Odpowiedzialność członków zarządu za zaległości podatkowe spółek
Spółka kapitałowa jest formą prawną podmiotów gospodarczych, gdzie co do zasady za zobowiązania odpowiada ona sama całym swym majątkiem pochodzącym od wspólników lub akcjonariuszy.
Innymi słowy, zasadniczo wyłączona jest odpowiedzialność wspólników/akcjonariuszy za zobowiązania spółki ponad wysokość wkładu. Nie oznacza to jednak, że w sytuacji, gdy spółka nie ma majątku na pokrycie swoich zobowiązań lub stanie się niewypłacalna, wierzyciele nie będą dochodzić swoich praw.
Wówczas za zobowiązania spółki odpowiadają co do zasady ich zarządy. Na jakich zasadach odpowiadają zarządy spółek, czy każdy członek zarządu jest odpowiedzialny, czy tylko ten od spraw finansowych, kiedy odpowiada zarząd i do jakich kwot oraz co zrobić, gdy chwila ta nastąpi – to tylko niektóre pytania, na które powinny sobie odpowiedzieć zarządy spółek kapitałowych.
Ordynacja podatkowa
Zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji Podatkowej „za zaległości podatkowe:
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji,
- spółki akcyjnej,
- spółki akcyjnej w organizacji
odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu pod warunkiem, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykaże podjęcia odpowiednich czynności”.
Jak wynika z powyższych regulacji, ograniczeniami kwotowymi w zakresie odpowiedzialności członków zarządu są z jednej strony wysokość ich majątku, z drugiej zaś wartość zobowiązania podatkowego. Warto zaznaczyć, że członek zarządu odpowiada bardzo szeroko, bo w zakresie całego swojego majątku.
Odpowiedzialność solidarna a podział kompetencji
Kwestia solidarności w kontekście odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe jest często bagatelizowana przez zarządy spółek kapitałowych. W praktyce gospodarczej można spotkać podejście, gdzie jeden z członków zarządu jest odpowiedzialny za sprawy finansowe, a pozostali członkowie często interesują się sytuacją firmy jedynie w ograniczonym zakresie.
Taka sytuacja nie zwalnia jednak pozostałych członków zarządu z obowiązku znajomości spraw finansowych spółki. Zwrócił na to uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 października 2018 r. (sygn. II FSK 3461/15), wskazując, że w sytuacji dobrowolnego podjęcia się prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji trzeba mieć wiedzę odnośnie do różnych aspektów jej działania, w tym w szczególności finansów.
W podobnym tonie wypowiedział się NSA w wyroku z dnia 12 grudnia 2018 r. (sygn. I FSK 34/17), orzekając, że brak określenia w decyzji o odpowiedzialności określonego członka zarządu nie wskazuje na jej brak. Odpowiedzialność ta wynika z przepisów prawa, zatem brak takiego odniesienia w decyzji nie może prowadzić do jej uchylenia lub stwierdzenia nieważności.
Warto więc przeprowadzać regularne szkolenia dla członków zarządu, mające na celu nie szczegółowe przedstawienie przepisów, ale poinformowanie ich, za co i w jakim zakresie ponoszą odpowiedzialność.
Okres pełnienia funkcji
Kolejna bardzo istotna kwestia, jeżeli chodzi o odpowiedzialność zarządu, to odpowiedź na pytanie, czy po odwołaniu z pełnionej funkcji były już członek zarządu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Odpowiedź jest twierdząca, co potwierdza m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 maja 2018 r. (sygn. I SA/Po 1157/17).
Sąd wskazał, że wystarczy jedynie ustalić, że zobowiązanie podatkowe, którego dotyczy postępowanie, powstało w okresie pełnienia funkcji przez tego członka zarządu, a egzekucja wobec spółki była bezskuteczna.
Zaległości podatkowe spółek i bezskuteczność egzekucji
W pierwszej kolejności należy wskazać, że do stwierdzenia bezskuteczności egzekucji nie jest konieczne wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, na co zwrócił uwagę WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 17 lipca 2019 r. (sygn. I SA/Bk 206/19). WSA wskazał, że bezskuteczność może być wykazana dowolnym, prawnie dopuszczalnym dokumentem wydanym w toku postępowania egzekucyjnego, wskazującym na brak możliwości egzekucji.
Wystarczy więc, że organ podatkowy wykaże w oparciu o posiadany materiał dowodowy, że kontynuowanie egzekucji nie może przynieść żadnych pozytywnych rezultatów. Podobnie wypowiedział się NSA w wyroku z dnia 27 czerwca 2019 r. (sygn. II FSK 2493/17). Bezskuteczność egzekucji wobec spółki oznacza niemożność zidentyfikowania majątku spółki, z którego można zaspokoić organ. Dlatego należy poszukać środków u członków zarządu.
Konsekwencje dla zarządu
Z powyższego wynika, że odpowiedzialność członków zarządów za zobowiązania podatkowe w spółkach kapitałowych jest bardzo szeroka (odpowiadają całym swoim majątkiem). Dlatego warto zainwestować we współpracę z doświadczonymi doradcami podatkowymi, którzy zminimalizują ryzyka podatkowe, przeprowadzą przez różne procesy w spółce (od zakładania po likwidację) czy zweryfikują polityki i procedury podatkowe pod kątem należytej staranności i odpowiedzialności zarządu.
Warto wziąć także pod uwagę plany fiskusa zmieniające kodeks karny skarbowy, gdzie zaproponowano m.in. uzależnienie wysokości grzywny od wartości zobowiązania podatkowego. Zmiany w KKS dodatkowo wpływają niekorzystnie na poziom ryzyka członków zarządu w spółkach.
Kancelaria Prawna Skarbiec
