Brak informacji o rzeczywistym właścicielu odsetek – konieczność zapłaty podatku u źródła

Ostatnio jednym z popularnych tematów jest zaciąganie kredytów lub pożyczek w zagranicznych bankach albo w spółce z grupy. Przez odsetki należy rozumieć wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy, jeżeli zostaje ono ustalone według pewnej stopy procentowej, czyli w stosunku do wartości sumy, od której odsetki są pobierane, i w stosunku do czasu użycia tej sumy.

Na gruncie umowy modelowej OECD termin „odsetki” w znaczeniu, w jakim został użyty w art. 11 umowy OECD, jest rozumiany szeroko i oznacza „dochody z wierzytelności wszelkiego rodzaju” z tytułu udostępnienia dłużnikowi na czas oznaczony lub nieoznaczony kapitału w formie pieniężnej, które są zaliczane do kategorii „dochodów z majątku ruchomego”, włącznie z premiami i nagrodami związanymi z takimi pożyczkami, obligacjami lub skryptami dłużnymi.

Za odsetki w rozumieniu tego artykułu nie uważa się opłat karnych z tytułu opóźnionej zapłaty. Przy wypłacie odsetek kontrahentowi zagranicznemu płatnik pobiera 20% zryczałtowanego podatku, przelewając na konto kontrahenta 80% należnej kwoty odsetek, chyba że co innego stanowią umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Warto dodać, że jeśli zagraniczny przedsiębiorca prowadzi w Polsce działalność poprzez zakład w rozumieniu przepisów ustawy, to odsetki wypłacane zakładowi nie stanowią odsetek podlegających podatkowi u źródła. Odsetki te stanowią przychód zakładu opodatkowany na zasadach ogólnych w Polsce. Nie pobiera się zatem przy ich wypłacie zryczałtowanego podatku dochodowego.

Zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy o CIT od podatku dochodowego zwalnia się przychody z tytułu odsetek, jeżeli spełnione zostaną pewne warunki.

Po pierwsze wypłacającym odsetki musi być spółka będąca podatnikiem podatku dochodowego, mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo w ściśle określonych przypadkach położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład spółki podlegającej w państwie członkowskim Unii Europejskiej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.

Dodatkowo uzyskującym przychody z tytułu odsetek jest spółka podlegająca w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.

Pomiędzy spółkami występują odpowiednie powiązania kapitałowe (25%), a spółka uzyskująca dochody jest rzeczywistym właścicielem należności. Co ważne, powyższe cztery warunki powinny zostać potwierdzone minimum certyfikatem rezydencji oraz oświadczeniem potwierdzającym, że nabywca jest rzeczywistym właścicielem należności.

Dodatkowo zgodnie z zasadą należytej staranności powinno się zweryfikować każdorazowo prowadzoną działalność oraz jej zakres. Zgodnie z projektem wyjaśnień do WHT opublikowanym przez Ministerstwo Finansów, zwłaszcza przy transakcji z podmiotami powiązanymi należy przeprowadzić dogłębną weryfikację kryterium beneficjenta rzeczywistego, opartą nawet o analizę sprawozdań finansowych, dokumentacji cen transferowych oraz innych dokumentów.

W pozostałych przypadkach zastosowanie mają odpowiednie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które mogą przewidywać korzystniejsze opodatkowanie należności z tytułu odsetek.

Zgodnie z ustawą zmieniającą, która weszła w życie 1 stycznia 2019 r., definicja „beneficjenta rzeczywistego” jest bardziej rygorystyczna/precyzyjna, albowiem powinien on spełniać łącznie wszystkie następujące warunki:

• otrzymywać należność dla własnej korzyści, w tym decydować samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosić ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części;
• nie być pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym prawnie lub faktycznie do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi;
• prowadzić rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby.

Przy ocenie prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej bierze się pod uwagę w szczególności, czy:

• jednostka wykonuje faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą, w tym w szczególności, czy jednostka ta posiada lokal, wykwalifikowany personel oraz wyposażenie wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej;
• zagraniczna jednostka kontrolowana nie tworzy struktury funkcjonującej w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych;
• zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi interesami gospodarczymi;
• samodzielnie wykonuje swoje podstawowe funkcje gospodarcze przy wykorzystaniu zasobów własnych, w tym obecnych na miejscu osób zarządzających.

Powyższe regulacje w zakresie podatku u źródła są bardzo szczegółowe i często sprawiają podatnikom wiele problemów. Z pomocą nie przychodzi na pewno fiskus, który w interpretacji z 22 maja 2019, nr 0114-KDIP2-1.4010.101.2019.2.JC, stwierdził, że bez wiedzy odnośnie do rzeczywistego beneficjenta odsetek płatnik nie ma prawa zastosować obniżonej stawki podatku wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Musi pobrać podatek u źródła według odpowiedniej stawki. Podobne stanowisko zawarte zostało w projekcie objaśnień podatkowych z dnia 19 czerwca 2019 r. – zasady poboru podatku u źródła.

Dobrą praktyką rynkową jest wdrożenie w firmie odpowiednich procedur w zakresie podatku u źródła. Dogłębna analiza tematu zakończona spisaniem procesu i zakresu odpowiedzialności pozwoli nie tylko na zmniejszenie ryzyka nieprawidłowości, ale także uzasadni dochowanie należytej staranności oraz rozłoży odpowiedzialność na wiele osób.

Dodatkowo procedura powinna przewidywać zakres dokumentów, jakie każdorazowo należy zgromadzić i przeanalizować przy płatnościach zagranicznych.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec