Szczególne procedury rozliczania VAT przy świadczeniu usług turystyki

W art. 119 ustawy o VAT ustawodawca odniósł się do szczególnej procedury przy świadczeniu usług turystyki, wskazując jak w takich przypadkach kalkulować podstawę opodatkowania, kto może z niej skorzystać oraz na jakich warunkach.

Podstawą opodatkowania w przypadku tej procedury jest marża, rozumiana jako różnica pomiędzy kwotą, którą ma zapłacić nabywca usługi a faktycznymi kosztami poniesionymi przez podatnika w związku ze świadczoną usługą dla bezpośredniej korzyści turysty.

W celu skorzystania z tej procedury powinno się spełnić następujące warunki: podatnik działa na rzecz nabywcy usługi we własnym imieniu i na własny rachunek oraz nabywa usługi dla bezpośredniej korzyści turysty.

W przypadku nabycia towarów i usług dla bezpośredniej korzyści turysty podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego z takich faktur.

Jeżeli podatnik poza świadczeniami dla bezpośredniej korzyści turysty wykonuje również tzw. usługi własne, wtedy podstawę opodatkowania ustala się odrębnie w odniesieniu do usług nabywanych dla bezpośredniej korzyści turysty oraz usług własnych (w tym przypadku obowiązują zasady ogólne ustalania podstawy opodatkowania określone w art. 29a ustawy o VAT).

Ustawodawca nie definiuje pojęcia „turysty”, przez co pojęcie to zostało dookreślone w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przykładowo w wyroku WSA w Szczecinie z dnia 28 listopada 2018 r., sygn. I SA/Sz 749/18, jako turystę określono osobę podróżującą do innej miejscowości znajdującej się poza stałym miejscem pobytu, na okres nieprzekraczający 12 miesięcy, dla której celem podróży nie jest podjęcie stałej pracy i która korzysta z noclegu przynajmniej przez jedną noc.

Zatem nie są to tylko usługi świadczone w celach wypoczynkowych, poznawczych czy rozrywkowych. W przywołanym wyroku WSA wskazał, że usługi turystyczne to także wyjazdy językowe czy zagraniczne studia.

Dodatkowo ustawodawca, jak słusznie podkreślił NSA w wyroku z dnia 6 lipca 2018 r., sygn. I FSK 1578/16, nie ograniczył korzystania z procedury marży tylko do osób fizycznych. Zatem zastosowanie procedury jest niezależne od nabywcy tej usługi (przykładowo instytucja, przedsiębiorca, biuro podróży).

Pod pojęciem „usług dla bezpośredniej korzyści turysty” należy rozumieć nabycie przez podatnika takich świadczeń jak transport, zakwaterowanie, wyżywienie czy ubezpieczenie.

Drugim warunkiem skorzystania z tej procedury jest działanie we własnym imieniu i na własny rachunek. Przykładowo działanie w imieniu i na rzecz touroperatora nie uprawnia podatnika do skorzystania z tej procedury (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 kwietnia 2017 r., sygn. III SA/Wa 560/16).

Zapisy te dotyczą w szczególności odpowiedzialności za podejmowane działania i świadczenia turystyczne, która nie może być przenoszona na nabywcę usługi. Problem taki może wystąpić przykładowo w przypadku agencji marketingowych organizujących wyjazdy dla klientów swoich kontrahentów. Błędnie sformułowana umowa i zakresy odpowiedzialności mogą w takim przypadku prowadzić do negatywnych konsekwencji podatkowych. Oczywiście usługi nabywane przez usługobiorcę powinny być nabywane na rzecz turysty.

Zgodnie z art. 119 ust. 3a ustawy o VAT w przypadku zastosowania procedury marży dla biur podróży podatnik zobowiązany jest prowadzić ewidencję, w której uwzględni wydatkowane kwoty dla bezpośredniej korzyści turysty. Dodatkowo powinien on posiadać dokumentację potwierdzającą te kwoty. W przypadku świadczenia usług dla bezpośredniej korzyści turysty i usług własnych podatnik zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji umożliwiającej wyodrębnienie kwot oddzielnie.

W przypadku rozliczenia usługi turystycznej w procedurze marży problematyczne jest otrzymywanie zaliczek oraz jej dokumentowanie. Co do zasady w takich sytuacjach podatnik nie powinien czekać do momentu ostatecznego rozliczenia i skalkulowania marży. Zgodnie z poglądem NSA wyrażonym w wyroku z dnia 18 lipca 2019 r., sygn. I FSK 165/16, podatnik powinien oszacować koszty i przychody, jakie poniesie w związku ze świadczeniem usług turystyki, a następnie na tej podstawie skalkulować marżę.

W przypadku, gdy podatnik zapozna się już z ostateczną marżą, będzie zobowiązany do korekty podatku. W podobnym tonie wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-422/17 (wyrok z dnia 19 grudnia 2018), gdzie wskazał, że jeżeli podatnik nie poniósł jeszcze żadnych kosztów w związku ze świadczeniem usług turystyki lub poniósł tylko część kosztów, powinien skalkulować szacowane koszty, uwzględniając dotychczas poniesione koszty, koszty wynikające z umów, a pozostałą część oszacować w oparciu o swoje dotychczasowe doświadczenie.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec