Organ w niedozwolony sposób interpretował przepisy, tak by móc uznać transakcję za kontrolowaną
Trzech z pięciu wspólników chciało wystąpić ze spółki zgodnie z oraz w oparciu o regulacje Kodeksu spółek handlowych, poprzez dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia.
Fiskus uznał jednak, że choć – jak deklaruje przedsiębiorca – po stronie spółki nie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, to jednak uznał to umorzenie za transakcję kontrolowaną.
To z kolei pozwala organom podatkowym zastosować w stosunku do spółki przepisy o cenach transferowych i dokonać weryfikacji prawidłowości ustalenia przez wspólników wysokości tego przychodu.
Spółka wygrała spór z fiskusem w sądzie, który orzekł, że: „…przepis art. 199 k.s.h. daje podstawy do dobrowolnego umorzenia udziałów, jeśli umowa spółki tak stanowi, a jeśli wspólnik wyrazi na to zgodę, umorzenie może nastąpić bez wynagrodzenia. (…) I to niezależnie od tego, czy dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia ma miejsce między podmiotami powiązanymi, czy niepowiązanymi” (wyrok WSA w Poznaniu z 17 listopada 2020 r., sygn. akt I SA/Po 453/20).
Jak stanowi art. 199 k.s.h., udział w spółce może być umorzony po wpisaniu jej do rejestru i jeśli umowa spółki tak stanowi, za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe).
Wystąpienie ze spółki poprzez umorzenie udziałów bez wynagrodzenia
Pięciu udziałowców tworzyło spółkę z o.o. Pomiędzy pierwszym, drugim, trzecim i piątym wspólnikiem występuje pokrewieństwo lub powinowactwo, a prezesem zarządu spółki jest małżonka jednego ze wspólników. Spółka nie powołała rady nadzorczej, a wspólnicy nie zasiadają w zarządzie spółki.
Trzech udziałowców postanowiło w 2020 r. wystąpić ze spółki. Wystąpienie miało nastąpić w oparciu o art. 199 k.s.h., poprzez dobrowolne umorzenie udziałów w kapitale zakładowym spółki posiadanych przez występujących udziałowców. Spółka postanowiła o podjęciu uchwały zgromadzenia wspólników o umorzeniu udziałów wspólnika za jego zgodą i bez wynagrodzenia.
Bez CIT i przepisów o transakcjach kontrolowanych
Spółka zwróciła się do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej o potwierdzenie, że planowana transakcja nie będzie stanowić transakcji kontrolowanej w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT, a w jej wyniku po stronie spółki nie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Przedsiębiorca, przywołując treść ww. przepisu, podkreślił, że warunkiem do uruchomienia regulacji o cenach transferowych jest ziszczenie się dwóch głównych przesłanek: a) ustalenie lub narzucenie warunków transakcji wskutek istniejących powiązań, b) podjęcie działań o charakterze gospodarczym, a w tej sprawie żadna z nich nie występuje.
Organ uznał, że to transakcja kontrolowana
Dyrektor KIS zgodził się, że po stronie spółki nie wystąpi przychód podatkowy. Powołując przepis art. 14 ust. 1-3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, stwierdził jednak, że zasadniczo przychodem ze zbycia udziałów w celu ich dobrowolnego umorzenia jest wartość należnego z tego tytułu wynagrodzenia.
Dlatego też ustalenie go w wysokości znacznie odbiegającej od wartości rynkowej zbywanych przez wspólników udziałów, do tego bez wykazania uzasadnionych przyczyn, uprawnia organy podatkowe do dokonania weryfikacji tego ustalenia.
Podmioty powiązane, dokonując między sobą transakcji, powinny ustalać ich warunki w taki sposób, w jaki ustaliłyby je z podmiotami niepowiązanymi. A w tej sprawie organ podatkowy dopatrzył się naruszenia tego wymogu.
Przepisy nie zabraniają umorzenia udziałów bez wynagrodzenia
Wojewódzki Sad Administracyjny w Poznaniu w listopadzie 2020 r. uchylił zaskarżoną przez spółkę interpretację Dyrektora KIS. Wprawdzie nie zgodził się ze skarżącą, że dobrowolne umorzenie udziałów w spółce nie stanowi czynności o charakterze gospodarczym, ale za zasadny uznał zarzut spółki co do błędnego ustalenia przez organ, że warunki transakcji zostały narzucone lub ustalone wskutek istniejących w spółce powiązań. Jak bowiem orzekł WSA:
„Rzeczywisty przebieg transakcji dobrowolnego umorzenia udziałów wspólnika, nie może więc być identyfikowany na podstawie faktycznych zachowań stron, skoro musi mieć oparcie we wcześniejszej umowie spółki, a przepisy kodeksu spółek handlowych, nie zabraniają, a wręcz umożliwiają umorzenie bez wynagrodzenia, jeśli tylko zainteresowany wspólnik wyrazi na to zgodę.
I to niezależnie od tego, czy dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia ma miejsce między podmiotami powiązanymi, czy niepowiązanymi” (wyrok z 17 listopada 2020 r., sygn. akt I SA/Po 453/20).
Podsumowanie
Poznański sąd, uchylając interpretację organu podatkowego, zaznaczył, że organ dokonał błędnej wykładni pojęcia „transakcja kontrolowana”, jak również błędnego ustalenia, że do dobrowolnego umorzenia udziałów w spółce bez wynagrodzenia znajdą zastosowanie przepisy ustawy o CIT dotyczące cen transferowych: „…organ w sposób niedozwolony odwołał się do dyrektywy języka potocznego przy interpretacji pojęcia „transakcji” stwierdzając, że pojęcie to nie zostało zdefiniowane.
Pojęcie „transakcji kontrolowanej” posiada definicję legalną zawartą w art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy podatkowej” (sygn. akt I SA/Po 453/20).
Jak widać, w trakcie toczącego się sporu z przedsiębiorcą organy potrafią posunąć się daleko, byleby tylko postawić na swoim – nawet jeśli oznacza to konieczność wyjścia w sposób niedozwolony poza przepisy prawa podatkowego.
Autor: radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec
