Podatnicy odzyskają VAT nawet po 3 latach – przełomowy wyrok NSA w sprawie ulgi na złe długi

Przedsiębiorcy mogą teraz odzyskać VAT od niezapłaconych faktur nawet po upływie ustawowego 3-letniego terminu. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że krajowe ograniczenia czasowe są niezgodne z dyrektywą unijną, co otwiera drogę do odliczenia podatku w ramach ogólnego 5-letniego terminu na korektę deklaracji.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 marca 2025 r. (sygn. I FSK 1258/21) uznał, że polskie przepisy ograniczające możliwość skorzystania z ulgi na złe długi w VAT do 3-letniego terminu są niezgodne z unijną dyrektywą. To fundamentalna zmiana dla tysięcy przedsiębiorców, którzy dotychczas tracili możliwość odzyskania podatku tylko dlatego, że upłynął ustawowy termin na korektę deklaracji. Zgodnie z nową interpretacją, firmy mogą teraz występować o ulgę w ramach ogólnego 5-letniego terminu na korektę VAT, nawet jeśli od wystawienia nieopłaconej faktury minęły ponad 3 lata. Jest to szczególnie istotne dla przedsiębiorców zmagających się z niesolidnymi kontrahentami, którym odmówiono wcześniej prawa do korekty podstawy opodatkowania i odzyskania podatku tylko ze względu na formalne ograniczenia czasowe.

Artykuł mec. Roberta Nogackiego w Rzeczpospolitej

Ulga na złe długi

Zgodnie z art. 89a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnik może skorygować podstawę swojego opodatkowania VAT oraz podatek należny, jeśli nieściągalność jego należności od kontrahenta została co najmniej uprawdopodobniona. Co to oznacza? Jeśli przedsiębiorca sprzedał towar lub usługę i wystawił fakturę, której w całości lub części nie uregulował dłużnik, to w zakresie tej nieuregulowanej, nieściągalnej części płatności przedsiębiorca może dokonać korekty swojego zobowiązania w VAT. Art. 89a ust. 2 pkt stanowi, że korekty może dokonać pod warunkiem, że od daty wystawienia faktury nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Termin na korektę deklaracji

Właśnie w przedmiocie polskich uregulowań ulgi na złe długi wypowiedział się NSA w przywołanej sprawie. Dotyczyła ona przedsiębiorcy, który przed sądem gospodarczym dochodził od dłużnika zapłaty należności z faktur z 2015 roku. Na początku 2018 r. uzyskał korzystny wyrok z klauzulą wykonalności. Jednak postępowanie egzekucyjne z majątku dłużnika okazało się bezskuteczne i w lipcu 2018 r. uległo umorzeniu. Miesiąc później przedsiębiorca dokonał korekty deklaracji VAT powołując się na ulgę, o której mowa w art. 89a ustawy. Ale naczelnik urzędu skarbowego odmówił uwzględnienia jego wniosku. Powołując się na treść art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy VAT wskazał, że termin na dokonanie korekty VAT w ramach ulgi na złe długi za nieściągalne należności z 2015 r. upływał z dniem 31 grudnia 2017 r. (termin 2-letni liczony od końca roku wystawienia faktury obowiązywał do 30 września 2021 r., od 1 października 2021 r. dłuższy, 3-letni termin wprowadziła nowelizacja ustawy o VAT). Przedsiębiorca złożył korektę w sierpniu 2018 r., a więc po terminie.

Co mówi dyrektywa VAT?

W lutym 2020 r., po bezskutecznym odwołaniu do dyrektora izby administracji skarbowej, przedsiębiorca złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, opierając ją na przekonaniu, że w jego sprawie powinien znaleźć zastosowanie art. 90 ust. 1 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Stanowi on, że w przypadku nieściągalności płatności, podstawa opodatkowania jest stosownie obniżana na warunkach określonych przez państwa członkowskie. W przepisie tym nie ma określonego żadnego terminu na skorzystanie z ulgi na złe długi.

Sąd oddalił skargę przedsiębiorcy

Do postępowania przed WSA przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich, który stając po stronie przedsiębiorcy zwrócił się do sądu o uwzględnienie jego żądań, lub ewentualnie, o skierowanie w tej sprawie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości UE. Ponieważ WSA nie przychylił się do żądań Rzecznika, i jednocześnie oddalił skargę przedsiębiorcy, RPO postanowił wnieść skargę kasacyjną do NSA.

Niezasadne ograniczenia

W wyroku z 20 marca 2025 r. NSA uznał, że ustanowiony w art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT 2-letni wówczas termin (od 1 października 2021 r. – 3-letni) na skorzystanie z ulgi jest niezgodny z art. 90 ust. 1  unijnej dyrektywy VAT. Organy nie mogły więc odmówić przedsiębiorcy prawa do skorzystania z ulgi po upływie tego terminu. Dlaczego? Regulację dotyczącą ulgi na złe długi należy bowiem rozpatrywać przez pryzmat art. 273 dyrektywy. Nakazuje on państwom członkowskim ograniczać warunki, jakie muszą spełniać podatnicy aby z niej skorzystać, tylko do tych niezbędnych dla zapewnienie prawidłowości poboru podatku VAT oraz zapobiegania podatkowym oszustwom. Mając na uwadze charakter i cel instytucji ulgi na złe długi – która nie służy oszustwom ani nieprawidłowościom przy poborze podatku – trudno dopatrzyć się zasadności wprowadzania takich ograniczeń w zakresie możliwości skorzystania z niej.

Wyrok przełomowy dla firm

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 marca 2025 r. ma fundamentalne znaczenie dla wszystkich polskich przedsiębiorców, którzy zmagają się z niesolidnymi kontrahentami. Uznanie niezgodności krajowych ograniczeń czasowych z dyrektywą unijną potwierdza wyższość prawa UE nad regulacjami krajowymi w kwestii podatku VAT.

Przedsiębiorcy, którzy do tej pory nie mogli skorzystać z ulgi na złe długi tylko ze względu na upływ 3-letniego terminu, powinni rozważyć złożenie korekt deklaracji podatkowych za okresy mieszczące się w ogólnym 5-letnim terminie. Jest to szczególnie istotne w obecnych warunkach gospodarczych, gdy płynność finansowa stanowi kluczowy element stabilności biznesu.

Orzeczenie NSA nie tylko umożliwia odzyskanie zapłaconego wcześniej podatku, ale także przywraca zasadę sprawiedliwości podatkowej, zgodnie z którą przedsiębiorca nie powinien finansować budżetu państwa z podatku od należności, których nigdy nie otrzymał.

Robert Nogacki

Założyciel i partner zarządzający kancelarii prawnej Skarbiec, uznanej przez Dziennik Gazeta Prawna za jedną z najlepszych firm doradztwa podatkowego w Polsce (2023, 2024). Doradca prawny z 19-letnim doświadczeniem, obsługujący przedsiębiorców z listy Forbesa oraz innowacyjne start-upy. Jeden z najczęściej cytowanych ekspertów w dziedzinie prawa handlowego i podatkowego w polskich mediach, regularnie publikujący w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej i Dzienniku Gazecie Prawnej. Autor publikacji „AI Decoding Satoshi Nakamoto. Sztuczna inteligencja na tropie twórcy Bitcoina” oraz współautor nagrodzonej książki „Bezpieczeństwo współczesnej firmy”. Profil na LinkedIn: 18.5 tys. obserwujących, 4 miliony wyświetleń rocznie. Nagrody: czterokrotny laureat Medalu Europejskiego, Złotej Statuetki Polskiego Lidera Biznesu, tytułu „Międzynarodowej Kancelarii Prawniczej Roku w Polsce w zakresie planowania podatkowego”. Specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym, planowaniu podatkowym i zarządzaniu kryzysowym dla biznesu.