Warunki konieczne do założenia podatkowej grupy kapitałowej w CIT

Zgodnie z art. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych PGK mogą tworzyć co najmniej dwie spółki prawa handlowego mające osobowość prawną (spółka akcyjna albo spółka z o.o.). Wszystkie podmioty tworzące PGK muszą mieć siedzibę działalności na terytorium Polski oraz kapitał zakładowy o przeciętnej wartości 500 tys. zł przypadający na każdą ze spółek.

Kolejny warunek dotyczy struktury właścicielskiej spółek w ramach podatkowej grupy kapitałowej. Jednakże spółka dominująca powinna posiadać bezpośredni udział w kapitale zakładowym spółek zależnych w wysokości 75%. Ponadto spółki zależne nie mogą posiadać udziałów w kapitale zakładowym innych spółek zależnych. Ostatni warunek dotyczy braku zaległości we wpłatach podatków stanowiących dochód budżetu państwa.

Elementem niezbędnym PGK jest umowa o utworzeniu PGK, która obligatoryjnie musi być zawarta w formie aktu notarialnego na okres co najmniej 3 lat. Okres ten nie może być przedłużony w drodze aneksu. W tym celu należy zawrzeć nową umowę oraz poinformować o tym urząd.

Ponadto umowa musi być zarejestrowana przez naczelnika odpowiedniego urzędu skarbowego (i potwierdzona decyzją naczelnika w tym zakresie). W tym celu należy w terminie przynajmniej 45 dni przed rozpoczęciem roku podatkowego PGK zgłosić ten fakt do urzędu. Zgłoszenia dokonuje spółka dominująca według właściwości swojego urzędu skarbowego.

Umowa taka powinna zawierać w szczególności wykaz spółek tworzących PGK oraz wysokość ich kapitału zakładowego, informację o udziałowcach i wysokości ich udziałów, określenie czasu trwania umowy oraz przyjętego roku podatkowego.

Po rejestracji umowy w urzędzie skarbowym nie może być ona rozszerzona o kolejne podmioty ani nie może być pomniejszona o którąkolwiek ze spółek, chyba że dojdzie do restrukturyzacji (połączenia, przejęcia). W przypadku jakichkolwiek zmian w kapitale zakładowym spółka dominująca powinna dokonać odpowiedniego zgłoszenia w urzędzie skarbowym.

Po pierwsze, aby utrzymać status podatkowej grupy kapitałowej, spółki przez cały czas trwania umowy PGK powinny przestrzegać jej zapisów, w szczególności w zakresie relacji właścicielskich, składu grupy oraz kapitału zakładowego. W przeciwnym razie PGK może zostać rozwiązana.

Co więcej, w celu utrzymania statusu podatkowej grupy kapitałowej spółki ją tworzące od daty utworzenia podatkowej grupy kapitałowej nie powinny korzystać ze zwolnień podatkowych z działalności prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, a także z innych zwolnień z podatku dochodowego określonych odrębnymi ustawami. Ponadto żaden podmiot nie może w transakcjach kontrolowanych narzucać warunków nierynkowych podmiotom powiązanym niewchodzącym w skład grupy.

Ponadto ustawodawca określił minimalny dochód takiej grupy w ciągu roku podatkowego wynoszący co najmniej 2% przychodów. Chodzi o to, aby PGK efektywnie płaciła podatek, pomimo że część podmiotów tworzących taką grupę ponosiłaby straty. Problem z realizacją tego warunku może wystąpić zwłaszcza w sytuacji kryzysu, gdy dochody spółek spadają szybciej niż przychody.

Zgodnie z ustawą o CIT to spółka dominująca reprezentuje całą grupę w zakresie obowiązków wynikających z ustawy o CIT, a także z Ordynacji podatkowej. Dlatego jest ona zobowiązana do obliczenia i deklarowania podatku dochodowego oraz obliczenia zaliczek na podatek.

Można zatem przyjąć pewne uproszczenie, że spółki tworzące PGK stają się jednym podatnikiem podatku CIT. Powyższe więc umożliwia kompensowanie zysków i strat podmiotów wchodzących w skład grupy, przez co możliwe jest osiągnięcie wyższej efektywności podatkowej, czyli w efekcie podmioty zapłacą mniejszy podatek.

Efektywność ta polega na możliwości rozliczenia strat generowanych przez jeden podmiot na bieżąco z zyskami innego, a nie w czasie albo w ogóle na braku możliwości takiego rozliczenia. Podatnicy nie muszą w takich sytuacjach dokonywać sztucznych transakcji transferujących zyski pomiędzy spółkami, niosących za sobą duże ryzyko podatkowe.

Jeżeli wystąpiły zmiany w stanie faktycznym uniemożliwiające rozliczenia w ramach podatkowej grupy kapitałowej, wtedy dzień poprzedzający wystąpienie takiej zmiany jest ostatnim dniem funkcjonowania podatkowej grupy kapitałowej oraz ostatnim dniem roku podatkowego.

Dzień zmiany jest pierwszym dniem roku podatkowego dla każdej ze spółek wchodzących w skład podatkowej grupy kapitałowej. Ponadto spółki tworzące PGK mają obowiązek w terminie 3 miesięcy od daty utraty prawa do statusu PGK rozliczyć podatek dochodowy za okres od drugiego roku podatkowego poprzedzającego dzień utraty statusu podatnika przez PGK. W uproszczeniu oznacza to, że po utracie statusu podatnika przez PGK każda ze spółek ma 3 miesiące na rozliczenia z fiskusem, tak jakby PGK w ogóle nie istniała.

Dotyczy to kalkulacji i wpłaty podatku, ale także zaliczek na podatek. Konieczność dokonania wstecznych rozliczeń w przypadku utraty statusu PGK wiąże się z dużym ryzykiem nie tylko operacyjnym, ale także finansowym. W przypadku utraty przez PGK statusu podatnika naczelnik wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie decyzji akceptującej umowę PGK.

Ponadto w przypadku utraty przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika spółki ją tworzące nie mogą założyć kolejnej podatkowej grupy kapitałowej wcześniej niż po upływie roku podatkowego następującego po roku kalendarzowym, kiedy PGK utraciła swój status w przypadku niedochowania warunku rentowności oraz po upływie 3 lat w pozostałych przypadkach.

Podsumowując, z uwagi na konsekwencje podatkowe oraz ryzyka i korzyści związane z funkcjonowaniem podatkowej grupy kapitałowej, decyzja o jej utworzeniu powinna być bardzo dokładnie przemyślana, z uwzględnieniem zmieniających się warunków ekonomicznych, gospodarczych, prawnych czy podatkowych w minimum 3-letnim horyzoncie czasowym.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec