Fiskus nieskutecznie zawiadamiał stronę o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia, bo pomijał jej pełnomocnika

W uchwale o sygn. akt I FPS 3/18 NSA stwierdził: „Dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (…) zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie należy doręczyć pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony”.

W sprawie tej, skarżący podatnik podniósł zarzut naruszenia przez organy podatkowe zasad postępowania podatkowego, poprzez doręczenie zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia, w związku ze wszczęciem postępowania karnego skarbowego jemu, a nie wyznaczonemu przez niego pełnomocnikowi.

Uchwała NSA jest niezwykle ważna dla podatników. Wyjaśnia wątpliwości interpretacyjne i sprzeciwia się dowolności organów w doręczaniu zawiadomień wstrzymujących bieg terminu przedawnienia sprawy podatkowej.

Dowolności niedozwolonej, bo przecież zgodnie z wyraźnym brzmieniem przepisu art. 145 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej: „Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela – temu przedstawicielowi. Jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi pod adresem wskazanym w pełnomocnictwie” (Dz.U. 1997, nr 137, poz. 926, ze zm.).

Instytucja pełnomocnictwa została stworzona po to, by mocodawca mógł scedować na inną osobę obowiązki, od których sam chce się uwolnić bądź co najmniej do których spełnienia potrzebuje wsparcia. Nieprzestrzeganie przez organy przepisów prawa w zakresie dokonywania doręczeń pełnomocnikowi, prowadzić może do istotnego pogorszenia sytuacji prawnej podatnika, np. poprzez dokonanie zastępczego doręczenia osobom takim, jak dozorca, czy administrator budynku.

Dzięki najnowszej uchwale składu 7 sędziów NSA, pominięcie pełnomocnika w zakresie doręczenia stronie zawiadomienia o wszczęciu postępowania karnego skarbowego, da legitymację podatnikowi do powołania się z tego powodu na przedawnienie sprawy podatkowej.

Przywołana uchwała NSA nie jest pierwszym tego typu, wskazanym przez głos orzecznictwa rozstrzygnięciem (np. wyrok NSA z 11.04.2017 r., sygn. I FSK 1453/15, wyrok WSA w Opolu z 28.12.2018 r., sygn. I SA/Op 335/18, wyrok WSA w Gliwicach z 08.06.2017 r., sygn. III SA/Gl 369/17, wyrok WSA w Bydgoszczy z 04.12.2013 r., sygn. I SA/Bd 775/13). Nad wyraz jasny i klarowny przekaz został zawarty zwłaszcza w uzasadnieniach dwóch orzeczeń, w tym Sądu Najwyższego:

„Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się temu pełnomocnikowi. Przepis ten nakłada na organy prowadzące postępowanie obowiązek doręczania wszystkich pism procesowych ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi, zgodnie z przyjętą zasadą oficjalności doręczeń. W przepisie tym nie przewidziano żadnych wyjątków” (wyrok NSA 08.11.2016 r., sygn. I GSK 97/15).

„Strona postępowania administracyjnego, ustanawiająca pełnomocnika, ochrania się przed skutkami nieznajomości prawa, a jeżeli organ administracji pomija pełnomocnika w toku czynności postępowania administracyjnego, to niweczy skutki staranności strony w dążeniu do ochrony swych praw i interesów i otrzymanie takiej ochrony prawnej, jaką powinna ona uzyskać w państwie prawa” (postanowienie Sądu Najwyższego z 09.09.1993 r., sygn. III ARN 45/93).

Uchwała NSA sygn. I FPS 3/18 ma istotny wpływ na sytuację prawną podatników, którzy zostali zawiadomieni o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia ze względu na toczące się postępowanie karnoskarbowe bezpośrednim doręczeniem, z pominięciem wyznaczonego pełnomocnika. Zgodnie z najnowszą uchwałą NSA, doręczenie takie nie wywołuje skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia sprawy podatkowej.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec