Kancelaria Prawna Skarbiec

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD) to organizacja międzynarodowa o charakterze ekonomicznym, skupiająca 35 wysoko rozwiniętych państw. Jej zadaniem jest badanie systemów podatkowych państw w celu ograniczenia korzyści, które proponowane są zagranicznym inwestorom, również w zakresie oferowanych kont bankowych.

Wolność wyboru rezydencji podatkowej oznacza w praktyce, iż państwa członkowskie OECD czują zagrożenie ze strony państw których systemy prawne oferują szczególnie korzystne rozwiązania dotyczące opodatkowania dochodów. Jest to związane oczywiście z obawą przed utratą podatników na rzecz mniejszych państw o atrakcyjnych systemach podatkowych i zachętach inwestycyjnych skierowanych do zagranicznych inwestorów. W związku z powyższym zdecydowano podjąć działania i naciski na kraje o atrakcyjniejszych systemach podatkowych, niż państwa członkowskie OECD.

Rozpoczęto więc czynności określane przez OECD jako „działania na rzecz wypracowania środków ograniczających zakłócenia wywołane przez szkodliwą konkurencję podatkową o negatywnych skutkach dla decyzji inwestycyjnych i finansowych”. Jednym ze sposobów przyjętych przez OECD jest zawieranie umów o wymianie informacji podatkowych pomiędzy państwami (TIEA). Kraje członkowskie Unii Europejskiej są natomiast zobligowane do wprowadzenia unijnych dyrektyw do ich wewnętrznego porządku prawnego.

Proces integracji państw należących do Unii Europejskiej dotyczy również implementacji prawa europejskiego, a więc scalania i ujednolicania prawodawstwa unijnego z prawem państw członkowskich. Rozumieć przez to należy, iż Polska, decydując się na przystąpienie do Wspólnoty, zobowiązała się dostosowywać przepisy obowiązującego prawa w kraju do dyrektyw unijnych.

Głównym celem, jaki Unia Europejska postawiła przed państwami członkowskimi, jest skuteczna kontrola działań, mających na celu unikanie opodatkowania oraz walka z oszustwami podatkowymi.

Oznacza to, że instytucje podatkowe państw zwiększą swoje uprawnienia i możliwości legalnego wywiadu na temat przychodów podatników, którzy inwestują poza granicami macierzystych państw. Wymiana informacji pomiędzy krajami Unii Europejskiej w obecnej postaci jest niewystarczająca – tak przynajmniej przekonują zwolennicy obowiązującej od września 2017 r. ustawy. Podkreślają oni również, że zbyt duża liczba podmiotów dopuszcza się ukrywania przed administracją podatkową przychodów z działalności osiąganej poza granicami krajów oraz odprowadzania środków pieniężnych do budżetów państw, których są rezydentami.

Instytucje administracji podatkowej postanowiono wyposażyć w kolejne narzędzie, które umożliwi kontrolę finansową podatników. Głównym jej założeniem ma być proces rozszerzenia automatycznej wymiany informacji między państwami członkowskimi poprzez wprowadzenie systemu obowiązkowej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do informacji finansowych. W odpowiedzi na potrzebę zaostrzonej walki z uchylaniem się od opodatkowania, OECD opublikowała w 2014 roku jednolity standard raportowania (ang. Common Reporting Standard – CRS).

Automatyczna wymiana informacji ma na celu umożliwienie krajowym administracjom podatkowym pozyskiwanie z instytucji finansowych konkretnych informacji na temat zidentyfikowanych rachunków. Wiedza ta może być pozyskiwana bez uprzedniego wniosku, w ustalonych z góry regularnych odstępach czasu. Uzyskane w tym trybie informacje będą w dalszej kolejności podlegały systematycznemu przekazywaniu państwu członkowskiemu właściwemu dla poszczególnych nierezydentów.

Zgodnie z powyższym, polskie instytucje finansowe będą zobowiązane do regularnego informowania Ministerstwa Finansów oraz upoważnionych organów o rachunkach prowadzonych dla zagranicznych podatników. Tym samym domy maklerskie, banki czy fundusze inwestycyjne będą zobligowane do przekazywania z góry przewidzianych informacji, które to następnie będą przesyłane administracjom podatkowym państw, których rezydentami są posiadacze przedmiotowych rachunków.

Warto zwrócić także uwagę, że omawiana wymiana informacji podatkowej może odbyć się zarówno w drodze zapytania państwa wnioskującego o przekazanie informacji, jak również automatycznie. Minister Finansów w trybie urzędowym będzie zobligowany do przekazania raportu o rachunkach w terminie do 30 września po roku kalendarzowym, którego informacje takie dotyczyły. Dane mają być zatem aktualne oraz transferowane poprzez systemy informatyczne, co ma na celu właściwy i szybki przepływ pozyskiwanych danych pomiędzy państwami.

Obowiązujące od września 2017 r. przepisy zakładają, że automatycznej wymianie będą podlegały informacje o imieniu i nazwisku lub nazwie, adresie, numerze identyfikacyjnym podatnika oraz dacie i miejscu urodzenia (w przypadku osób fizycznych) każdej osoby raportowanej, która jest posiadaczem rachunku, numerze rachunku, jego saldzie oraz wartości.

Jedną z dostępnych możliwości jest zmiana rezydencji podatkowej, jednak taka „emigracja podatkowa” wymaga praktycznej znajomości przepisów w tym zakresie. Wbrew powszechnemu twierdzeniu – nie wystarczy zamieszkiwać poza terytorium Polski. Podstawowy mechanizm zmiany rezydencji podatkowej zakłada, że osoba fizyczna podlega opodatkowaniu od dochodów uzyskanych na terenie Polski, jak również poza granicami oraz jeżeli przebywa na terytorium Rzeczpospolitej dłużej niż 183 dni w roku albo posiada tu centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Wystąpienie choćby jednej z przedmiotowych przesłanek spowoduje, iż podatnik nadal będzie zmuszony do regulowania swoich zobowiązań podatkowych w Polsce.

Utrata centrum interesów gospodarczych oraz osobistych jest pojęciem szerokim i zmiennym w uzależnieniu od danego stanu faktycznego. Wskazać należy, iż kryteria odnoszące się do interesów gospodarczych są zazwyczaj bardziej wyraźne i mogą nimi być posiadane w Polsce nieruchomości, rachunki bankowe czy kredyty.

Ulokowanie aktywów, zabezpieczenie i ochrona majątku w niektórych krajach jest skutecznym sposobem na niepoddanie się systemowi weryfikacji. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest niewątpliwie możliwość założenia fundacji prywatnej.

Prowadzenie działalności gospodarczej w ramach fundacji w Polsce jest poza pewnymi wyjątkami niemożliwe. W określonych państwach taka działalność jest jednak dopuszczalna, np. w Liechtensteinie, na Malcie lub w Monako. Mechanizm polega na tym, że prywatna fundacja zarządza środkami finansowymi członków fundacji wyłącznie na ich korzyść przy jednoczesnym zachowaniu poufności w tym zakresie.

W tym zakresie należy jednak brać pod uwagę, iż zgodnie z wdrożonym polską ustawą standardem raportowania, banki będą przekazywać informacje na temat rzeczywistych beneficjentów prowadzonych przez nich rachunków, co w nieodległej przyszłości może uniemożliwić całkowite zachowanie anonimowości w tym zakresie. Można to porównać do prosperowania właściwie zorganizowanej spółki czy korporacji.

Krytycy ustawy uważają, że wprowadzone regulacje są zbyt daleko idące, jak również stanowią niezasadną ingerencję w sferę wymiany informacji podatkowych pomiędzy państwami. Problematyka ukrywania przychodów jest zjawiskiem coraz powszechniejszym. Czy wprowadzona w Polsce ustawa oraz dyrektywy unijne będą w stanie przeciwdziałać takim zachowaniom? Istnieje prawdopodobieństwo, że państwa członkowskie i ich organy podatkowe będą coraz śmielej dążyły do weryfikowania środków pieniężnych pomiędzy rachunkami podatników.

Może to doprowadzić do sytuacji, w której światowa i europejska polityka kontroli oraz zamiary uszczelnienia systemu zadziałają odwrotnie. Może to spowodować powszechniejszą emigrację podatkową do krajów niepoddających się weryfikacji podatkowej, funkcjonowanie szarej strefy czy pozabankowych systemów przechowywania aktywów.

2018-01-12 Kancelaria Prawna Skarbiec (Aktualizacja: 2018-05-15)