Upadłość konsumencka a wstrzymanie egzekucji

Na akty i czynności organów administracji publicznej co do zasady przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Jednak samo jej wniesienie nie powoduje wstrzymania ich wykonania. Zgodnie jednak z art. 61 § 3 zd. pierwsze ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ustawa o p.p.s.a.): „Po przekazaniu sądowi skargi sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności, o których mowa w § 1, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków (…)” (Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270 ze zm.).

Kwotą ponad 166 tys. złotych zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od towarów i usług obciążył przedsiębiorcę Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w lutym 2018 r. W skardze na decyzję organu podatkowego przedsiębiorca zawarł wniosek o wstrzymanie jej wykonania. W uzasadnieniu wniosku argumentował, że nie prowadzi już działalności gospodarczej i wraz z żoną utrzymują się z niewielkich emerytur, wynoszących łącznie 2656 zł.

Niemal całość tych środków małżonkowie przeznaczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, w tym na konieczne leczenie. W kwietniu 2018 r. sąd rejonowy ogłosił upadłość konsumencką obojga małżonków. W świetle takiego stanu faktycznego, były już przedsiębiorca podniósł, że „(…) wykonanie zaskarżonej decyzji będzie wiązało się dla Skarżącego i jego żony z niebezpieczeństwem wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków” (III SA/Wa 1136/18).

Rozpoznający wniosek Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zgodził się z wnioskodawcą, że brak udzielenia mu tymczasowej ochrony, o którą wnioskuje, może sprowadzić na niego niebezpieczeństwo wystąpienia wskazanych szkód i skutków.

Ich naprawienie nie będzie również możliwe przez ewentualny zwrot w późniejszym czasie wyegzekwowanych od podatnika środków. W obliczu wydatkowania całości uzyskiwanych przez skarżącego dochodów z tytułu emerytury na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych oraz biorąc pod uwagę ogłoszenie upadłości wnioskodawcy i jego małżonki, sąd wydał postanowienie o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z Ordynacją podatkową (Dz.U. 1997 nr 137, poz. 926, ze zm.): „Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku” (art. 70 § 1) a „Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości” (art. 70 § 3 zd. pierwsze).

Jak wynika z treści art. 491²¹ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 nr 60, poz. 535, ze zm.) po ogłoszeniu upadłości umorzenie zobowiązań upadłego następuje po wykonaniu przez niego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli. Z kolei zgodnie z art. 491¹⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego: „Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli”.

Ponieważ zobowiązania podatkowe nie zostały wymienione w zawartym w art. 491²¹ ust. 2 Prawa upadłościowego katalogu zobowiązań niepodlegających umorzeniu, sąd upadłościowy może dokonać ich umorzenia. Jeśli tego nie zrobił, to jak widać na przykładzie omawianej sprawy samo ogłoszenie upadłości stanowić może dla sądu administracyjnego przesłankę do udzielenia podatnikowi ochrony tymczasowej poprzez wydanie postanowienia o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 61 § 3 zd. drugie ustawy o p.p.s.a.: „Odmowa wstrzymania wykonania aktu lub czynności przez organ nie pozbawia skarżącego złożenia wniosku do sądu”. Stwierdzenie zawarte w tym przepisie wyraźnie potwierdza zasadę ustanowioną w art. 3 § 1 tej ustawy, zgodnie z którą sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej.

W przypadku więc braku przychylności ze strony organów przedsiębiorcom-podatnikom przysługuje prawo odwołania się o pomoc do zewnętrznej instancji, jaką w sporze między tymi podmiotami stanowią sądy.

Ubiegając się o pomoc sądu, niezwykle ważne jest właściwe sporządzenie i udokumentowanie wniosku oraz przywołanie przekonującej sąd argumentacji. W postanowieniu z 30 października 2018 r. WSA w Warszawie stwierdził: „Sąd w kwestii wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji działa wyłącznie na wniosek strony, zatem to ona jest zobowiązana do uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających prawdopodobieństwo wywołania skutków wskazanych w art. 61 § 3 p.p.s.a. Wnioskujący winien wskazać na konkretne zdarzenia, czy też okoliczności świadczące o tym, że wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności jest uzasadnione oraz poprzeć je stosownymi dokumentami” (III SA/Wa 2305/18).

Jak pokazuje praktyka, wpływ na decyzję sądu administracyjnego o udzieleniu podatnikowi ochrony przed egzekucją może mieć również ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jako podstawa do wykazania prawdopodobieństwa wystąpienia przesłanek z art. 61 § 3 p.p.s.a.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec