Odliczenie VAT od usług noclegowych i gastronomicznych

Zgodnie z art. 88 ust. 1 pkt 4) ustawy o VAT obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób.

Powyższe wyłączenie ma charakter bezwzględny i dotyczy zarówno ww. usług konsumowanych przez podatnika, jak i zgodnie z orzecznictwem i podejściem fiskusa usług odsprzedawanych przez podatnika podmiotom trzecim (kupowanym w celu dalszej odprzedaży).

Do 30 listopada 2008 r. obowiązywał wyjątek w zakresie usług turystyki, zgodnie z którym podatnicy byli uprawnieni do odliczenia VAT od usług noclegowych i gastronomicznych odsprzedawanych kolejnym podmiotom.

Podatnicy dokonujący nabycia usług noclegowych lub gastronomicznych w ramach kompleksowej organizacji wydarzeń, konferencji, spotkań, szkoleń itp. mogą co do zasady pod pewnymi wyjątkami odliczyć cały VAT z takich faktur.

Innymi słowy, art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT nie znajduje zastosowania w odniesieniu do usług kompleksowych świadczonych w ramach tzw. pakietu konferencyjnego, gdzie usługa gastronomiczna oraz noclegowa stanowi element poboczny usługi dominującej, opodatkowanej podstawową stawką VAT.

Problematyczne w takim przypadku staje się określenie, kiedy ww. usługi należy traktować jako poboczne, a kiedy jako dominujące. Warto w takim przypadku rozważyć stosowanie reguły, że koszty noclegów i gastronomi, aby miały poboczny charakter, nie powinny przekraczać 50% wartości wydarzenia (faktury).

Nie jest to reguła wpisana w ustawę, niemniej w takim przypadku na pewno nie można mówić o dominującym charakterze takich usług. Należy także pamiętać, że zgodnie z dominującą linią interpretacyjną usługa kompleksowa nie powinna być dzielona na fakturze na pojedyncze pozycje, lecz ujęta pod jedną, tak, aby nie narazić się na ryzyko stwierdzenia przez fiskusa braku kompleksowości nabywanych usług.

W wyroku z 2 maja 2019 r. w polskiej sprawie C-225/18 Grupa Lotos TSUE potwierdził, że podmioty działające w branży turystycznej mogą odliczać VAT od nabytych usług gastronomicznych i noclegowych.

Trybunał orzekł, że wyłączenie z prawa do odliczenia kwoty podatku VAT związanej z wydatkami podatnika na usługi noclegowe i gastronomiczne jest co do zasady zgodne z przepisami prawa unijnego (na podstawie tzw. klauzuli „standstill” – art. 176 akapit drugi dyrektywy 2006/112/WE), z wyjątkiem przypadku, w którym podatnik nabywa usługi noclegowe i gastronomiczne, które następnie refakturuje na rzecz innych podatników w ramach świadczenia usług turystyki.

Takie stanowisko wyrażały już krajowe sądy administracyjne. Przykładowo w wyroku z 23 marca 2017 r. (sygn. III SA/Wa 843/16) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że stwierdzenie, iż podatnikom świadczącym usługi turystyczne nie przysługuje odliczenie podatku naliczonego przy usługach gastronomicznych, stanowiło rozszerzenie zakresu ograniczenia prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Podobnie orzekł WSA w Warszawie w wyroku z 13 listopada 2018 r. (sygn. III SA/Wa 360/18), WSA w Warszawie w wyroku z 29 listopada 2018 r. (III SA/Wa 359/18), a także WSA w Lublinie w wyroku z 25 października 2017 r. (sygn. I SA/Lu 668/17).

Ministerstwo Finansów, widząc popełnioną pomyłkę fiskusa oraz ciążące widmo zwrotu nieodliczonego VAT podatnikom, wydało komunikat, w którym odniosło się do wyżej opisanego wyroku. W ocenie Ministerstwa decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed sądem krajowym ma ustalenie celu nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych w kontekście pojęcia usług turystyki na gruncie przepisów prawa unijnego oraz krajowego. Ministerstwo, promując tezę o istocie celu nabywanych usług, kładzie nacisk na wyjątkowość i wielowątkowość sprawy, która zawisła przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Wyrok TSUE może wcale nie być dobrą nowiną dla wszystkich firm refakturujących usługi (jak chociażby Grupa Lotos), które teraz będą musiały spierać się z fiskusem, czy działały podobnie jak firmy turystyczne, czy też nie.

Dodatkowym problemem jest brak definicji usług turystyki w przepisach podatkowych. Z pewnością na korzyść podatników działa sformułowanie przepisów o refakturowaniu – zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o VAT kto kupuje usługi i je odsprzedaje, sam je świadczy.

To może oznaczać, że refakturując noclegi czy gastronomie nabyte w ramach usług turystycznych, podatnik sprzedaje usługę turystyczną. Warto dodać, że wyrok TSUE jest korzystny również dla innych podmiotów, które kupują i odsprzedają usługi hotelowe dla firm (np. agencji).

Orzeczenie TSUE otwiera drogę do odzyskania podatku naliczonego. Podmioty świadczące usługi turystyki (w tym także agencje) nieobjęte systemem VAT marża, mogą rozważyć korektę rozliczeń za okresy nieprzedawnione. Z korektą rozliczeń trzeba się spieszyć z uwagi na okresy przedawniania.

Podmioty refakturujące usługi noclegowe i gastronomiczne, które nie odliczyły VAT naliczonego, mogą potwierdzić to prawo w ramach interpretacji podatkowej, lub skorygować rozliczenia, przy czym w takich przypadkach narażają się na spór z fiskusem.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec