Spółki holdingowe
Spółka holdingowa stanowi podmiot gospodarczy, którego podstawowym przedmiotem działalności jest posiadanie i sprawowanie kontroli nad udziałami lub akcjami w innych podmiotach gospodarczych, określanych jako spółki zależne, przy czym sama spółka holdingowa może, lecz nie musi prowadzić własnej działalności operacyjnej, koncentrując się na zarządzaniu majątkiem grupy kapitałowej, koordynacji działań spółek zależnych oraz optymalizacji przepływów finansowych w ramach struktury holdingowej. W nomenklaturze międzynarodowego prawa podatkowego spółka holdingowa określana jest mianem parent company, gdy znajduje się na szczycie struktury kapitałowej, immediate holding company, gdy bezpośrednio kontroluje spółki operacyjne, lub intermediate holding company, gdy stanowi ogniwo pośrednie w wielopoziomowej strukturze korporacyjnej.
Geneza instytucji spółek holdingowych sięga okresu amerykańskiej rewolucji przemysłowej przełomu XIX i XX wieku, gdy magnaci finansowi tacy jak John Pierpont Morgan oraz korporacje przemysłowe jak Standard Oil czy U.S. Steel wykorzystywały struktury holdingowe do konsolidacji kontroli nad rozległymi imperiami przemysłowymi obejmującymi liczne podmioty kolejowe, naftowe i stalowe. Rozkwit holdingów nastąpił w pierwszych dekadach XX wieku, paradoksalnie stymulowany przez wprowadzenie regulacji antymonopolowych, które wymuszały reorganizację wielkich trustów poprzez przenoszenie własności aktywów do podmiotów holdingowych, co pozwalało zachować ekonomiczną skalę działania przy formalnym rozdzieleniu podmiotów operacyjnych.
W kontekście europejskim fundamentalne znaczenie miało brytyjskie orzeczenie De Beers Consolidated Mines Ltd v. Howe z 1906 roku, które ustanowiło zasadę central management and control test, określającą że rezydencja podatkowa spółki determinowana jest przez miejsce faktycznego sprawowania zarządu, a nie miejsce formalnej rejestracji. Zasada ta, doprecyzowana w kolejnych orzeczeniach pierwszych dekad XX wieku, umożliwiała spółkom zarejestrowanym w Wielkiej Brytanii wykazywanie, że nie są rezydentami podatkowymi Zjednoczonego Królestwa, jeśli faktyczny zarząd sprawowany był poza granicami kraju. Konstrukcja ta stworzyła możliwości arbitrażu podatkowego poprzez rozdzielenie miejsca rejestracji od miejsca faktycznego zarządu, co pozwalało na optymalizację obciążeń podatkowych poprzez wybór korzystniejszej jurysdykcji podatkowej.
Rozwój międzynarodowych struktur holdingowych nabrał szczególnej dynamiki w okresie powojennym, od lat pięćdziesiątych XX wieku, gdy państwa europejskie rozpoczęły konkurencję o przyciąganie kapitału zagranicznego poprzez tworzenie preferencyjnych reżimów podatkowych. Szwajcaria rozwinęła system kantonalnych zwolnień dla spółek holdingowych, Holandia wprowadziła rozbudowany system participation exemption zwalniający z opodatkowania dywidendy i zyski kapitałowe z kwalifikowanych udziałów, podczas gdy Cypr po 1977 roku stworzył kompleksowy reżim dla spółek międzynarodowych. Symbolicznym przykładem historycznego rozwiązania była luksemburska konstrukcja Société Holding 1929, wprowadzona ustawą z 31 lipca 1929 roku i funkcjonująca do 2006 roku, kiedy to została uznana przez Komisję Europejską za niedozwoloną pomoc publiczną. Spółki działające w tym reżimie były całkowicie zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od zysków kapitałowych, płacąc jedynie symboliczny taxe d’abonnement w wysokości 0,2% kapitału zakładowego, co stanowiło wzorzec dla analogicznych rozwiązań w innych jurysdykcjach europejskich.
Współczesne międzynarodowe struktury korporacyjne wykorzystują spółki holdingowe jako kluczowe narzędzie zarządzania globalnym kapitałem, umożliwiające efektywny transfer środków finansowych między jurysdykcjami, optymalizację obciążeń podatkowych poprzez wykorzystanie różnic w systemach podatkowych różnych państw, centralizację zarządzania aktywami rozproszonymi geograficznie oraz ochronę majątku przed ryzykiem gospodarczym, politycznym i prawnym. W Unii Europejskiej funkcjonowanie holdingów wspierane jest przez dyrektywę Parent-Subsidiary Directive, eliminującą podwójne opodatkowanie dywidend wypłacanych między powiązanymi spółkami z różnych państw członkowskich, oraz dyrektywę Interest and Royalties Directive, zwolniającą z podatku u źródła płatności odsetkowe i licencyjne w ramach grup kapitałowych.
Ewolucja regulacji międzynarodowych dotyczących spółek holdingowych odzwierciedla napięcie między dążeniem państw do przyciągania inwestycji zagranicznych a koniecznością przeciwdziałania erozji bazy podatkowej. Program OECD Base Erosion and Profit Shifting wprowadził fundamentalne ograniczenia w wykorzystywaniu holdingów do agresywnej optymalizacji podatkowej, ustanawiając wymóg substancji gospodarczej jako warunku korzystania z preferencji wynikających z umów międzynarodowych. Multilateral Instrument automatycznie implementował klauzule antyabuzywne do istniejących umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, podczas gdy unijna dyrektywa ATAD ustanowiła minimalne standardy przeciwdziałania unikaniu opodatkowania.
Współczesne wymogi substancji gospodarczej fundamentalnie przekształciły funkcjonowanie spółek holdingowych, które aby korzystać z preferencji podatkowych muszą wykazać rzeczywistą obecność ekonomiczną w danej jurysdykcji poprzez posiadanie fizycznego biura, zatrudnienie wykwalifikowanego personelu podejmującego kluczowe decyzje zarządcze, prowadzenie realnej działalności gospodarczej wykraczającej poza pasywne posiadanie aktywów oraz ponoszenie ryzyka ekonomicznego związanego z prowadzoną działalnością.
Przyszłość spółek holdingowych kształtowana będzie przez napięcie między legitymowanymi potrzebami biznesowymi grup kapitałowych a dążeniem państw do ochrony swoich baz podatkowych. Mimo stopniowego ograniczania możliwości wykorzystywania holdingów do agresywnej optymalizacji podatkowej, pozostają one i pozostaną fundamentalnym elementem struktur kapitałowych korporacji międzynarodowych, ewoluując w kierunku podmiotów o rzeczywistej substancji gospodarczej, pełniących istotne funkcje zarządcze i koordynacyjne w ramach grup kapitałowych.
Spółki holdingowe – publikacje Kancelarii Skarbiec
Robert Nogacki: Przesłanki uznania spółki za spółkę holdingową w świetle ustawy o CIT
2023-05-04: Główną korzyścią ze spółki holdingowej, która powstała w ramach Polskiego Ładu, jest przede wszystkim zwolnienie z podatku przychodów z tytułu zbycia udziałów lub akcji spółki zależnej. Przepisy w zakresie skorzystania z preferencji reżimu holdingowego są na tyle skomplikowane, że wymagały aktualizacji w ramach zmian Polski Ład 2.0. Z uwagi na główną korzyść warto jest rozważyć taką strukturę zwłaszcza w kontekście planowanych restrukturyzacji czy zmian struktury właścicielskiej w grupach kapitałowych.
Robert Nogacki: Międzynarodowe holdingi spółek będą pozbawiane zwolnienia z CIT
2023-10:05: Międzynarodowe holdingi spółek będą pozbawiane zwolnienia z CIT. Przy wypłacie dywidendy i należności odsetkowych na rzecz zagranicznej spółki firma, która je wypłaca ma obowiązek zweryfikować kto jest beneficjentem rzeczywistym płatności. Przede wszystkim musi sprawdzić czy podatek dochodowy zostanie zapłacony na terytorium UE. Jeśli nie, zobowiązana jest pobrać 19% lub 20% podatek u źródła (WHT).
Robert Nogacki: Polska Spółka Holdingowa w Polskim Ładzie
2021-11-19: Holdingi gospodarcze zaczynają odgrywać strategiczną rolę w funkcjonowaniu i rozwoju przedsiębiorstw, w szczególności w aspekcie transgranicznym. W przypadku holdingów polityka podatkowa danego państwa jest istotnym czynnikiem decydującym o konkurencyjności firmy na rynku. Dlatego przy wyborze kraju, w którym ma być zlokalizowana spółka holdingowa, ważną rolę odgrywa jego system podatkowy.
Robert Nogacki: Nowe prawo grup spółek. Rząd tworzy reguły funkcjonowania holdingów i koncernów spółek kapitałowych
2022-08-18: 13 października 2022 roku weszła w życie nowelizacja prawa spółek handlowych, wprowadzająca nowe regulacje dotyczące grup kapitałowych – holdingów i koncernów. Przedmiotem najważniejszych zmian są przepisy regulujące funkcjonowanie grup spółek, dominujących i zależnych, oraz zasady zarządzania i nadzoru nad nimi. Zmiany dotyczą również spółek kapitałowych ogółem, przewidując szczególne wzmocnienie pozycji rad nadzorczych czy precyzując zasady kadencyjności członków zarządu. Ustawa modyfikuje też podstawy wymiaru składki zdrowotnej niektórych podmiotów. Już wkrótce do nowych przepisów Kodeksu spółek handlowych i innych zmienionych nowelizacją ustaw swoją działalność dostosować będą musieli przedsiębiorcy.
Robert Nogacki: Nie ma przepisów ograniczających sposób prowadzenia firmy
2020-07-01: Wspólnicy polskiej spółki z o.o. założyli holding spółek zagranicznych i z ich wykorzystaniem uzyskali dywidendy z pominięciem podatku dochodowego od osób fizycznych. Powołując się na różne przepisy prawa krajowego i międzynarodowego, fiskus próbował zakwestionować dopuszczalność takich działań. Po stronie przedsiębiorców stanął sąd, stwierdzając: „Żaden ze znanych Sądowi przepisów nie zawiera ograniczeń co do sposobu prowadzenia działalności gospodarczej przez Skarżącą spółkę i jej wspólników, jak też w zakresie sposobu redystrybuowania zysku z tej działalności” (wyrok WSA w Szczecinie z 31 marca 2020 r., sygn. akt I SA/Sz 944/19).
Robert Nogacki: Spółka wygrywa w sądzie spór z fiskusem o 195 milionów złotych
2018-09-18: W sprawie spółki P1 Sp. z o.o., spółki córki i jedynego wspólnika Emperia Holding S.A., 17 lipca 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję Urzędu Kontroli Skarbowej zarzucającą pozorność dokonanego przez spółkę przymusowego umorzenia udziałów (III SA/Wa 3163/17). Organ stwierdził, że umorzenie było dobrowolne. Ta subtelna zmiana przymiotnika w kwalifikacji czynności miała kosztować firmę blisko 195 milionów złotych.
Założyciel i partner zarządzający kancelarii prawnej Skarbiec, uznanej przez Dziennik Gazeta Prawna za jedną z najlepszych firm doradztwa podatkowego w Polsce (2023, 2024). Doradca prawny z 19-letnim doświadczeniem, obsługujący przedsiębiorców z listy Forbesa oraz innowacyjne start-upy. Jeden z najczęściej cytowanych ekspertów w dziedzinie prawa handlowego i podatkowego w polskich mediach, regularnie publikujący w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej i Dzienniku Gazecie Prawnej. Autor publikacji „AI Decoding Satoshi Nakamoto. Sztuczna inteligencja na tropie twórcy Bitcoina” oraz współautor nagrodzonej książki „Bezpieczeństwo współczesnej firmy”. Profil na LinkedIn: 17 000 obserwujących, 4 miliony wyświetleń rocznie. Nagrody: czterokrotny laureat Medalu Europejskiego, Złotej Statuetki Polskiego Lidera Biznesu, tytułu „Międzynarodowej Kancelarii Prawniczej Roku w Polsce w zakresie planowania podatkowego”. Specjalizuje się w strategicznym doradztwie prawnym, planowaniu podatkowym i zarządzaniu kryzysowym dla biznesu.