Przyszłość interpretacji podatkowych

Co do zasady instytucja indywidualnych interpretacji podatkowych stanowi swoiste porozumienie między organem a podatnikiem odnośnie do określonego traktowania pewnych zdarzeń na potrzeby podatkowe. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że znaczenie prawne interpretacji indywidualnych jest ściśle powiązane z możliwością zrealizowania i wykorzystania związanej z nią ochrony prawnej (por. wyrok NSA z 5 kwietnia 2012 r., sygn. I FSK 1070/11). Tak więc pomimo że interpretacje indywidualnie nie są formalnie wiążące dla organów orzekających w sprawach podatkowych, to zastosowanie się do nich przez podatnika, na rzecz którego zostały wydane, daje mu ochronę prawną, która powinna być w prawie i postępowaniu podatkowym przestrzegana i uwzględniana.

Istotną cechą interpretacji podatkowych jest ich indywidualny charakter, który daje gwarancję prawną określonemu podatnikowi w zakresie zdarzeń ujawnionych fiskusowi. Jeżeli więc podatnik przedstawi kompletny stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe, organ podatkowy powinien zająć określone stanowisko. Zastosowanie się do tego stanowiska, bez względu na to, czy jest ono prawidłowe, czy nie, nie może podatnikowi szkodzić (por. wyrok NSA z dnia 10 kwietnia 2015 r., sygn. akt II FSK 2357/13). Sądy podkreślają jednak, że interpretacja indywidualna zawsze musi być wydana w konkretnej sprawie, tj. musi posiadać cechy indywidualne. W przeciwnym wypadku staje się jedynie opinią fiskusa odnośnie do zagadnienia podatkowego, o ile ten zdecyduje się zająć stanowisko. Zatem abstrakcyjne, warunkowe czy wielowariantowe przedstawienie sytuacji we wniosku nie daje podatnikom żadnej ochrony (por. wyrok NSA z 18 maja 2016 r., sygn. akt II FSK 924/14 czy wyrok NSA z 27 września 2013 r., sygn. akt II FSK 330/12). W związku z powyższym, aby interpretacja indywidualna dawała ochronę, stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe powinno być opisane w sposób jasny, precyzyjny, dokładny i indywidualny. Brak wyraźnego i zindywidualizowanego opisu stanu faktycznego czy zdarzenia przyszłego, stanowiącego podstawę kwalifikacji prawnopodatkowej, w ramach procesu wydawania interpretacji indywidualnej oznacza, że nie można oczekiwać od organu podatkowego odpowiedzi na postawione pytania (por. wyrok NSA z 15 grudnia 2016 r., sygn. akt I FSK 745/15).

Bardzo ważne dla funkcji gwarancyjnej są daty zaistnienia zdarzenia podatkowego, wydania interpretacji i jej doręczenia. Przykładowo w wyroku z dnia 21 listopada 2017 r., sygn. II FSK 3029/15, NSA zaaprobował stanowisko, zgodnie z którym podatnik, który w myśl nieprawidłowej – jak później stwierdzono – interpretacji nie musiał płacić podatku, a po jej zmianie już musiał go uiścić wraz z odsetkami. NSA wskazał, że zdarzenie w postaci sprzedaży prawa wieczystego użytkowania nieruchomości nastąpiło przed doręczeniem pozytywnej dla podatnika interpretacji, która następnie została usunięta z obrotu prawnego (doręczono zmienioną interpretację). W konsekwencji podatnik został nie tylko pozbawiony ochrony prawnej wynikającej z pierwotnej interpretacji, ale także dodatkowo musiał uiścić należne odsetki.

Z kolei w świeżym wyroku, sygn. I FSK 293/17, NSA wskazał, że „gwarancja podatkowa” udzielona przez fiskusa w ramach indywidualnej interpretacji nie może być jedynie papierowa. Oznacza to, że fiskus w czasie kontroli nie może podejmować wyłącznie działań mających na celu wykazanie, że podatnik w sposób niepełny przedstawił stan faktyczny czy zdarzenie przyszłe we wniosku o interpretację. W ocenie NSA nie do przyjęcia jest fakt, iż najpierw fiskus wydaje interpretację, a potem w postępowaniu wymiarowym, próbując ją podważyć, uznaje, że stan faktyczny opisany we wniosku różni się od stanu rzeczywistego. Jest to precedensowy wyrok NSA, który z pewnością wpłynie na wzrost znaczenia funkcji gwarancyjnej interpretacji indywidualnej.

Inne podejście daje się jednak zaobserwować po stronie fiskusa. W odpowiedzi na interpelację nr 28059 z dnia 14 grudnia 2018 r. w sprawie indywidualnych interpretacji podatkowych Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów wyjaśnił, że „Ogromna i narastająca z roku na rok (a mierzona już setkami tysięcy) liczba wydanych interpretacji indywidualnych nie sprzyja przecież jasności i pewności prawa z punktu widzenia przeciętnego podatnika szukającego informacji o swojej sytuacji podatkowej”. Słowa te mogą oznaczać zmianę polityki Ministerstwa w zakresie indywidualnych interpretacji podatkowych. Z dalszej części odpowiedzi Ministerstwa wynika, że planowane jest wydawanie większej liczby interpretacji ogólnych oraz objaśnień podatkowych, co ma przyczynić się do zmniejszenia liczby wydawanych interpretacji indywidualnych, poprzez wyjaśnienie wątpliwości w zakresie podejścia fiskusa.

Z powyższych rozważań na temat funkcji gwarancyjnej indywidualnych interpretacji podatkowych można wysnuć wniosek, że celem fiskusa jest ograniczenie zastosowania tego narzędzia zarządzania ryzykiem podatkowym w firmach, z uwagi na jego nadużywanie. Z takim podejściem nie chcą się zgodzić sądy administracyjne, choć ich stanowisko zmieniło się i obecnie jest znacznie bardziej restrykcyjne, niż jeszcze kilka lat temu. Pomimo to indywidualne interpretacje podatkowe dalej są powszechną metodą zabezpieczenia działalności przed negatywnymi skutkami podatkowymi. Powinny być jednak przygotowywane z jeszcze większą precyzją i dokładnością. Dlatego wydaje się rozsądne zlecenie przygotowania wniosków o indywidualną interpretację podatkową profesjonalistom.

2019-02-26 Kancelaria Prawna Skarbiec