Rozszerzona definicja rzeczywistego właściciela – nowe wymagania dla podatników

Ustawa o podatku dochodowym kluczowe znaczenie przypisuje definicji rzeczywistego właściciela przy określeniu konieczności poboru podatku u źródła od wypłaty określonych należności m.in. z tytułu praw autorskich lub praw pokrewnych, odsetek, znaków towarowych oraz know-how.

Zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy o CIT zwolnienie z opodatkowania jest możliwe jedynie w sytuacji, gdy podmiot otrzymujący wskazane należności, może zostać uznany za ich rzeczywistego właściciela.

Kwestia ta nie jest wprawdzie wystarczająca dla zastosowania zwolnienia (przepisy przewidują konieczność spełnienia jeszcze szeregu innych przesłanek), jednak to właśnie tzw. klauzula beneficial owner ma tu szczególne znaczenie.

Definicja rzeczywistego właściciela pojawiła się w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych i zaczęła obowiązywać z początkiem 2017 r. Zgodnie z jej brzmieniem, rzeczywisty właściciel to podmiot otrzymujący daną należność dla własnej korzyści, niebędący pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym do przekazania całości lub części danej należności innemu podmiotowi.

Upraszczając: ustawa określała, że rzeczywisty właściciel to ten, który faktycznie otrzymuje korzyści ekonomiczne z danego prawa, i to niezależnie od tego, komu formalnie i prawnie przysługuje prawo własności.

Regulacje w tym zakresie są więc stosunkowo nowe – wcześniej polskie prawo podatkowe nie operowało tym określeniem, a przepisy wskazywały jedynie na odbiorcę należności. W ramach ostatnich zmian ustawodawca zdecydował się na rozszerzenie definicji rzeczywistego właściciela. Ma to bardzo istotne znaczenie przy rozpatrywaniu kwestii zwolnienia z podatku u źródła.

Modyfikacja w zakresie pojęcia rzeczywistego właściciela to jedna ze zmian obowiązujących od stycznia 2019 r., która może istotnie uderzyć w część podatników. Nowa definicja wprowadza bowiem dalsze wymagania związane z możliwością uznania danego podmiotu za ekonomicznego właściciela należności.

Zmieniona definicja wprowadza nowe warunki. Zgodnie z nim, przez rzeczywistego właściciela należy rozumieć podmiot, który:

• otrzymuje należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części;
• nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym prawnie lub faktycznie do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi;
• prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności uzyskiwane są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, przy czym przy ocenie, czy podmiot prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, przepis art. 24a ust. 18 stosuje się odpowiednio.

Rozszerzona definicja wprowadza tym samym bardzo ważne zmiany i znacznie zawęża możliwość uznania odbiorcy należności za rzeczywistego właściciela. Istotna staje się pierwsza przesłanka wprowadzająca kryterium samodzielnego decydowania o przeznaczeniu należności i ponoszenia ryzyka związanego z jej utratą.

Kluczowe jest jednak wprowadzenie zupełnie nowego kryterium, tj. konieczności rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej w danym kraju. Objaśnienie znaczenia tego pojęcia znajduje się z kolei w przepisach dotyczących zagranicznych spółek kontrolowanych (tzw. CFC).

Dla stwierdzenia spełnienia tej przesłanki istotna będzie zatem definicja rzeczywistej działalności gospodarczej zawarta w art. 24a ust. 18 ustawy.

Oznacza to, że w celu określenia, czy dany podmiot jest rzeczywistym właścicielem, konieczne będzie m.in. skontrolowanie tego, czy:

1. 1) zarejestrowanie zagranicznej jednostki kontrolowanej wiąże się z istnieniem przedsiębiorstwa, w ramach którego ta jednostka wykonuje faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą, w tym w szczególności, czy jednostka ta posiada lokal, wykwalifikowany personel oraz wyposażenie wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej;
2. 2) zagraniczna jednostka kontrolowana nie tworzy struktury funkcjonującej w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych;
3. 3) istnieje współmierność między zakresem działalności prowadzonej przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną a faktycznie posiadanym przez tę jednostkę lokalem, personelem lub wyposażeniem;
4. 4) zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi interesami gospodarczymi tej jednostki;
5. 5) zagraniczna jednostka kontrolowana samodzielnie wykonuje swoje podstawowe funkcje gospodarcze przy wykorzystaniu zasobów własnych, w tym obecnych na miejscu osób zarządzających.

Mając na uwadze, iż zgłaszane są liczne wątpliwości odnośnie do interpretowania pojęcia rzeczywistej działalności gospodarczej, zostaną one teraz przeniesione również na przepisy regulujące opodatkowanie podatkiem u źródła. To zaś z pewnością będzie dodatkowym utrudnieniem dla określenia możliwości zastosowania zwolnienia od podatku u źródła, gdyż wspomniane regulacje są wysoce niejasne i prowadzą do sporów z organami podatkowymi.

Rozszerzenie definicji rzeczywistego właściciela miało mieć przede wszystkim charakter uszczegóławiający. Zapowiadane doprecyzowanie to w praktyce nowe przesłanki, które sprawią, że stosowanie zwolnienia z opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym będzie wymagało spełnienia większej ilości warunków.

Nowe przepisy nie rozwiewają też wątpliwości, które już wcześniej sprawiały podatnikom trudności interpretacyjne, a które w większości pozostały. To sprawia, że stosowanie nowych regulacji, zwłaszcza na początku ich obowiązywania, może okazać się dla podatników bardzo trudne. Tym samym, aby ograniczyć ryzyko podatkowe, znacznie częściej konieczne może okazać się skorzystanie z usług profesjonalnego wsparcia prawnego.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec