Hiszpania, wprowadzając zaostrzone przepisy, naruszyła prawo UE

Wniesiona przez Komisję Europejską skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego dotyczy przepisów podatkowych wprowadzonych w 2012 r. przez Królestwo Hiszpanii.

Obejmują one z jednej strony obowiązek zgłoszenia przez rezydentów podatkowych w Hiszpanii niektórych swoich aktywów i praw znajdujących się za granicą (obowiązek ten jest realizowany w Hiszpanii za pomocą formularza 720), a z drugiej szereg konsekwencji związanych z nieprzestrzeganiem tego obowiązku.

Konsekwencje te obejmują po pierwsze uznanie aktywów za nieudokumentowane zyski kapitałowe i włączenie ich do ogólnej podstawy opodatkowania, niezależnie od daty nabycia danych aktywów; po drugie nałożenie proporcjonalnej grzywny w wysokości 150% ich wartości; oraz po trzecie nałożenie grzywien o stałej wysokości.

Komisja Europejska stwierdziła, że te trzy konsekwencje i warunki ich stosowania stanowią nieproporcjonalne ograniczenia, które naruszają kilka swobód przepływu ustanowionych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i w Porozumieniu o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), w szczególności swobodny przepływ kapitału (art. 63 TFUE i art. 40 Porozumienia EOG).

Zdaniem Komisji nieproporcjonalny charakter wynika z faktu, że wszystkie trzy konsekwencje bardzo surowo penalizują niewykonanie przez podatnika obowiązku przekazania informacji do odpowiednich organów, nie uwzględniając faktu, że hiszpańskie organy podatkowe dysponują już lub mają możliwość dysponowania odpowiednimi informacjami w ramach systemu wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania ustanowionego dyrektywą 2011/16/UE, zmienioną dyrektywą 2014/107/UE (dyrektywa 2011/16).

W związku z tym KE w swojej skardze do TSUE wniosła o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przez Hiszpanię poprzez ustanowienie tych trzech sankcji dla podatników.

Wezwaniem do usunięcia uchybienia z dnia 20 listopada 2015 r. Komisja ostrzegła władze hiszpańskie przed możliwą niezgodnością z prawem UE niektórych aspektów związanych z obowiązkiem deklarowania aktywów i praw położonych za granicą za pośrednictwem formularza 720.

Zgodnie z analizą Komisji konsekwencje nieprzestrzegania tego obowiązku oraz szczególnego systemu kar mogłyby być nieproporcjonalne do celów, jakie miały realizować hiszpańskie przepisy.

Po odpowiedzi władz hiszpańskich z dnia 29 lutego 2016 r., w której zaprzeczyły one istnieniu jakiejkolwiek niezgodności zakwestionowanych przez KE przepisów z prawem UE, Komisja wydała 15 lutego 2017 r. opinię, w której zasadniczo podtrzymała stanowisko przekazane w piśmie z 20 listopada 2015 r.  W pismach z dnia 12 kwietnia 2017 r. i 31 maja 2019 r. władze hiszpańskie udzieliły odpowiedzi.

Uznając je za niezadowalające, Komisja wniosła 23 października 2019 r. do Trybunału Sprawiedliwości UE skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, zwracając się do Trybunału o uznanie, że Królestwo Hiszpanii uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy TFUE oraz porozumienia EOG:

• poprzez ustanowienie sankcji za niedopełnienie obowiązku zgłoszenia aktywów i praw położonych za granicą lub za spóźnienie się ze złożeniem formularza 720, a to skutkuje zakwalifikowaniem takich aktywów jako nieudokumentowanych zysków kapitałowych, co do których rozliczenia nie podlegają przedawnieniu;
• poprzez automatyczne nakładanie na podatnika proporcjonalnej kary finansowej w wysokości 150% w przypadku niedopełnienia obowiązku sprawozdawczego w odniesieniu do aktywów i praw położonych za granicą lub za spóźnienie się ze złożeniem formularza 720;
• poprzez stosowanie stałych kar finansowych za niedopełnienie obowiązku sprawozdawczego w odniesieniu do aktywów i praw za granicą lub za spóźnione złożenie formularza 720, których wysokość jest wyższa niż kary przewidziane w ogólnym systemie za podobne przestępstwa.

W wydanej 15 lipca 2021 r. opinii Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości UE Henrik Saugmandsgaard OE zalecił, przychylając się niemal w całości do zarzutów skargi, aby Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż Królestwo Hiszpanii uchybiło zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy art. 63 TFUE i art. 40 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym:

• stanowiąc, że niedopełnienie obowiązku przekazania informacji dotyczących nowych rachunków bankowych prowadzonych za granicą lub spóźnione złożenie formularza 720 powoduje zakwalifikowanie tych aktywów jako nieudokumentowanych zysków kapitałowych, niezależnie od daty nabycia danych aktywów;
• poprzez nałożenie proporcjonalnej grzywny w wysokości 150%, mającej zastosowanie w przypadku niedopełnienia obowiązku sprawozdawczego w odniesieniu do nowych zagranicznych rachunków bankowych lub spóźnionego złożenia formularza 720, niezależnie od daty nabycia odpowiednich aktywów;
• poprzez nakładanie, w przypadku niedopełnienia obowiązku zgłoszenia aktywów i praw za granicą lub spóźnionego złożenia formularza 720, stałych grzywien, surowszych niż kary przewidziane w ogólnym systemie kar za podobne przestępstwa.

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE potwierdza, że hiszpańskie sankcje ustanowione pod szumnym hasłem przeciwdziałania oszustwom podatkowym i unikaniu opodatkowania, a uderzające w podatników lokujących majątek za granicą, otwierających zagraniczne konta, nakładane były w sposób niesprawiedliwy i nieproporcjonalny.

To rozstrzygnięcie jest równie ważne dla polskich podatników, bo nie tylko hiszpańskie, ale i polskie organy podatkowe nie mogą przekraczać granic dopuszczalnej ingerencji w gwarantowane traktatami i umowami międzynarodowymi swobody, w tym swobodę przepływu kapitału, tłumacząc swe represyjne wobec podatników działania potrzebą uszczelnienia systemu podatkowego.

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE z 15 lipca w sprawie C-788/19, Komisja Europejska przeciwko Hiszpanii

Autor: radca prawny Robert Nogacki – Twórca Kancelarii Prawnej Skarbiec