Prawo karne jest jedną z podstawowych gałęzi systemu prawnego obowiązującego w naszym kraju. Każdy człowiek, a w szczególności przedsiębiorca, który prężnie rozwija swoją działalność zawodową w pewnym momencie musi liczyć się z tym iż trafi na nieuczciwego kontrahenta bądź ewentualnie znajdzie się w obszarze zainteresowań organów ścigania.
Aby podjąć skuteczne działania mające na celu doprowadzenie do odpowiedzialności karnej nieuczciwych kontrahentów albo uniknięcie bądź zmniejszenie własnej potencjalnej odpowiedzialności karnej, niezbędna jest pomoc skutecznego i sprawnego profesjonalnego pełnomocnika, występującego w roli oskarżyciela posiłkowego lub obrońcy.
Zasada prawdy materialnej – prawdziwe ustalenia faktyczne
Sąd winien zmierzać w pierwszej kolejności ku temu aby względem każdego indywidualnego sprawcy osiągnąć cele kary, nie pomijając jej funkcji ogólnej służącej umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, mając na względzie interes osób pokrzywdzonych przestępstwem.
Z określonej w art. 2 § 2 KPK zasady prawdy materialnej wypływa dyrektywa, aby podstawę wszelkich rozstrzygnięć stanowiły prawdziwe ustalenia faktyczne. Choć brzmi to może nieco górnolotnie, to najważniejszym jest to aby sąd wszelkie swoje twierdzenia opierał jedynie na takich dowodach, których obalić się nie da żadnym innym dowodem, czy metodą.
Dla oskarżonego wypływa stąd jedna bardzo ważna zasada, mianowicie to nie on ma dostarczać dowodów na swoją niewinność, tylko oskarżyciel ma w sposób niebudzący żadnych wątpliwości udowodnić jego winę. Wszak wszelkie okoliczności nie dające się rozstrzygnąć, muszą być interpretowane na korzyść oskarżonego, korzysta on bowiem zawsze z domniemania niewinności.
Rola oskarżyciela lub obrońcy
Adwokat lub radca prawny, występujący w roli oskarżyciela lub obrońcy, ma jedno zasadnicze zadanie – mianowicie strzec tego aby warunki odpowiedzialności karnej zostały wypełnione w całości. Sama procedura karna przewidująca realizację norm prawa materialnego kieruje się celami jakie powinny zostać osiągnięte po przeprowadzeniu szeregu czynności procesowych i poza procesowych.
Przede wszystkim dla wymiaru sprawiedliwości ważne jest aby nikt niewinny nie poniósł odpowiedzialności, zaś nikt, kto jest winny nie powinien ponieść odpowiedzialności ponad miarę. Każdy podejrzany czy już oskarżony ma prawo do posiadania obrońcy, zaś pokrzywdzony ma prawo korzystać z pomocy pełnomocnika.
Zasadniczo rola adwokata lub radcy prawnego w postępowaniu karnym jest uzależniona od tego czy staje on w roli oskarżyciela (posiłkowego, prywatnego) pokrzywdzonego czy obrońcy oskarżonego.
Prawnik jako oskarżyciel
Jako pełnomocnik oskarżyciela prawnik ma za zadanie doprowadzić do skazania i naprawienia szkody jaką jego mocodawca odniósł w wyniku przestępczych działań oskarżonego. W takim postępowaniu pełnomocnik staje ramię w ramię z prokuratorem, którego wspiera zarówno przy zbieraniu materiału dowodowego, tworzeniu, wniesieniu i popieraniu aktu oskarżenia, jak też w samym postępowaniu sądowym. Nie ma co ukrywać że wspieranie pracy prokuratora sprowadza się w dużej mierze do przejęcia jego roli w procesie.
Oskarżyciel publiczny mając u boku wsparcie w osobie profesjonalisty, bardzo często ogranicza swój udział w postępowaniu do minimum, czyli obecności na sali rozpraw. Bierna postawa prokuratora otwiera pole do działań adwokata lub radcy prawnego, który przyjmuje rolę czynnego oskarżyciela i korzystając z możliwości stawiania pytań, zgłaszania wniosków dowodowych oraz analizy akt może doprowadzić do skutecznego skazania. Dlatego też korzystanie z pełnomocników w postępowaniu karnym ma doniosłą rolę, niemalże tak ważną jak korzystanie z obrońcy.
Prawnik jako obrońca
Zadaniem skutecznego obrońcy natomiast jest aktywny i rozsądny udział w każdej czynności, której skutki mogą rozciągać się na całe postępowanie. Kolokwialnie rzecz ujmując, obrońca jest od tego aby już przy pierwszej czynności, jaką na ogół jest postawienie zarzutów, wykorzystać znane mu sposoby na zdezorientowanie organów ścigania. Sprawny obrońca doskonale wie jak pokierować czynnością przesłuchania tak aby podejrzany nie powiedział niczego co może być użyte przeciw niemu.
Nadto jeżeli osoba podejrzana zostaje zatrzymana zanim jeszcze zostaną jej przedstawione zarzuty, to obrońca ma za zadanie dopilnować tego aby zatrzymanie nie było bezpodstawnie przedłużane ponad 48 godzin. Obrońca ma możliwość uzyskania kontaktu z organem który dokonał zatrzymania lub na polecenie którego go dokonano i uzyskać informacje na temat tego co z daną osobą będzie się dalej działo. Taka wiedza jest czasami bezcenna dla rodziny, która otrzymuje jedynie zdawkowe informacje, a czasem nie otrzymuje ich wcale.
W momencie zatrzymania, postawienia zarzutów i zastosowania ewentualnych środków zabezpieczających w postaci tymczasowego aresztowania, to obrońca wskazuje rodzinie jakie działania może podjąć aby nawiązać kontakt z podejrzanym, przekazać paczkę do aresztu itp., nadto obrońca korzystając ze swoich uprawnień może złożyć zażalenie na zastosowanie aresztu. Obrońca może za zgodą prokuratora osobiście kontaktować się z podejrzanym w trakcie całego aresztu, rodzina może to czynić na ogół raz w miesiącu przez godzinę.
W trakcie postępowania przygotowawczego obrońca bierze udział w każdej czynności. Obrońca przesłuchuje świadków, uczestniczy w oględzinach czy eksperymentach procesowych. Swoją obecnością nie tylko mobilizuje organy ścigania do dokładności i rzetelności, ale i gwarantuje działania lege artis.
Po zgromadzeniu materiału dowodowego prokurator kieruje akt oskarżenia do sądu. Obrońca już na tym etapie może podjąć polemikę z trafnością stawianych zarzutów, kwestią przedawnienia czy zmniejszenia ewentualnej odpowiedzialności. Odpowiedź na akt oskarżenia, to pierwszy moment kiedy obrońca może rozpocząć działania zmierzające do umorzenia postępowania, uniewinnienia lub orzeczenia kary w najniższym możliwym wymiarze.
Prawo karne: zarzuty karne najczęściej stawiane przedsiębiorcom
Przedsiębiorcom najczęściej stawiane są zarzuty z poniższych artykułów Kodeksu Karnego:
- pranie brudnych pieniędzy– art. 299 KK,
- niezaspokojenie roszczeń wierzyciela– art. 300 KK,
- pozorne bankructwo– art. 301 KK,
- fałsz materialny dokumentu w postaci faktury– art. 270a KK,
- fałsz intelektualny– art. 271 KK,
- fałsz intelektualny dokumentu w postaci faktury– art. 271a KK.
Istota i waga działań obrońcy
Istotą działań obrońcy jest poznanie rzeczywistości i ustalenie czy możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności jego klienta. To obrońca ma podjąć działania, które w jak najpełniejszym stopniu będą zabezpieczały interes jego klienta, prowadzić i czuwać nad tokiem czynności i zasiewać ziarno wątpliwości w rozważaniach sądu co do winy.
Zawsze istnieje bowiem pewien element dowolności w ustaleniach, uzależniony od percepcji indywidulanej. Niekiedy nawet z pozoru błahe elementy stanu faktycznego odgrywają kluczową rolę w procesie dowodzenia.
Doświadczony obrońca to taki który wie o co i jak zapytać, ale też nie zadaje zbędnych pytań. Obrońca ma przede wszystkim wyprzedzać o krok sąd i prokuratora w swoich działaniach. To obrońca szuka i z powodzeniem powinien znajdować kontrdowód. To obrońca ma odważnie postulować brak winy oskarżonego, oczywiście nie godząc swoimi słowami czy czynami w powagę sądu i godność innych uczestników postępowania.
Reasumując rola obrońcy w ustaleniu rzeczywistości jest nieodzowna, zaś jego wiedza i umiejętności mają przekładać się na pozycję oskarżonego.
