kontroli są znaki akcyzy – banderole naklejane obowiązkowo na wyroby spirytusowe, winiarskie (z wyjątkiem piwa) oraz tytoniowe. Znaki te pełnią funkcję fiskalną, potwierdzając zapłatę podatku, oraz kontrolną, umożliwiając weryfikację legalności obrotu. System zabezpieczeń akcyzowych, składanych w formie gwarancji bankowych, ubezpieczeniowych lub depozytów gotówkowych, gwarantuje zapłatę należności podatkowych w przypadku powstania zobowiązania.
Organami właściwymi w sprawach akcyzy są naczelnik urzędu skarbowego odpowiedzialny za wymiar i pobór podatku, naczelnik urzędu celno-skarbowego sprawujący kontrolę nad obrotem wyrobami akcyzowymi i ich oznakowaniem oraz dyrektor izby administracji skarbowej jako organ odwoławczy. Szczególny nadzór podatkowy obejmuje kontrolę prawidłowości oznaczania wyrobów, legalności ich wytwarzania i obrotu oraz przestrzegania warunków prowadzenia składów podatkowych.
Naruszenie przepisów akcyzowych może skutkować zastosowaniem sankcyjnych stawek podatku – wielokrotnie wyższych od stawek podstawowych. Przykładem jest użycie oleju opałowego, korzystającego ze zwolnienia lub obniżonej stawki, jako paliwa silnikowego, co skutkuje opodatkowaniem stawką sankcyjną. Dodatkowo przewidziana jest odpowiedzialność karna skarbowa za przestępstwa i wykroczenia związane z nieujawnieniem przedmiotu opodatkowania czy nieprawidłowym oznakowaniem wyrobów.
Akcyza pełni nie tylko funkcję fiskalną, ale również regulacyjną, ograniczając poprzez mechanizm cenowy konsumpcję wyrobów uznawanych za szkodliwe dla zdrowia lub środowiska. Funkcja redystrybucyjna podatku polega na przesunięciu ciężaru podatkowego na konsumentów określonych dóbr, często traktowanych jako dobra luksusowe lub szkodliwe społecznie.
Jako kancelaria prawna specjalizująca się w doradztwie prawnym, podatkowym i strategicznym dla przedsiębiorców, świadczymy kompleksowe usługi odnośnie akcyzy, cła i klasyfikacji towarowej. Nie tylko udzielamy porad i przeprowadzamy audyty, ale również oferujemy praktyczną pomoc w wykonywaniu obowiązków akcyzowych i celnych. Nasi specjaliści wspierają przedsiębiorców także w kontrolach i postępowaniach związanych z akcyzą i cłem oraz w rozstrzyganiu sporów przed sądami administracyjnymi.
Akcyza – publikacje Kancelarii Skarbiec
Zakup Porsche na firmę po okazyjnej cenie i automatyczny domiar akcyzy – organy nie mogą tak robić
2020-08-25: Spółka nabyła Porsche Panamera Turbo S. z Niemiec. W deklaracji wykazała wartość zakupu w wysokości 268 000 zł, ale fiskus stwierdził, że średnia wartość rynkowa takiego pojazdu w Polsce wynosi ponad 543 000 zł. Domierzył więc blisko 20 000 zł akcyzy. Spółka wskazała, że Porsche było uszkodzone, a w takim przypadku uwarunkowania rynkowe w Niemczech znacznie odbiegają od tych w Polsce. Z przedsiębiorcą zgodził się sąd, uznając za niedopuszczalne praktyki organów podatkowych, które z automatu, bez względu na okoliczności biorą za podstawę opodatkowania akcyzą średnią wartość rynkową podobnego auta w Polsce, a następnie do tej wartości porównują kwotę, jaką podatnik zapłacił za samochód za granicą.
Podatnik ma prawo do przeprowadzenia dowodu przeciwnego
2020-03-17: Organy podatkowe nie mogą opierać niekorzystnych dla podatników decyzji jedynie na urzędowych dokumentach, jednocześnie nie dopuszczając dowodów przeciwnych. Wyrokiem z 8 listopada 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił decyzję organu podatkowego, określającą podatnikowi wysokość zobowiązania akcyzowego, bo organ ten nie uwzględnił przy jej wydawaniu dowodów przedstawionych przez podatnika (sygn. akt I SA/Kr 1000/19).
Obowiązki ewidencyjne w podatku akcyzowym w procedurze zawieszenia poboru akcyzy
2020-02-25: Procedura zawieszenia poboru akcyzy pozwala na odsunięcie w czasie zobowiązania podatkowego w zakresie podatku akcyzowego. Przedsiębiorcy korzystający z tej możliwości muszą jednak dopełnić licznych formalności, również ewidencyjnych, związanych z wyrobami akcyzowymi objętymi zawieszeniem poboru podatku. Konsekwencje nieprawidłowego prowadzenia dokumentacji mogą być bowiem bardzo kosztowne i dotkliwe.
2019-10-28: 17 września 2019 r. został opublikowany projekt z dnia 12 września 2019 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw. Projekt wprowadza szereg bardzo istotnych zmian dla przedsiębiorców mających na co dzień do czynienia z kwestiami akcyzy. Co do zasady dla części podatników nowe przepisy miałyby wejść w życie od 1 stycznia 2020 r. Zatem czasu zostało niewiele, a zakres regulacji, które będzie trzeba zaimplementować, jest dość duży. Artykuł przedstawia główne zmiany dotykające przedsiębiorców.
Wyroby akcyzowe pod lupą Ministerstwa Finansów
2019-07-12: Ministerstwo Finansów planuje wprowadzenie kolejnych zmian w przepisach, które mają na celu dalsze uszczelnienie systemu podatkowego. Tym razem na celownik bierze wyroby akcyzowe. Czego mają dotyczyć planowane zmiany oraz czy podatnicy mają się czego obawiać?
Założyciel i partner zarządzający kancelarii prawnej Skarbiec, uznanej przez Dziennik Gazeta Prawna za jedną z najlepszych firm doradztwa podatkowego w Polsce (2023, 2024). Doradca prawny z 19-letnim doświadczeniem, obsługujący przedsiębiorców z listy Forbesa oraz innowacyjne start-upy. Jeden z najczęściej cytowanych ekspertów w dziedzinie prawa handlowego i podatkowego w polskich mediach, regularnie publikujący w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej i Dzienniku Gazecie Prawnej. Autor publikacji „AI Decoding Satoshi Nakamoto. Sztuczna inteligencja na tropie twórcy Bitcoina” oraz współautor nagrodzonej książki „Bezpieczeństwo współczesnej firmy”. Profil na LinkedIn: 18.5 tys. obserwujących, 4 miliony wyświetleń rocznie. Nagrody: czterokrotny laureat Medalu Europejskiego, Złotej Statuetki Polskiego Lidera Biznesu, tytułu „Międzynarodowej Kancelarii Prawniczej Roku w Polsce w zakresie planowania podatkowego”. Specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym, planowaniu podatkowym i zarządzaniu kryzysowym dla biznesu.