Przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania w świetle O.p.
Przedawnienie zobowiązania podatkowego jest instytucją, która wyznacza organom podatkowym ramy czasowe kontroli podatkowych i weryfikacji przedsiębiorców. Podatnikom daje natomiast pewność, że do pewnych okresów fiskus nie będzie już wracał. Zasadniczo termin przedawnienia zobowiązań podatkowych wynosi 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Po upływie tego terminu organy podatkowe nie mogą już kwestionować rozliczeń podatkowych. Innymi słowy, przedsiębiorcy mogą uznać te okresy za „zamknięte”. Ordynacja podatkowa przewiduje jednak szereg sytuacji, po nastąpieniu których ten okres może zostać przedłużony.
Zawieszenie a przerwanie
Okres przedawnienia może zostać wydłużony wskutek zawieszenia albo przerwania biegu terminu przedawnienia. Różnicą są nie tylko przesłanki powodujące powstanie tych sytuacji, ale także sposób liczenia terminu po ich ustąpieniu. W uproszczeniu w przypadku zawieszenia można stwierdzić, że okres przedawnienia „wydłuża się” o okres biegu zawieszenia. Przy przerwaniu biegu terminu przedawnienia terminy liczy się od nowa od daty ustąpienia przesłanek wymienionych w przepisach.
Z powyższego wynika zatem, że w przypadku przerwania konsekwencje dla podatnika mogą być dużo bardziej dotkliwe niż w przypadku zawieszania. Należy jednak pamiętać, że inne są przesłanki zaistnienia każdej z tych sytuacji. W związku z tym przerwanie biegu terminu przedawnienia jest częstą przyczyną sporów pomiędzy podatnikami a fiskusem.
Ogłoszenie upadłości
Jedną z przesłanek przerwania biegu terminu przedawnienia wynikającą z art. 70 § 3 oraz 3a O.p. jest ogłoszenie upadłości. Termin ten biegnie na nowo po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.
W tym przypadku warto wskazać na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 6 czerwca 2018 r. (sygn. I SA/Gl 47/18), w którym WSA wskazał, że: „…ustawodawca nie uzależnił przerwania biegu terminu przedawnienia od stanu upadłości, ale jej ogłoszenia, czyli konkretnego zdarzenia, jakim jest wydanie w tym przedmiocie postanowienia przez sąd powszechny”. Postępowanie dotyczyło tzw. upadłości konsumenckiej. Sąd zaznaczył, że sytuacja taka dotyczyć może jedynie zobowiązań podatkowych, które istnieją i są wymagalne w dacie postanowienia o upadłości. Tylko wtedy bieg terminu może zostać przerwany. Sama trudna sytuacja finansowa firmy nie jest powodem do zastosowania instytucji przerwania biegu terminu przedawnienia.
Wniesienie środka egzekucyjnego
Kolejną sytuacją, kiedy bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany, jest w myśl art. 70 § 4 O.p. zastosowanie środka egzekucyjnego, pod warunkiem, że podatnik został o nim poinformowany. W tych sytuacjach termin biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 czerwca 2019 r. (sygn. II FSK 2184/17) zwrócił uwagę, że zasadniczo zawiadomienie dłużnika może nastąpić w dowolny sposób, o ile umożliwia przekazanie wszelkich niezbędnych danych. Z kolei dłużnik nie ma obowiązku sam dokonywać jakichkolwiek ustaleń w tym zakresie. Dodatkowo NSA potwierdził w tym wyroku, że ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wyklucza przedawnienia zobowiązania podatkowego zabezpieczonego tę hipoteką. Innymi słowy, jeżeli zobowiązanie nie jest wymagalne, to ustanowienie hipoteki niewiele wniesie, gdyż w tej sytuacji nie będzie spełniona podstawowa przesłanka do przerwania biegu terminu.
W innej sprawie WSA w Gliwicach (wyrok z dnia 22 maja 2019 r., sygn. I SA/Gl 1207/18) wskazał, że umorzenie postępowania egzekucyjnego wskutek uchylenia postanowienia o nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności powoduje unicestwienie materialnoprawnych warunków zastosowania przerwania biegu terminu przedawnienia. Innymi słowy, w takich sytuacjach uznaje się, że do przerwania biegu przedawnienia w rozumieniu przepisów O.p. nie doszło.
Podsumowanie
Podsumowując, przerwanie biegu terminu przedawnienia ma poważniejsze skutki dla podatników niż zawieszenie terminu przedawnienia. Główną konsekwencją przerwania biegu terminu przedawnienia jest rozpoczęcie na nowo jego biegu. Ordynacja podatkowa przewiduje dwa przypadki, kiedy dochodzi do przerwania biegu terminu przedawniania oraz określa przesłanki dla każdej z nich. Pięcioletni termin przedawnienia zobowiązania podatkowego zaczyna biec na nowo, poczynając od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego lub po dniu zastosowania środka egzekucyjnego. Z powyższego wynika zatem, że przerwanie biegu terminu przedawnienia wydłuża jego okres, a w konsekwencji także czas trwania odpowiedzialności podatkowej.
2020-01-14 Kancelaria Prawna Skarbiec
