Państwo karze za korzystne dla podatników interpretacje przepisów

Zazwyczaj sporne postępowania dotyczące spraw podatkowych odbywają się w trybie administracyjnym. Jednak coraz częściej fiskus dąży do karania podatników na podstawie przepisów karnych oraz karno-skarbowych.

Art. 45 §1 Kodeksu postępowania karnego głosi, że co do zasady w postępowaniu karnym oskarżyciel publiczny jest jeden – jest nim prokurator, który jedynie w szczególnych przypadkach może skorzystać z pomocy oskarżyciela posiłkowego. Jeśli natomiast chodzi o postępowanie karno-skarbowe, sprawa wygląda nieco inaczej. Zgodnie z przepisami zawartymi w rozdziale 12 Kodeksu postępowania karnego skarbowego dopuszcza się równoczesne działanie dwóch oskarżycieli publicznych – prokuratora oraz organu skarbowego.

Okazuje się, że udział prokuratora w postępowaniach, których przedmiotem jest rozstrzyganie wątpliwości dotyczących treści przepisów podatkowych, wiąże się z ryzykiem ostatecznego zakończenia sporu w postaci wyroku karnego. Także wówczas, gdy podatnik opiera swoje argumenty na korzystnej dla niego linii orzeczniczej.

W konsekwencji, jeśli postępowanie nie potoczy się po myśli podatnika, musi liczyć się on z tym, że prokurator wystąpi wobec niego z aktem oskarżenia, który sfinalizuje się w postaci wyroku karnego. Sygnał wysyłany ze strony fiskusa jest jasny i wyraźny. Podatnicy powinni zrezygnować z dochodzenia korzystnych dla siebie interpretacji przepisów podatkowych, ponieważ może się to dla nich źle skończyć.

Sytuacja ta aktualizuje się zwłaszcza w tych przypadkach, gdy orzecznictwo pozostaje niejednolite. Można się więc spodziewać, że wraz z rosnącą częstotliwością pojawiania się takich spraw, proporcjonalnie będzie malała liczba podatników, którzy są gotowi walczyć w sądzie o korzystne dla siebie rozwiązania.

Ponadto polityka fiskusa pokazuje, że wszelkie konsekwencje redagowania niejasnych przepisów podatkowych ponoszą podatnicy, a nie podmioty odpowiedzialne za proces legislacyjny. Orzekanie na podstawie przepisów karnych oraz wydawanie wyroków karnych w sprawach podatkowych uwidacznia, że to właśnie podatnicy ponoszą karę za niejasne przepisy.

Ustawodawca obejmuje coraz więcej czynności o charakterze podatkowym (m.in. raportowanie schematów podatkowych) sankcjami karno-skarbowymi za ich niewłaściwe wykonywanie. W konsekwencji powstaje coraz więcej aktów oskarżenia wobec osób, które opierają swoje działania na korzystnych orzeczeniach wydanych w analogicznych sprawach w przeszłości.

Ponadto podatnicy, argumentując swoje działania i interpretacje przepisów, bazują na sytuacji prawnej obowiązującej w danym momencie. Należy pamiętać, że linia orzecznicza potrafi zmieniać się dynamicznie i ocenianie motywacji podatników na podstawie jej obecnego kształtu może prowadzić do wyciągania błędnych wniosków. Co za tym idzie, trudno jest obarczyć ich winą za przykładowo umyślne zaniżanie podatku, a zgodnie z art. 1 §3 kodeksu karnego to przecież udowodniona wina jest warunkiem koniecznym wydania wyroku karnego.

Występowanie z aktami oskarżenia w takich przypadkach jest błędem, ponieważ opiera się wyłącznie na przesłance istnienia niejednolitej linii orzeczniczej i dodatkowo nie uwzględnia zachodzących w niej, jak i w całym ustawodawstwie podatkowym zmian.

Podatnicy potrzebują pewnych reguł wewnętrznych, mechanizmów, które pozwolą zwiększyć ich pewność postępowania w razie pojawienia się wątpliwości na tle interpretacji przepisów. Ustawodawca powinien wystosować zbiór reguł, które będą jasno formułowały zasady występowania o interpretacje, obiegu dokumentów czy też prawidłowości rozliczeń podatkowych. Tylko taka metoda może skutecznie zminimalizować ryzyko pociągnięcia podatników do odpowiedzialności karno-skarbowej.

Kancelaria Prawna Skarbiec