Zarzut udziału w karuzeli VAT
Oszustwa karuzelowe VAT (ang. VAT carousel fraud, Missing Trader Intra-Community fraud, MTIC; niem. Karussellbetrug; fr. fraude carrousel à la TVA), wyrafinowana forma oszustwa podatkowego polegająca na wykorzystaniu strukturalnych słabości systemów podatku od wartości dodanej, szczególnie zerowej stawki VAT dla transakcji transgranicznych w zintegrowanych strefach gospodarczych.
Mechanizm działania i istota zjawiska
Oszustwo karuzelowe stanowi cykliczny łańcuch fikcyjnych transakcji zaprojektowany dla wykorzystania zróżnicowanego traktowania dostaw krajowych i transgranicznych w systemach VAT. Nazwa pochodzi od karuzelowego, okrężnego ruchu towarów i dokumentacji przez wiele jurysdykcji i podmiotów, tworząc wzorzec powtarzalny w nieskończoność aż do wykrycia przez organy podatkowe.
Fundamentalny mechanizm opiera się na czterostopniowym procesie. W pierwszym etapie znikający podatnik (ang. missing trader) w kraju docelowym nabywa towary od dostawcy w innej jurysdykcji bez płacenia VAT, wykorzystując przepisy o zastosowaniu zerowej stawki dla dostaw wewnątrzwspólnotowych. Następnie znikający podatnik sprzedaje towary krajowo, pobierając VAT od nabywców, lecz znika bez odprowadzenia pobranego podatku do organów. Towary przechodzą przez jeden lub więcej podmiotów buforowych – które mogą być wspólnikami w procederze bądź też przedsiębiorcami nieświadomymi oszukańczego schematu, ale nie zachowującymi należytej ostrożności – zanim dotrą do brokera eksportowego. Ostatecznie podmiot końcowy eksportuje towary z powrotem do pierwotnej jurysdykcji, żądając zwrotu VAT na podstawie zerowej stawki eksportowej, zamykając okrężny wzorzec obiegu.
W rzeczywistości towary czy usługi pełnią jedynie rolę wehikułu dla transferu VAT, podczas gdy same transakcje pozbawione są rzeczywistej treści gospodarczej. Stanowią one wyłącznie fasadę umożliwiającą odliczenie podatku lub wystąpienie o jego zwrot, mimo że na wcześniejszym etapie łańcucha dostaw podmiot określany jako „znikający podatnik” nie odprowadził należnego VAT do organów skarbowych.
Geneza historyczna i rozwój
Geneza oszustw karuzelowych VAT sięga 1993 roku, gdy zniesienie granic fiskalnych w Unii Europejskiej wprowadziło przejściowy system podatku od wartości dodanej. System ten, oparty na zerowej stawce dla dostaw wewnątrzwspólnotowych połączonej z mechanizmem odroczonej płatności, miał ułatwić integrację jednolitego rynku przy zachowaniu autonomii krajowych systemów podatkowych. Paradoksalnie, ta konstrukcja stworzyła strukturalną lukę systemową, która stała się fundamentem dla rozwoju schematów oszukańczych.
W początkowej fazie przestępcy koncentrowali się na towarach charakteryzujących się wysokim stosunkiem wartości do masy – telefonach komórkowych czy procesorach komputerowych. Taki wybór przedmiotu oszustwa pozwalał maksymalizować zyski przy jednoczesnej minimalizacji wyzwań logistycznych związanych z fizycznym przemieszczaniem towarów.
Ewolucja metod przestępczych doprowadziła do powstania bardziej wyrafinowanych wariantów wykorzystujących towary, których przepływ jest trudny do zweryfikowania, oraz usługi o charakterze niematerialnym, gdzie kontrola łańcucha transakcji staje się praktycznie niemożliwa.
Eksploatacja rynku uprawnień do emisji CO₂ osiągnęła bezprecedensową skalę. Według raportu Corporate Watch, przestępcy zakładali rachunki handlowe w krajowych rejestrach emisji, wykorzystując niematerialny charakter uprawnień. Międzynarodowy Fundusz Walutowy odnotował w 2009 roku masowe oszustwa związane ze zwrotami VAT w handlu certyfikatami węglowymi. Przypadek Deutsche Bank, obejmujący 145 milionów euro nieuprawnionych roszczeń o zwrot VAT, ilustruje skalę pojedynczych operacji. Najbardziej alarmujące dane pochodzą od Europolu, który oszacował, że w niektórych państwach członkowskich UE nawet 90% wolumenu obrotu na rynku węglowym było powiązane z działalnością przestępczą. Łączne straty Unii Europejskiej z tytułu oszustw w handlu uprawnieniami do emisji wyniosły 5 miliardów euro.
Wykorzystanie usług niematerialnych stanowi kolejny etap ewolucji oszustw karuzelowych. Jak wskazuje Międzynarodowy Fundusz Walutowy, przestępcy świadomie przeszli na transgraniczny handel usługami, których niematerialna natura znacząco utrudnia kontrolę przepływów. Międzynarodowe Biuro Dokumentacji Fiskalnej potwierdza, że oszustwa karuzelowe wykroczyły poza handel towarami, obejmując również usługi, które mogą być przedmiotem obrotu bez konieczności fizycznego przemieszczania, co czyni wykrywanie nadużyć szczególnie trudnym dla organów ścigania.
Ramy prawne i odpowiedź organów ścigania
Odpowiedź Unii Europejskiej ewoluowała poprzez wielokrotne inicjatywy legislacyjne i administracyjne. Wzmocniona współpraca administracyjna między państwami członkowskimi poprzez ulepszone mechanizmy dzielenia informacji i systemy wymiany danych w czasie rzeczywistym stanowi podstawę działań. System wymiany informacji VAT (VIES) umożliwia transgraniczną weryfikację statusu rejestracji VAT i legitymacji transakcji. Analiza sieci transakcyjnych zapewnia zautomatyzowane narzędzia eksploracji danych łączące platformy podatkowe państw członkowskich dla wykrywania oszustw niemal w czasie rzeczywistym.
Przełomowa decyzja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Kittel ustanowiła fundamentalną zasadę, że podatnicy nie mogą żądać odliczeń VAT, jeśli wiedzieli lub powinni byli wiedzieć, że ich transakcje były połączone z oszustwem. Ta zasada stała się kamieniem węgielnym działań obronnych administracji fiskalnych, umożliwiając organom odmowę zwrotów VAT firmom uczestniczącym w oszukańczych łańcuchach dostaw. Standardem stało się także nakładanie solidarnej odpowiedzialności na podmioty, które powinny były wykryć oszukańcze połączenia, oraz zastosowanie kar retrospektywnych sięgających 100% zaangażowanego VAT.
Współczesne strategie antykaruzelowe coraz bardziej polegają na instrumentach z zakresu prawa karnego, w szczególności na radykalnych środkach dedykowanych do zwalczania przestępczości zorganizowanej. Rozszerzone mechanizmy konfiskaty umożliwiają zajęcie aktywów pochodzących z operacji oszustw karuzelowych. Zwiększone kary z maksymalnymi wyrokami sięgającymi 25 lat pozbawienia wolności są zastrzeżone dla operacji przestępczych na dużą skalę przekraczających określone progi kwotowe. Międzynarodowe ramy współpracy poprzez Europol, Eurojust i Prokuraturę Europejską ułatwiają transgraniczne śledztwa.
Zarządzanie ryzykiem i zgodność
Legalne przedsiębiorstwa muszą implementować kompleksowe ramy należytej staranności dla uniknięcia nieumyślnego zaangażowania w karuzele VAT. Wzmocniona weryfikacja dostawców włączając walidację rejestracji VAT, weryfikację substancji biznesowej i identyfikację rzeczywistej własności.
Przedsiębiorcy biorąc udział w złożonych łańcuchach dostaw mogą zostać oskarżeni o świadome uczestnictwo w karuzeli VAT, nawet gdy świadomości takiego uczestnictwa nie mają. Kancelaria Skarbiec oferuje kompleksową pomoc prawną osobom objętym zarzutami udziału w karuzeli VAT. Specjalizujemy się w sprawach związanych z podatkiem VAT oraz posiadają wiedzę i umiejętności niezbędne do skutecznej obrony klientów w tego typu sprawach.
Oferujemy wsparcie na każdym etapie postępowania w zakresie rozliczeń w podatku VAT, począwszy od postawienia zarzutów, poprzez reprezentację klienta w toku śledztwa i w sądzie aż po doradztwo w zakresie wniesienia apelacji i przy sporządzeniu kasacji. Naszym celem jest osiągnięcie jak najlepszego rezultatu dla naszych klientów, aby zapewnić im wyrok uniewinniający bądź jak najmniejsze konsekwencje prawne związane z zarzutami udziału w karuzeli VAT.
Dzięki naszemu doświadczeniu oraz znajomości prawa podatkowego i karnego, jesteśmy w stanie skutecznie bronić naszych klientów, zapewniając im profesjonalne wsparcie i reprezentację prawną.
Zarzut udziału w karuzeli VAT – publikacje Kancelarii Skarbiec
2021-10-08: Przedsiębiorca z tzw. branży wrażliwej został oskarżony przez naczelnika urzędu skarbowego o uczestnictwo w oszustwie karuzelowym w handlu sprzętem elektronicznym. Reprezentowany przez radcę prawnego Roberta Nogackiego z warszawskiej Kancelarii Prawnej Skarbiec podatnik zdołał częściowo obalić zarzuty organu i odzyskać część kilkusettysięcznego zwrotu VAT. Pół roku później skutecznie zakwestionował również pozostałe ustalenia naczelnika i chociaż decyzja uchylająca wydana przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie nakazała organowi I instancji rozpatrzeć sprawę jeszcze raz, to jednocześnie punktowała liczne nieprawidłowości w działaniu naczelnika, na czele z niewykazaniem przez niego, iż faktury, którymi posługiwał się przedsiębiorca, były nierzetelne.
Organ oskarżył przedsiębiorcę o udział w karuzeli VAT, ukrywając przed nim część dokumentów
2020-01-13: „Odebranie przez organ podatkowy stronie postępowania podstawowych jej praw w postaci odmowy ujawnienia części dokumentacji musi być wnikliwie, konkretnie i wyczerpująco uzasadnione tak, aby nie naruszać naczelnej zasady budowania zaufania do organów podatkowych” – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 listopada 2019 r., w sprawie, w której organy oskarżyły przedsiębiorcę o udział w karuzeli VAT, utajniając przed nim część zgromadzonych w toku kontroli podatkowej dokumentów (sygn. I FSK 1520/19).
Jeżeli organ twierdzi, że transakcja była pozorna, powinien to wykazać
2019-10-16: Organy podatkowe posądziły firmę o świadomy udział w karuzeli VAT. Nie udowodniły jednak, że towar będący przedmiotem obrotu nie był w rzeczywistości dostarczany i odbierany. Wręcz przeciwnie, wykazana przez nie argumentacja prowadziła do wniosku, że towar ten faktycznie istniał i był przedmiotem dostawy. Dlatego też sąd administracyjny, uchylając decyzję organów, na skutek wniesionej przez spółkę skargi, pouczył: „Jeżeli organ podatkowy stoi na stanowisku, że transakcja była pozorna albo dokonano jej w celu obejścia prawa, powinien to wskazać oraz wykazać w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia (…)” (wyrok WSA w Gliwicach z 21 sierpnia 2019 r., sygn. akt I SA/Gl 417/19).
Big data w walce z karuzelami VAT
Ministerstwo Finansów konsekwentnie walczy z oszustami VAT. Robi to różnymi narzędziami. Kolejnym ma być zespół doświadczonych programistów i analityków, tzw. big data. Ma on zwiększyć skuteczność wykrywania tzw. podatkowych karuzeli.
Domniemanie dobrej wiary a ciężar udowodnienia świadomości lub jej braku w oszustwie karuzelowym
Obalenie domniemania dobrej wiary podatnika to obowiązek organu podatkowego – taki wniosek płynie z ostatnich wytycznych Piotra Walczaka adresowanych do organów podatkowych. Czy organy zaprzestały zatem desperackich prób udowodnienia podatnikowi złej wiary? Czy zaczęły oceniać cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, włącznie z dowodami przemawiającymi na korzyść podatnika? Praktyka pokazuje, że „wytyczne” nie przyniosły i prawdopodobnie już nie przyniosą żadnych efektów.
2022-08-30: Jeśli podatnikowi przysługuje wybór pomiędzy dwiema czynnościami, to nie ma on obowiązku wyboru tej, z którą wiąże się obowiązek zapłaty najwyższej kwoty VAT. Przeciwnie, ma prawo wybrać taką strukturę swojej działalności, dzięki której ograniczy swoje zobowiązania podatkowe – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w sprawie przedsiębiorcy oskarżonego o udział w karuzeli VAT (wyrok z 27 czerwca 2022 r., sygn. akt I SA/Gl 878/21).
2021-11-30: Przedsiębiorca dokonał wewnątrzwspólnotowej dostawy samochodu Mercedes AMG. Fiskus oskarżył go o świadome uczestnictwo w karuzeli VAT i zamiast zwrotu podatku określił dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Swoje oskarżenie oparł na tym, że kontrahent spółki dokonał zmiany trasy przewozu zakupionego towaru i prawdopodobnie innych nieprawidłowości. W wydanym w tej sprawie wyroku z 28 września 2021 r. Sąd w Gdańsku orzekł, że niedopuszczalne jest wprowadzanie systemu odpowiedzialności bez winy.
2021-01-27: Spółka brała udział w międzynarodowym łańcuchu dostaw. Urząd celno-skarbowy ustalił, że była to karuzela VAT, ale nie potrafił udowodnić, czy udział spółki w procederze polegał na świadomym uczestnictwie w oszustwie mającym na celu wyłudzenie VAT, czy na obrocie pustymi fakturami. Dlatego „ogólnie” uznał, że nie należy jej się odliczenie podatku.
Tragedia przedsiębiorcy wkręconego w karuzelę VAT
2020-02-24: Walka z mafiami VAT-owskimi ma zapewnić wyższe wpływy do budżetu państwa, ale i dać jego obywatelom poczucie sprawiedliwości społecznej. Tylko że w tej wojnie mafie wkręcają w łańcuch dostaw uczciwych przedsiębiorców, nieświadomych uczestnictwa w oszustwie podatkowym. To z nich potem fiskus ściąga uszczuploną w karuzeli VAT należność, podczas gdy prawdziwi jej twórcy pozostają anonimowi. Czasem ten bezkompromisowy topór sprawiedliwości zabiera nie tylko dorobek życia wkręconych podatników.
Założyciel i partner zarządzający kancelarii prawnej Skarbiec, uznanej przez Dziennik Gazeta Prawna za jedną z najlepszych firm doradztwa podatkowego w Polsce (2023, 2024). Doradca prawny z 19-letnim doświadczeniem, obsługujący przedsiębiorców z listy Forbesa oraz innowacyjne start-upy. Jeden z najczęściej cytowanych ekspertów w dziedzinie prawa handlowego i podatkowego w polskich mediach, regularnie publikujący w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej i Dzienniku Gazecie Prawnej. Autor publikacji „AI Decoding Satoshi Nakamoto. Sztuczna inteligencja na tropie twórcy Bitcoina” oraz współautor nagrodzonej książki „Bezpieczeństwo współczesnej firmy”. Profil na LinkedIn: 18.5 tys. obserwujących, 4 miliony wyświetleń rocznie. Nagrody: czterokrotny laureat Medalu Europejskiego, Złotej Statuetki Polskiego Lidera Biznesu, tytułu „Międzynarodowej Kancelarii Prawniczej Roku w Polsce w zakresie planowania podatkowego”. Specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym, planowaniu podatkowym i zarządzaniu kryzysowym dla biznesu.
